Santa Ursularen eta haren neskatxa lagunen bizia iskribatu dutenak ez dire hanbat konpuntzen bere hitzetan. Hetarik batzuk aitzinatu-tuzte asko gauza egiaren iduri guti dutenak. Huna sainda hartaz ekhar dezakegun historiorik segurena.

        Ursula sorthu zen Angeleterran. Ordu hartan nihon baino gehiago distiatzen zuen gure errelijioneak aiphaturik heldu garen erresuman. Diannot, Cornouailleko erregea, zen gure saindaren aita, eta Daria ama. Daria zen printzesa bat Jainkoari osoki emana bere senharra bezala. Bi buraso prestuek altxatu zuten Ursula gaztea artharik handienarekin. Haur guti ikhusi ahal da hark baino izpiritu, eta ungirako yaidura gehiago zukeniz. Zen guzia ekharria zen berthuterat. Haren edertasunak etzuen nihon parerik; ez omen zen Europa guzian hura baino printzesa ederragorik. Ursulak sobera zuen izpiritu ez ezagutzekotzat behere huntako gauzeen ezdeustasuna, eta utzteko bere burua lilluratzerat munduko handitasunez. Haurdanik hartu zituen Jainkozko sentimenduek geroago eta gehiago altxarazten zituzten zeruko alderat haren gogoa eta bihotza. Arbuio saindu batekin, eta agertu orduko hitsten den lore bati bezala behatzen zion berak, bertzek haren baitan admiratzen zuten edertasunari. Etzuen batere lakhet printzesei dagozkoten edergaillu eta berregintzetan: ezagutu zuen, haste-hastetik, modestia dela neskatxa giriztino batek guzien gainetik bilhatu eta maitatu behar duen berregintza ohoragarria. Ostikatzen zituen kortheko atsegin, lausengu eta nahikara guziak yarraikitzeko bakharrik bere Salbatzailleari. Etzuen hain laster ezagutu Jesus maitea non ez baitzuen nahi, hartaz landan, bertze esposik. Jainkoak saristatu zituen Ursularen xede laudagarriak; izan-arazi ion bere birjinitatearen begiratzeko atsegina, eta martirioa pairatzeko zoriona.

        Maximin tirano kruela eman zen armada handi baten buruan: iragan zuen itsasoa heltzeko Bretaniako alderat, eta yabetu zen inguru hetako bazterrez. Maximinek bazuen aitzindari bat Konan deithzen zena. Hau zen Bretaniako printze giriztino bat seinalarazi zituena orduko gerlatean bere zuhurtzia eta animoa. Egin izan zen Bretaniako duke eta gobernadore: Nantesko hirian egiten zuen bere egoitza. Konan ezkongaia zen oraino, bainan ezkontzeko xedea zaraman. Ursularen merezimenduen, berthutearen eta edertasunaren berria hedatu zen haren beharritarat: haren gainerat artiki zituen bere begiak. Gaztiatu zion Cornouaillezko erregeri hea plazer zioen eman ezkontzaz bere alaba printzesa; nola hari yarraiki zitzaizkon armadako aitzindari eta soldadu gehienak ez baitziren oraino ezkonduak, Konanek gomendatu zioten bere mandatari edo deputatuei erakhartzeaz printzesarekin batean aurkhi ahal bezanbat neskatxa gazte ezkon zitezentzat haren manuko zirenekin.

        Erregek arraiki hartu zituen Konanen deputatuak, ezagutzen zituen haren merezimenduak, onhetsi zuen haren galdea, eta agindu zion bere alaba ezkontzaz. Ezkontza hura atsegin egingarria zen dela ohorearen, dela aberatstasuneen partetik, halarik ere aitak nekhez erakharri zuen bere alaba hartarat. Ursulak bertzerik zuen gogoan eta bihotzean. Munduko handitasun eta ontasun guziak baino gehiago prezatzen zuen bere birjinitatea. Nakhaizki hartu zuen Konanen galdea; etzuen ere deusere ihardetsi. Aitak itsutuki zuen maite bere alaba; ikhusirik ezkontza hura abantaillosa zela haren umearentzat, eta ezin eskura zezakeiela bere hitz onez, baliatu zen buraso bati ohi dagokon nausitasunaz ardietstekotzat galdetzen zuen laudamendua. Guziarekin, etzen iragan alabaren gogoari bortxa oso bat egiterainokoan. Ursulak erran zion bere aitari etzela batere ekharria ezkontzerat, eta ez lukela nahi, Jesu-Kristoz landan, bertze esposik; ordean aserretan izan ziren haren hitzak, othoitzak eta nigarrak, aita haren gogoa etzen behinere ganbiatzen. Orduan ez gehiago damustatzeagatik bere burasoa, Ursulak eman zuen, obedientzia phuruz, ezkontzeko hitza; ordean fidantzia oso bat zuen Jainkoaren ontasunean: eman zen ahuspez haren oinetan, eta egin zion othoitz khartsu hau: badakizu, o! ene nausi dibinoa, zer iragaten den ene bihotzean: lurreko ontasunek eta handitasunek ez naute egundaino kordokatu. Zure eskutan duzu bothere guzia urmariarazteko gizonen nahiak, eta egin ahal guziak. Entzun ezazu arraiki egiten darotzudan othoitz humila: izan zazu nitaz artha, eta gauza guziak gertha beitez zure loriaren handitzeko, eta ene salbamenduko.

        Arte hartan hartu ziren hartzeko ziren arrimuak egortzeko gure printzesa Bretaniarat, eta bil-arazi ziren andre eta neskatxa gazte aurkhi ahal guziak hel-araztekotzat probintzia hartarat. Ursula eta hari yarraikitzen zitzaizkonak bildu ziren Londresat. Untziek bela egin bizkitartean, gure sainda maiz mintzatzen zitzaien bizitze huntako ontasun eta ohoreen ezdeustasunaz, eta hekin iraupen laburraz; etzen baratzen hei erratetik milletan dohatsu zirela Jesu-Kristo zutenak bere espos bakhartzat. Ursulak bazituen behar ziren donu guziak bihotzen irabazteko: izpiritu zorrotz bat, berthute miragarri bat, mintzatzeko nihork ez bezalako bokantza bat, hauk guziak aurkhitzen ziren haren baitan; bazuen, bertze alde, hunenbat emetasun eta modestia non bereganatu baitzituen neskatxa heien estimua eta amudioa. Erakharri zituen guziak nihor munduan ez maitatzerat Jesu-Kristo bakharra baizik. Untziek egin zuten, azkenean, bela: nahi bezala zituzten itsasoa eta haizea: denbora guti aski izanen zuten Bretaniarat heltzeko.

        Ursulak etzuen behinere etsitzen gogoan eta bihotzean zarabillan esparantzaz. Konplitu zen haren nahia: altxatu zen, bet-betan, haize ikharagarri bat. Guziak beldur ziren bere bizientzat; ordean deskantsurik handienean zatzan gure printzesa: mintzatu zitzaioten hari yarraki zitzaizkon neskatxei haren bozkarioa eta fidantzia erakutsterat ematen zuten hitz hautaz: ene alabak, izan zazue gogoa on: ez dezagun izan deusen ere beldurrik: Jainkoa da guk zerbitzatzen dugun nausia; badugu espos bat haizea eta itsasoa bere manuko dituena. Egin diozogun gogotik gure bizien sakrifizioa. Haren ezagutzeko zoriona ez dutenak ikhara beitez herioaz orhoitzean; gutaz bezanbatean, eman dezagun gure fidantzia guzia Jaunaren miserikordian. Gure saindaren animo handiak eta haren hitz kontsolagarriek ezarri zituzten deskantsuan harekin ziren guziak. Hek ziren untziek yo behar izan zuten kosta.

        Populu barbaro batzuk ikhusi zituztenean bere etsaieen untzi hek bere leihorretan, bildu zuten berehala armada bat hetaz yabetzekotzat. Nolakoa etzen izan hekin espantimendua edireteaz hanbat emazteki untzi hetan! Ursula eramana izan zen berekin zituen neskatxa lagunekin. Cologna daritzon Allemaniako hiri baten ingurutarat: han behar zuten pairatu martirioa. Zer etzuen egin gure printzesak gogortzekotzat bere lagunak Jainkoarenganako leihaltasunean! Barbaroen buruzagiak bazakien Ursularen edertasunaren berri: egin zitzaizkon haren laudorioak: erakharri zuen bere aitzinerat; ordean igurikitzen zuen baino fermutasun gehiago aurkhitu zuen haren baitan. Alferretan ziren haren lausenguak eta mehatxuak. Guziez gorago zen Ursularen berthutea. Mintzatu zitzaion buruzagi kruel hari animo saindu batekin. Zintzurrak egin ziotzoten neskatxa hei guziei. Zer sarraski! zer barbaria! hunela pairatu zuten martirioa Ursula sainduak eta hari yarraiki zitzaizkon neskatxa guziek. Hekin gorphutzak ehortziak izan ziren Colognako lurretan, erleki preziatu hek eramanak izan dire geroztik giriztino herri guzietarat.