ORGATARA BAT LUR: DÉROULÈDE

        Ez da batzuei gogoratzen ez zeienik. Badakizue zera... Déroulède, Charente departamenduko jaun deputatu kartsua? Nola izan den hamar urterentzat desterratua, badakizue? Panamako dakizuen ohointza, nahaskeriak apur bat agertu zirenean, jaun horrek ohoinen kontra bere burua erakutsi zuen azkarki. Lehenago ere ba, betidanik, tzarkeriaren etsaia izan da beti. Etzaio behinere laket izan azpijokoa, ez maltzurkeria, ez gezurra, ez eta deus-ere zuzen kontrakorik. Debruak hartzen du, gaixtaginak beren itsuskerien gordetzen ari direla ikustearekin Ez dauke orduan bere larruaren barnean. Ahora jina erranen deie muturrera, erdiz erdi; gero berari zer nahi gerta dakion, ez du axolarik. Behartzen baitzaio!

        Ezen tzar guziek jaun hori begietan hartua dute aspaldian. Gogotik hil-araz lezakete, balute lotkiarik. Poxolu dutelakotz, eta den bezala erran dezagun, haren beldur direlakotz, gal-arazi diote Frantziako lurra, holetan hamar urterentzat. Hamar urtez behar da bizi Frantziako lurretarik kanpo, nahi duen tokian. Español edo italiano ala bertze arrotz gaixtagin batzu nola dituzte bi jandarmek hartu-eta, han harat eremaiten Frantziako zedarrietarik kanpo? Halaber da eremana izan, Déroulède gizon zuzena, gaixtaginen etsaia. Ohoinen etsaia bere sor-lurretik kanpo botatua. Eta nork? Ohoinek berek, eta heien kidekoek. Ez denetz bitxi, bertzeak bertze!

        Hor dugu auzo, Espainia lur-hegi hortan, Donostiako hirian kokatua. Etsaiek jakin zutenean, berak erranik, Frantziako lurra hustu behar bazuen, horrateko xedea zuela, igorri zuten, gaixtakeriaz, hanxe harat, Frantziaren bertze bururat eta han gaindi Belgikarat.

        Handik itzulian, ahal zuen bidez, etorria da horrat, berak hautatu egoitza hortarat.

        Goraki dio, ez dela luzaz egonen geldirik; handik edo hemendik, nolazpeit oraino harrotuko dituela ohoin-kafiak.

        Anartean, ez zezoketen eman holako gizonari etsaiek nahigabe minagorik, nola bere sor-lurraren gal-araztea Ezen itsutuki maite du Frantzia. Maite du bereziki bere herria. Laborari-nausi semea, laborarien artean sortua, hazia, handitua; heiekin bizi zen, ahal zuen guziez.

        Haren pestarik handiena zen, oraino berri-berritan, ogi-joiteko egunetan bere herritar gaizoekin aurkitzea. Bazituen eta baditu etxetiar batzu, bere haurrak balitu bezen maite dituenak. Ba eta heiek ere hura. Ez da zeren heien artean sar nehor... ez orai ere. Nausiak nahiko duena beharko da han, haren ordain deputatu jarri. Gure «Paul» baizik ez dute aditzen hango laborariek, Paul baitu izena.

        Alta ez dire bertzenaz nehon ez direnak Charenteko boz-emaileak. Bainan bego beti laboraria. Makur doanean, ez doa hura, denik ere, bertzeak bezen makur; eta oneko eskualdeari emanez geroz, ez du parerik.

        Bera ere Déroulède, nahiz gizon barne onekoa den, ez da itzal-gabea. Behinik behin erlisionea uste dut axal duen; bainan duen hein hura ez du gordetzen, nehoren ahalgez edo beldurrez, bertze anitzek bezala. Eta gero, ez da erlisionearen etsaia. Ez framazon, ez holakorik deus. Urrun da! Ez detzazke jasan holakoak. Hartakotz dute bada tzarrek duten bezen higuin.

        Bainan badituadixkideak ere; adixkide beroak, bera den bezala. Egun hautarik batez, adixkide on hoitarik batek igorri dio... Zer ote, zuen ustez? Orgatara bat lur.

        Frantziako lurretik, burdin-bidez, bagon baten bete lur iragan da omen Hendaiako garan Derouledi buruz.

        Aski duke lur hura, dagon etxearen ondoan hedatzea; nahi duenean holaxet Frantziako lurrean izanen da. Gehiago da gogoratzea!...

        Ez bide du, lur-keta guzia Frantziatik heldu zaiola ikustearekin, gaizki irri egin; ez eta guti atsegin hartu!

        Koplaria baita Déroulède eta koplari ederra, horra non duen kopla berri andana baten emaiteko geia. Gizon tzarren gaixtakeriaren ahanzteko, kanta dezala hanbat maite duen Frantziako, lurra. Lurrak bederen ez dio nehori bidegaberik egiten.

Eskualduna, 1900-02-09