XXI.
MATXINEN EGIKERAK NEURTITZEAN

MATXIN MUNGIATAR
EUSKELDUN ARGIARI

        I

Bizkai-erria, entzun eidazu:

Nik zure goratasuna

Erestean gaur nai neukeoe

Iratsi ezetasuna

Austu ta igartu diran azurrai

Kenduaz makaltasuna

Bizkortu daiten biotz danetan

Indardun azartasuna.

Bizkai maltea, betiraunean

Iainkoak gorde zaizala:

Erez neurtuan zure egikerak

Goratzen asten nazala,

Alkarren leian amaika gizon

Dakusdaz iatordazala

Euren artean aukeratuten

Neuretzat erraz eztala.

Bizkai neurea, seme argiak

Daukazuz zeure altsoan

Eun da eun aldiz atzerritarren

Goitulariak gudetan:

Baia gaur miñak eresi nai dau

Itz neurtu eta gozoan

Matxin euskeldun Mungiakoak

Zeiñ toki daukan euretan.

        II

Iaungoikoak ugari

Zabaldu euazan

Loraz estalduriko

Zelai ederrean

Erri politxu batek

Atsegiñ artean

Burua goratzen dau

Ibaitxo ertzean.

Mungiaren izena

Berari Bizkaian

Pozez deituten iako

Inguru-marian:

Erri zoragarria

Zara bai benetan

Txori abi bat legez

Ibarren erdian.

Urregorrizko miñaz

Erezi gozoan

Txoridun baso, landak,

Arrañak daukezan

Ibaiak zuk imiñi

Al zeiñkez zeruan,

Berezi, mintegiak

Soroien ondoan.

Baia Matxin andien

Izena Mungian

Entzun beite pozezko

Dunduri artean,

Berak argierraiñuz

Bizkaiko lurrean

Gaillartu danalako

Izarrez ganean.

        III

Gudari ona da Matxin

Ta biotz andiduna,

Bere besoen indarrez

Eun aldiz mairua

Aiotz zorrotzaz igeri

Arin bota euana.

Guda garratzen ostean

Bizkaiko lur gozora

Biurtu zan Buruzagi

Beren bekokiertza

Eriñotzezko estunaz

Apaindua eukala.

Ezin da egon luzero

Atsegin da pozkira

Idoroten dan lurrean;

Ara, badabil deika

Beraganduten lagunak

Goituteko Mairua.

Matxinen deia entzunik

Gertu lagundutera

Pozarren batuten iako

Bizkaitar gazteria,

Guztiak Iainkoagaitik

Emon naian bizia.

Itxirik erri laztanak

Eunka doaz gudara

Agintari dala Matxin

Dalako bioztsua,

Arerioak goituten

Bizkortuteko onena.

Badoaz uin-zantsoka

Pozturik itxas-urak

Urrindutean lurretik

Eiten dauez agurrak

Ontzia bultza-bultzaka

Badaroala aizeak.

Itsaso urdin barruan

Mutil itxas gizonak

Matxinegaz doalako

Pozik idoroten da

Gura dau elduko balitz

Gudarako erea.

Baiña beingoan balitz lez

Amurrutu ekatxa

Itxasoa astiñ-astinik

Azten da orroaka

Ikaratu al baleike

Bizkaitar gaztedia.

Aire gogorrak bidea

Galdu eragin dautso

Ontsidia beragandik

Urrin aldendu iako

Ta galduteko zorian

Ito bearrik dago.

        IV

Atsekabe ta estutasunez

Mungiatarren biotza

Samin-samiña dagon artean

Argi bat agertuten da

An ontziaren aurre alderantz

Poztuaz biotz illuna:

Beso indarrez orduan laster

Aurrera doa ontzia

        Batu gurarik

        Uintza ganetik

Ontzi-lagunen ondora.

Miñaren miña! untzi talda bat

Badator arin-arinka:

Bizargorri dau beren nagusi:

Txakurtzar amurrutua

Dirudi ausi-eginik itzal

Doana euren ganera

Ixetuten da orduan Matxin,

Goratuten dan aiotza

        Odolez dana

        Gorri-gorria

Ikusi gura dauala.

Elduten iako arerioa

Dariozala eskutik

Tximizta garrak, eta orroaren

Ago zabalaz esanik:

«Alper-alperrik, ume makalok

Eztaukezue indarrik

Itxas burrukan iragoteko

Gure bultzaka. Ken ortik!»

        Ai! etzekian

        Zeiñen eskuan

Iausi bear zan bertatik.

Ikusi dozu berezi baten

Zelan gose dan otsoa

Bildoztsuari ieurtiten iakon?

Era berean aiotza

Esku batean diz-diz erainik

Sartzen da Matxin argia

Arerioen ontzi artean

Illik botarik eundaka:

        Dana orduan

        Garrasia zan,

Ill egarria zan dana.

Barriz zatitu badira aiotzak

Ta galtzaidua ausi bada

Bizkaitar ona ezta nekatu,

Arturik gogor arrauna

Trisketan deituz arerioak

Auzpez botarik lurrera

Bat baiño geian idoro ei zan

Kendurik ontzi-burdiña

        Galtzaidua lez

        Eraiñik, auzpez

Eun da eun itxi euzana.

Euzki argiak iru bat bider

Erraiñuz zeru zabalak

Edertu deituz: gudan dakusaz

Geutarrak urrengo goizak.

Mairu zantarren lotsa gorria

Ez ikustarren euzkiak

Astinduten dauz aixe gogorrez

Itxasoko uin bizdunak

        Ta Matxin ona

        Garaitzatua

Dakarde untzi lagunak.

        V

Atsegin pizkat arturik

Ta itxirik lur maitea

Lagunakaz gure Matxin

Barriz doa gudara,

Gura dabela garaitu

Turko arerioa.

Itxas barruan dagola,

Bizkaiko kai ederrak

Urrin itxirik atzean,

Ieurtin dira Mairuak

Matxinen untzi ganera,

Botata amorru bitzak.

Baia ezta ikaratuten

Bizkaitarren biotza

Mairu bultzakia eusteko

Matxin zolituten da,

Ligoi bat legez erdian

Aurkitzen da burruka.

Uriolaren antzean

Mairutzarren odola

Nastaten da itxas-urakaz

Ontzitik ixurita:

Ainbesteraiño eskuak

Darabil galtzaidua.

Gauza samina! su ta gar

Guda egoanean

Gure Matxin zauritua

Iausiten da lurrean,

Aurkituten dala laster

Barbarrojan aurrean.

Itanduten asten iako

Arrokeriz beterik:

«Kristinau antza badaukak

Erantzi eik bertatik

Turko biurtu bear dok

Irauteko bizirik».

«Kristiuaua nok, Matxiñek

Beldur barik dirautso,

Sinistean biziko nok,

Iakik, ill arteraiño,

Naiz da egon miñ artean

Lurrak dirauan aiño».

«Zer diñok? Beingo batean

Aiotz ertz zorroztuak

Sinizmenean badirauk

Ebagiko euazak

Beratuten besoa

Bizitzaren ariak».

«Neuk ukatu! Neuk Iesusen

Siñizte ain donea

Neuk ukatu, neuk! Arren! ez...».

Orduan sorburua

Elagi eutsen aiotzaz

Zuloturik biotza.

Itxasoko uin astinok

Emon eutsen obia,

Izarrez-goiko iargoian

Iezarri zan arima

Atsegin daian betiko,

Zoriondun saria.

Igoizu, zoaz, usoa,

Ioten eres-gozoak,

Egazka zoaz zerurantz:

Ioan iatzuz nekeak

Asi iatzuz bai zeruan

Amai bagako pozak.

Matxin andia, garaitza

Lortu dozun ezkero

Laguntza Euskaldunari

Emon gudatuteko

Bear dana iaditsirik

Seme ona izateko.

Begira, Matxin, begira

Euskalerri gaixora!

Ixuri ortik txinpartak

Erreteko deungea,

Maitatu daigun guzitok

Alkar da Iangoikoa.

        Berton amaituten dogu irakurgai au geuk bere, zeuk beste obeago batzuek euskaldunen onerako atera daizuzala gura geunkela, Euskalerriko iazoera gomutagarriai bizitza luze ta zorionekoa emon daioezun; erabatera oraingo ta gerokoai iragarriko dautsezu seme argi ta antxinakoen duiñak eta obeak bere izateko nortzuen oiñatzai iarraitu bear deutsen, eta euroi iarkiten iakezanak lotsatu daitezan, edo beintzat Amaren seme zintzoai galazo barik egiñen one-onetan, bakean itxi daioen euren arazo ta lanai daragoioenean.

        Agur, adiskidea aintzat euki gura bagozuz; osterantzean bere Iaungoikoak lagundu daizula, ta agur onenbestegaz.

A.M.D.G.