XIII.
MATXINEN ITXAS-GARAITZA

        Aitatu dogun ontzidia Lepantoko uretara ioianean Arjelgo Errege bizargorri, Soliman turkotzarraren aldeko Agintaria Albanian Lartako ukolkoan egoan. Siñistedunen ontzidia Turkoenai erasoteko maniaten ebillela, beingoan geratu zan aizea, ta ontzi sutunpalariak eta gudalarienak bere orixegaitik gelditu zirean. Andrea Doria bein ertzetara ta zearretara, bein itzuli, bein ara ta gero ona ebillela, aldendu zan ontzidirik geienaz. Orduan Bizargorri malmutza beren ontzidi guztiaz ieurtin zan; ondoratu iakon Matxiñi ontzira, Korfura ezkuta zan kristinauen ontzidiak laguntasunik emon eziñ eutsanean. Ingurutu euen alde guztietarik, txakur amurratuak legez beren ganera iausi ta aginka zatitu gura leukee. Baia, ainbeste arerio aurrean eukezalako bildurtu zala Matxin deritxazu? Bai zera! Turko ta Mairu arrotzarrak sua ta tximistak erioezala urreratu zireanean eunka itz-zantar eta birao-urtika, esan eutsen Matxinen ontzikoai:

        «Alperrik dozue, makalok, eztaukazue indarrik itxasgudetan gure bultzakadai eusteko: emon zaiteze».

        Ezekien nor euken begien aurrean: ezekien Matxin Mungiatarra bildurrik ezezauana zala.

        Eztozu iñoz ikusi berezi-ertz baten goseak-illik dagoan otsoa zelan bildots makal otsanaren ganera ieurtiten dan? Bada alantxe Matxin Mungiatarra eskuan aiotz galtzaiduzkoa eraiñik sartzen da arerioen artean, eta guda garratzean dirau gau ta egun bitan Turkoak beren ontzira etozan bakotxean illik eundaka itxasora botaten, urak ontzi inguru danean gorrituten ebazala odol-ixuriaz. Eundaka sutunpadakaz aga guztiak apurtu baeutsezan bere, eziñ ezelan artu izan eben. Barriz Turkoak kalte andiak artu euezan ainbeste ill eutsezalako eta ontzi asko ondatu iakezalako.

        Matxiñek, galtzaidua zatituten iakonean, oratuten deutso burdiñeari, ta au naikoa etxakonean arraunari, arerioen buruak birrinduten iñoz arikatu ez aspertu baga.

        Eguzkiak iru bidar zirargiz edertu euazan zeru zabaletatik itxas-ur urdiñak, eta iru bidar arrituta geratu zan Matxiñen azartasunari begira-begira, eta Turkoen lotsaria ez ikustearren gero arpegia ostendu euan. Orduan aginduten deutso itxasoari asarratu deitela, eta onek amurruz astinduten dauz uinak, aize gogor baten putzakaz. Alan bada Turkoak euren ontziak gordeteaz naikoa euken bitartean, Matxiñek eun zatiakaz eta egur batzukaz iges egiñ euan eta azkenik ez bakarrik bizirik, baita iñoz itxas-gudetan irabazi izan dan garaitzarik andienaz bere eldu zan Korfura. Arrituta geratu zirean guztiak baetorrela ikustean, ezeualako iñok uste eundaka ontziri bat bakarrik eutsin leikeonik, eta beraz gerta ezin leiantzat eukelako.

        Andrea Doria ontzidiaren Agintariak eldu zanean esan eutsan:

        «Arren ontzi-buruzagia, neu Matxin Mungiatarra banintz, eta zeu Andrea Doria!» aiñ anditzat eukan Matxinen egikera bardinbakoa, ta naiago eban ontzidi guztiaren nausia izatea baiño, arexen iaubea izatea.

        Zein egia dan Iaungoiko altsuaren eskuetan iarrita beren goraldirako egintzetan diarduanak beti zelanbait garaitza iadietsiko dauala! Zein zorionekoak direan eurakaitik arrenka ta otoizka arima Iaungoikoti eta garbiak daukezanak!

        Andia da ta bardiñbakoa Matxinek bizkaitar lagunakaz gure Siniste donearen arerioakandik irabazi dauan garaitza gomutagarria; baia eskerrak beren arreba Billelari Iaungoikoaren aurrean auzpezturik laguntasun bazterbakoa emon eragin deutsalako. Ara emen dakusku len amestzat bear bada geunkana, zeruko gogargia zala, eta arako inguratuten eben pizti amurrutuak eta egazti tzarrak Turkotar arerioak zireala, ta ainbeste galbide ta gatxurretik gorde zan ligoi bulardetsu ta egazti ego-ariña, zeruko laguntasunaz beren kalte-andi barik eta arerioen andiaz urten eta iges egiñ al izan euana Matxinen ontzia zala. Kalte andi barik esan dot; ogeta-zazpi Bizkaitar gudarien eta ontziko bigarren nausiaren eriotzak eta beste ainbeste Ama errukarrien negar malkoak, gauza gitxitzat euki al baleiz. Pozkarritzat izan bedi arerioen aldetik geutar bakotxaren ordez eundaka il zireala, eta Eliz-Amaren alde bizia emon euen ezkero, sari ugaria aurkituko euela beste bizitzan. Guda entzute andiko onetan Matxinen biotza geien samindu ebana izan zan beren azpiko bigarren agintari Mungiatarraren eriotza ta beren azartasunagaitik ainbeste onesten eban beste Bizkaitar bulardetsu batena.