1935

        Oraiko aldi untan, gure egin bear guztien artetik, eta gauza guztien gañetik; abertzalen egin bear andiena, leena eta bearrena, euskararen ikastea eta erabiltzea.

        Euskaldunak arjoak ote gauden! gure etsaiak, Euskalerria funditu nai ote duen! ez dakit...

        Baño; lelo berbera, alde guztietarik nabari da: euskaldun zintzoenak arrankuraka, gero ta geiago nigarrez ari dire.

        Baiki; egia da, euskaldun berezi batzuen indarrak, aundiak direla, euskara piztu bearrez; euskara apaindu eta edertu bearrez. Egia da; euskaldun zintzo bezain argiak eta langileak deika ari direla ortarako, eta euskal idazleak bateraratzeko. Ni baitara beatuz, eta nere ingurueri oartuz nere biozmina!

        Leen, ni, euskaldunekin beti euskaraz ari nintzen eta ni bezala beste nere maite batzu; eta orai? Ez dakit nora goazin, baldin aitzina bagoazi!

        Leen, nik, nere gogoa ere euskalduntzat naukan eta orai, beldurtzen asi naiz ez ote zaitan bertzelatzen ari.

        Leen, gogoan erabiltzen nuena, euskaraz jantzirik eldu zitzaidan batere bortxatu gabe. Barkatu; baño etsitzen asia naiz, gu letradunak, beartuenak gaudenak, euskaraz letraduntzera, eta ala ere, gero ta gutiago, euskaraz itz-egiten eta ikasten. Gure euskar lanak, edozein gairi buruz, errazki bezain argiki egin bear gintuelarik? nolako beaztopo eta motelkeriekin agertzen ditugu?

        Aldiz, euskara baizik ez dakitenek ez dute aditu nai, beren umeri euskaraz irakasteko; erdaraz, diote; euskaraz ez daiteke erriko karriketara agertu. Baldin, batek erdaraz ezpadaki; non nai mutu ta gor.

        Nafarroako ibar edo aran euskaldunenetarik batean, balleko-etxean idazkariago lekua utsik zagon eta uste duzue gizon euskalduna billatu dutela? Uste nuke! Uste duzue, ibar untako baserritarrek euskalduna nai dutela? Uste duzue ibar untako seme abertzaleak euskalduna berexi dutela? Zergatik ez? Baldin ezpada, uste dutelakoz, euskara lengua barbara dela, edo artzain izkuntza, ikazkin izkuntza.

        Bein; ni nindagon erri bateko sendakintza-lekua utsik zagon, eta sendakin-deia agertu zutelarik, erri artako jaun nagusienari esan nion: emen, baserritar guztiak eta erritar geienak euskaldun utsak direnez gero, sendakin euskalduna bearrezkoa da.

        Eta gizon xaarrak esan zidan; ez, sendatzen ona izan dadin eta euskaraz ez badaki, berdin on.

        Eta nik uste dutala, oraiko aldi untan, Euskal Erriko letradun ikasia agertzeko, euskara gabe ez daitekela!

        Asko euskaldunentzat, euskara deusere ez da! Ikasi gabeak!

        Nere biozminaren andia! Gure aberriaz, au ta ura; euskara gora, euskara gurea, euskara eder eta jakintsu... baño, jakintsuentzat. Euskararen aldeko, gure maitetasuna? zein izariz negurtzeko gai ote da?

        Nik ezin dut sinetsi, aberria maite, eta euskaraz ikasteko egin aalak egiten ez duena!

        Arrigarri dena! zerbeit lan egin dut euskaraz ikasteko; aspalditik, lan ortan nabil eta badakit, zer-ori buruz, zertaratu naizen.

        Ikusia-ikusi. Nola nai dut bestek egin dezaten nik baño geiago, baldin, nik izan ditudan aldi-on eta bide onak ikasteko, bestek ezpadituzte!

        Gaur, ilun aldian nindagola, euskarari buruz ere, gogoa ilundu zait eta una, lan untan, ilunduraren nabarmena.

        Zer den aatik, nere gogoaren aldaketak!

        Ilundurik asi naiz gogoeta itsetan eta orai, nere lan auxe egin dutalarik, nere baitan diot: euskar lan auxe egiteko gai bedere banaiz; nere gogoeten berri adiarazteko gauza banaiz... orañik; Jainkoari esker ez naiz bertzelatu.

Larreko