AITA CLEMENT KAPUTXINOA

                «Ager handi, Chaubadon, kaputxin handia

                Beaumont artxaphezpikuz ongi ikusia».

                                Hiribarren

        Behin bederen aipatu dugu jada Chaubadon. Nor zen? Aita kaputxin famatu bat. Berehala erraiteko, aita Eusebe Larresoroar ezti eta otoitz-egile handi hura Baionako karriketan ikusten ginuen aldi guziez, gure Chaubadon heldu zitzaukun gogorat: aita Eusebe bezalako hola mehe luze bat zela emana ginuen gogoari! Ez dakigu zertako, egia erran. Hainitz eta hainitz irakurgaietan aipatua ikusi badugu gure herritar gaitza, nihun ez dugu holakorik irakurtu. Emazue beraz amets egina ginuela. Batetarat doa guzien buruan. Izan zadien San Tomas bat bezen lodia edo aita Eusebe bezen mehea, Azkaindarra zen, Chaubadinabaita orai Joseph Laduche pilotari famatuak beretua duen etxean sortua 1696-ean. Chaubadon ttipiak arras maite omen zuen Larrun puntako elizarat joaitea. Bixtan da ez zabilala hango begietako xoramenduaren ondotik, geroago ohartzen baita norbeit holakoeri, bainan ba segurago hango ixiltasunaren ondotik: jada maite zuken otoitza eta han hobeki egiten! Menturaz ermitauari kontseilu batzuen galdetzerat joaiten zen, eta nork daki ez duen Larrungo maldetan aditu Jainkoaren deia?

        Agustin Chaho Atarraztarra, Chaubadon hemeretzi urtetan joan zela komenturat erraiten dauku bere «Itinéraire pittoresque» delakoan; Daranatz jaun kalonjeak, aldiz hamalau urtetako sar-arazia du. Nork dio egia? Jaun kalonjeak, ezen huna zer ikusi dugun aita Lazare Arbonakoaren eskutitz batean, «Erromako paper zaharretan irakurtu dut Chaubadonek 1710-ean, beraz hamalau urtetan, hasi dituela bere eskolak».

        Aspaldikoa zen jada kaputxinoen komentua Baionan, Jauffret Baionako apezpikuak diosesako fraile eta serorez agertarazi lan eder batean ikusten dugunaz: «Le premier couvent que les Capucins onf fondé dans le diocèse est celui de Bayonne sous l'épiscopat de Bertrand d'Echaux, transféré à Tours en 1618. Ce fut à la demande réitérée de Madame Elisabeth de France, alors que cette princesse, allant en Espagne pour épouser Philippe IV, avait fait un arrêt à Bayonne. Le duc de Guise et le père Archange de Lyon, y prêtèrent leur concours.

        Les Dominicains cédèrent à leurs nouveaux frères le seul local convenable que existait pour cela à Bayonne, l'église de Saint-Thomas. La prise de possession se fit par una procession qui partit de la cathédrale et à laquelle assistaient les évêques de Carcassonne et d'Alet. C'était le 4 novembre 1615...».

        Ixiltasunean bizi dire kaputxinoak. Ez da beraz errex Chaubadoni bere ixtudioetan jarraikitzea. Handizki eta ohorezki egin zituen segur. Predikari handi bat heldu zela ikusirik, buruzagien doidoia diakre zelarik hasarazi zuten. Geroztik kasik ez da predikatu ez duen herri handirik, Frantzia behere huntan bederen: Bordele, Montauban, Tolosa, Perpignan, Marseille eta bertze gehienak. Chaubadonen fama orotarat hedatu zen beraz eta Paristarrek ere aditu nahi izan zuten. Bi urtez segidan aditu beharra zuten, 1751 et 1752-etan: berrogoita-hamasei urte zituen Chaubadonek. Gorterat deitu zuten orduan: Luis XV zen errege. Bainan, duela berrogoibat urte Hazpandarreri aita Larregain, Saindu Mokorraren, egia saminak gaitzitu zitzaizkoten bezala, gorteko jaun eta andre minberek etzuten onartu Chaubadonen erakaspena:

                «Hamabortzgarren Luis zen behar handitan:

                Inguruan zituen tzar guziak mentan.

                Hek zuten aisiakotz Chaubadon urrundu,

                Eta errexago bat gorterat hurbildu...».

        Pompadour eta holako perreka batzuek zabilkaten Frantzia ondikotz! Chaubadonek ixil-ixila hartu zuen bertzen nunbeiterako bidea.

                «Parisen zen orduan Leizinski maitea,

                Galdurik etorria polones gortea

                Haren aintzinean zen Chaubadon mintzatu

                Eta aditzaleak zituen gustatu...».

        Bi zaldu xuri igorri ote ziozkaten bila? Baditake, bainan ez zituen hartu: oinez ibiltzea maite zuen:

                «Oinez zabilan beti bide guzietan,

                Erraten bazioten nihork aurkitzetan

                Zertako etzen nahi ibili bertzela

                Ihardesten zioten Euskalduna zela...».

        Erakaspen ederra gehiago beribil edo pirripita bat gabe hirurehun metra egin nahi ez dituzten gazte batzuentzat!

        Berrogoita-hamar urtez bederen Frantsesek aditu nahi izan dituzte eta aditu Azkaindar suharraren prediku ederrak. Bada, komentuko bere lagunek gogotik atxikiko zuten berentzat eta aise fidatuko ziozkaten etxeko kargu handienak. Orotako on zen Chaubadon. Behin ederki lotsatu omen zen haatik. Hiruetan-gogoita-sei urte zituen. Frantziako kaputxin guzien mandatari Erromarat zoan, han Buruzagien buruzagia, edo holako norbeit hautatzeko. Horra nun bidean nunbeitik ikasten duen hainitzek begiztatua dutela kargu hortako. Baia ba? Bidean denbora galtzen du, eta bertze bat hautatu dutelarik Erromarat heltzen! Aita Sainduak erasiak egin ziozkan aldi hartan: «Dolemus quod tarde veneris!»...

        Predikari ederra bezen kofesatzaile goxo eta arima gidari ona zitaken Chaubadon eta serora-nausi baten eskutitzetik badakigu zer bihotzmina ukan zuten Compiegneko komentuan hango kofesorgo eta gidagoa ezinbertzez kendu ziotelarik bere buruzagiek: «Monsieur Naudoux, nous apprenons que vous êtes nommé supérieur de notre maison. Que ne pouvons-nous, Monsieur, vous témoigner la joie que nous cause una nouvelle aussi agréable? Il ne fallait pas moins qu'un pareil événement, pour nous consoler de la perte de Monsieur l'abbé Clément, ce père si respectueux et si digne de notre vénération...».

        Lauetan-hogoita-bortz urtetan hil zen aita Clement Duhalde, egundaino Azkainen sortu den gizonik famatuena eta Baionako kaputxinetan ehortzi zuten. Artean erraiteko egungo egunean ere badire San Andresetako elizari «kaputxinen eliza» erraiten diotenak; hala zen orduan. San Leonetarat joan zirelarik kaputxinoak, San Andresetako elizaren erreberritzen ari zirenek Chaubadon eta bertze hogoita-hamabi kaputxinoen hezurrak han atxeman zituzten. Erran gabe doa etzituztela han utzi. Horra zendako egungo egunean Chaubadonen hobiaren aintzinean otoitz egin nahi dutenek San Leonetarat joan behar duten...

        Eta orai norbeitek galde hau egiten badauku, Chaubadonek ba ote zakien Euskararik eta behinere predikatu ote du Euskal-Herrian? Ez dugu dudarik orduko Azkaindar guziek bazakitela Euskara errotik, eta Chaubadonek nirhok baino hobeki. Hori ez dugu haatik nihun irakurtu. Irakurtu izan duguna hau da: hogoita-hamar eta berrogoi urteren arte hori zuelarik, Donibane-Lohitzunen misione bat eman zuela. Euskaraz? Frantsesez? Dakienak, daki, bainan hain segur Euskaraz eta Frantsesez. Zer jendetzeak bildu ahal ziren haren aditzeko! Alabainan halako famako predikaria zen... eta Azkaindarra gainerat...

        Ez ditake Chaubadon utz, ametsa iduri duten Hiribarrenen pertsu batzu hemen eman gabe: bakotxak ikus.

                «Lehengo kaputxinek, zazpi urte handiz,

                Ibili behar zuten haintzurra izerdiz:

                Urte hek deitzen ziren bestiazko lanak,

                Gerlako zirelarik arimen pikainak

                Nola ez baitzen buruz Chaubadon horrako

                "Vaderat" eman zuten lagunek hiltzeko.

                Bordelen gertatu zen pikandia hori

                Euskaldun herritako lili lehenari.

                Parlamentako jaun bat zuen axkidea,

                Maiz hura mintzatzeko bazuen bidea.

                Hark, ez ikusiz Clément, bere egunetan,

                Errenkura hedatu lagun suspitxetan.

                Beharrik zen mintzatu: ur eta ogian,

                Jadanik hil hurren zen komentu azpian.

                Beldurrez zuten handik lasterka atera

                Eta utzi ageri axkiden gogorat...».

        Hori erran duenaren gain utzirik, salatu behar ote dugu betbetan gogorat heldu zaukuna? Ez ote duten gorago aipatu Compìegneko kofesorgo eta gidarigoaren brixtakean kentxeak eta, «Bordelen zen pikandia horrek» elgarrekin ikustekorik? Dakienak erran dezala...