BERTSO BERRIYAK

Milla zortzireun irutan ogei

au da bostgarren urtian,

dibersiyo bat jartzera nua

gazte jendien artian;

Azentziyoz zan erromeri bat

ermita txiki batian,

bi damatxo an ikusi ditut

ezin pasarik atian.

Eleizan sartu ziradenian

parrez neguen atzetik,

dudarik gabe promes eginda

juanak ziraden etxetik;

majo on bana eskatzen zuten

lendabiziko itzetik,

Salbadoriak libra gaitzala

neska zarraren gaitzetik!

Manifestatu ziyotenian

zer nai zukien barrendik,

Salbadoriak bere goguan:

«Juan zaitezte emendik!».

Desiuaren faltan ez dira,

egiya esango det nik;

iñork nai badu oien esposo

ezkongai daude oraindik.

Eleiza ortako pasada eginda

eseri ziran soruan,

beren burubak errespetatzen

aundimendiyen moduan;

abanikurik zuten edo ez

orain ez daukat goguan,

zikiñ mantxarik etzan arkitzen

oriyen belar onduan.

Zapatatxuak txabolezkuak,

sedazko soiñak gorriyak,

lasaitasunak galdu ez ditzan

kortsiatubak gerriyak;

diremantezko belarrikuak,

begi engañagarriyak,

buruban berriz pañolituak

frantzes moduan jarriyak.

Gorputz guziya seda ta zinta,

gerriyan berriz kortsia,

arritzen giñan damatxo oiek

kotxe gabe etortzia;

gustatzen zaigu aundimendiyen

moda berriyak artzia,

baiña oraindik gerta liteke

beste modatan jartzia.

Ara nigatik esango dute:

«Pikaro begi luzia!

Gure orduko banidadiaz

kokotzeraño asia!».

«Aizazu, ez det gezurrik esan,

ala beria pasia,

pobriarentzat ez da komeni

aberatsaren klasia».

Galaz beteta ikusi ditut

erromeriyan bi dama,

eleizarako erropa gabe

etxian aita ta ama;

zori gaiztuan sortu ziraden

alajak eta kabana,

banidadiak familiara

errenta gutxi darama.

Birian topo egin nituben,

esan niyoten «Ariyo!»,

korresponditu zuten ez dakit,

juan ziraden seriyo;

bati beiñepein gorputz guztitik

sedatu-zinta dariyo,

oiek guztiyak kendu ezkero

koarto bat ez du baliyo.

Beste gauzarik ez det gallendu

lupika ta pikardiya,

banidadiak galdu biar du

mundo onetan erdiya;

bestiak beste, oiek daukate

galani izugarriya:

«Lenguen moda juan da eta,

ama, ekatzu berriya!».

Ama gaizuak au adituta

nola artu pazientziya?

nekerik asko berekin dauka

alabak ezin jantziya;

egun bateti bestera dator

galaren diferentziya,

modu orretan bajatuko da

pobriaren ganantziya.

Begiyak beltxak, musu biribill,

zuri-gorriya larrua,

batek sudurra galanta zuben,

ai zer oliyo-jarrua!

berinajia zabaldu eta

gañian jantzi arrua,

oien bultuak baziruriyen

galera edo karrua.

Neke trabaju penaz beterik

alabak munduan azi,

gurasuari esker gaiztua

orra nik adierazi;

beren burubak aundi-puntuan

nai lituzkete ikusi,

lenago maiztar bizitzen dana

ez da jarriko nagusi.

Jantziya bere errespetuan

artu dezagun egoki;

orra nik esan nola biar dan,

iñork ez baldin badaki,

banidadiak engañatuta

gero ez dediñ erruki:

gorputzak ez du gala biarrik,

anima garbi eduki.

Batek zintura biar duela,

bestiak berriz kordoia,

anbat etxetik salduko dute

amoko edo txorroia;

gorputzarentzat apainduriya

animal dauka erdoia,

garizumaren printzipiyotik

au da galaren sermoia.

Astiasuko daboliña naiz,

gañera ezkon berriya,

oraiñ itxutzen ari naizena,

lenago nitzan argiya;

damatxo biren pasadizua

libruan daukat jarriya,

amasei bertso txanpon batian,

moldezko letra garbiya.

1865