X
JOSETXOREN OSTERAKO GERTAERAK

        Orain urte bi joan zan Josetxo itxasketara «Ama Dontzoa» eritxon ontzian: eldu zirean Montebideora, ta portu atan egon zirean iru illebetean, ontzia zamatzeko bear zan okelea ondo legortu arte. Tasajo eritxon bertan okela zezin gizan legortuari.

        Erasti atan, Montebideon, ain ugari egozan abelgorriak, zein, bost ogerlekoaz erosten zan idi bakotxa: idi buruaren azurrakaz eginda egozan ormak kanpoetan, da ontzi asko joaten zirean andik Ameriketako alde guztietara, okela legortu, azur da adarrakaz zamaturik.

        «Ama Dontzoa»k urten eban andik Habanarako tasajoaz zamatuta, ta joan zirean itxasketan luzaro, guztiz zorionean, Habanatik urre samar egon arte: Antillas izena eben itxasleor batzuk ikusi arte.

        Erasti atan, itxasleor orretako sokondo askotan egoten zirean itxas lapurrak, aretatik ebilzan ontziari kalte andiak egitten eutsezanak.

        «Ama Dontzoa»k igaro ebazanean lenengo egozan itxasleor txikiak, aurkeztu jakan ontzi itxas lapur bat gizon askogaz. Bota eben batel bat uretara, ta aizebaga egozala, joan jakezan batelean amar gizon euren iskilloakaz. Igo eben «Ama Dontzo»ra, ta Palbi, agintari nagosiari, eskatu eutsezan, ontzian egozan diruak, ta janari ta edari batzuk. Palbik erantzun eutsen berak eukala diru apurtxo bat, baña uste ebala enparauak ezebela eukiko lauziri-be.

        Itxas lapurrok aurki uste eben, ontzi atan diru asko etorrela Montebideotik, Habanarako biralduak, eta guzurra zalakoan Palbik esaten eutsena, aserratu zirean, da gogor, iskilloak gorutz jasota, erantzun eutsen atarateko arin ontzian egoan diru guztia.

        Palbik orduan, batun ebazan, berak eta barruko guztiak eukezan diruak, eta eskuratu eutsezan lapurrai, baña oneri, gitxi eritxi jakezan berreun ogerleko, ta bultzadaka, gogor artu eben Palbi gizajoa. Ezaeutsen idigi eizela beko gelako ate guztiak, eta bost lapurrek jarraittu eutsen arazo onetara.

        Josetxo ebillen Palbiri arazo guztietan lagunduten, da noizik-beñean artuten ebazan zaplada batzuk lapurrakandik.

        Palbik ate guztiak idigi ebazanean, lapurrok biraldu ebezan gora, bera ta Josetxo, eurak nai eben lez, bealdeko sokondoak ikusteko. Arazo onetan ebiltzan arte, leorraldetik etorren gorutz illuntasun bat, oñastu ta trugoi zoliakaz.

        «Ama Dontzo»ko gizadi guztia egoan arriturik, gogoratuten zer gertauko ete zan atzenean lapur arekaz, ikaragarrizko baltzeran arpegi itzaldunakaz; da ganere, zer igaroko ete zan, aize gogorra bekarren leorraldeko illuntasunak, lapurrak aldendu orduko.

        Trumonadak, leku atan, batzuetan ordubetean amaittuten zirean, baña noizbait, ogei ordu ta luzaroago iraun oi eben, oñastu, trugoi, aize euri ta abar, ekatx gogor baten antzera.

        Lapurrok ezeben uste trumonada gogorra ta iraunkorra izango zanik, eta ebiltzazan beian ondo sokondoak aztertzen, eurakaz eroateko aleben guztia. Geroago sartu zirean ontziaren upategira-be, ta an, tasajoaren ganean ebiltzan arte, estaldu eban trumonadeak «Ama Dontzoa». Oñastu zoli, abarrotz andiko trugoi ta aize indartsuaz eldu zan: olatuak geroago andiagoak zirean, da ontziko gizonak bela txikienak jarriten ebiltzan arte, ondatu zan itxas lapurraren batela. Lapurrak eta ontziko guztiak, egin ebezan alegiñak, batela ontzira jasoteko, baña alperrik izan zirean lan guztiak: karelak zatittu ontziaren aldemenean, txikotak urratu, ta galdu zan oso batela. Lapurrak orduan euken gorrotuaz ezekien zer egin, da oraindiño euririk etzan lez, danak egozan batera alkarregaz, euren iskilloak gora begira eskuetan ebezala.

        Onetan egozala, izugarrizko oñastu ta trugoi baterakoak, beia jo eragin eutsen guztiari, ta luze geratu zirean illak legez. Joan zan ara ontziko gizadi guztia ta ikusi eben zelan zazpi lapur egozan ilda guztiz baltziturik, eta iru oraindio bizirik, euren ankak eta besoak zerbait zirkin egitten ebela: oñastarriak egin ebazan onek lanok, iskillo zorrotzak gora begira euki ebezalako. Iskilloak gorde zirean gela baten.

        Oñastarriak, ganera, egieban zulo andi bat lapurrak egozan lekuan, da jarraittu eban upategira; tasajoa jarri eban azpikoz-ganera toki batzuetan, da etzan jakin atzenez nora joan zan, ez zelan amaittu zan. Palbi agintaria ta beste guztiak egozan bilddurrez, oñastarriak zulatu ete eban ontziaren azpia, baña udendatu zanean upategipea, ikusi zan urik ezegoala. Ol batzuk josita arautu zan goiko zuloa, upategira ura joan ezeittean.

        Gerotxoago asi zan euria jausten da esan zeittekean, zeruko erreka guztiak etozala lurrera.

        Itxasoan ekanduten dan lez, jaurti zirean uretara zazpi lapur illak, eta upategian, bela zar baten ganean, ipiñi zirean bizirik egozan irurak. Illuntzean, asko ibittu zan aizearen indarra, baña, oñastu ta trugoiak jarraittu eben gau guztian.

        Argittu zanean egun-abarraz, etzan iñun agiri ontzi itxas lapurra; ekatxak eban ikus-bidetik, baña uste eben, etzala urrun egongo. Upategian egozan iru lapurrak, baltzitturik eta guztiz makalik aurkittuten zirean.

        Urre samar agiri zan Martinika izena eban itxasleor bat, eta Palbik artu eban burubidea Martinikako portura joatea arek iru lapurrak eroatera ango nagosiari. Zabaldu ebezan «Ama Dontzoa»ren bela guztiak, eta eguerdian porturatu zirean. Portu atan buru egiten ebanak, sartu ebazan katigutegian iru lapurrak, eta Palbiri esaeutsan zelan aspaldian, noizean-bein, eukazan itxas lapur orren barriak, eta ontzi guztiari oartuten eutsala ardura andiagaz ibilteko artean itxasoetan.

        Mirariak irudien «Ama Dontzoa»ri igaro jakazan gertaerak: arratsaldeko bostetan, Palbi ta bere menpekoak, egozan larri ta bilddurrez, lapurrok atzenean zer egingo ete eutsen gomuta ebela: geienak uste eben, aren gogamena izango zala, danak il, da «Ama Dontzoa»ren jaube egittea. Siñismen onegaz egozan artega ta naibagez beterik, taupadaka biotzak ebezala: ordubete geroago, oñastarriak bere lanak egin ebazanean, aldendu zirean bilddurtasunak, eta guztiak esaten eben: Au da miraria! Au da Jaungoikoak deungeari biraldu deutsen nekaltasuna.

        Palbik, gogo-beroz, esaeutsen bere menpekoari:

        —Gizonak! ikusi dozue iñoz olako miraririk?

        —Iñozbez jauna! guk ziur-ziur uste-izan dogu, ilgo ginduezala, ta ontzi onen jaube egingo zireala; gogo au euki ezpalebe, joango zirean euren ontzira trumonadea ganera etorri-orduko, eukezan diru ta beste gauzakaz.

        —Eztot uste orrenbeste: asmo ori euki beben, barrura sartu zireanean, edo beko ateak idigi zireanean, ilgo ginduezan.

        —Ez jauna, arek egon zirean itxaroten illundu arte gu ilteko, baña Jaungoikoak beste gauza bat erabagi eban auzi orretan.

        —Jaungoikoaren lanak dirudie, izan-be, gertaera orrek.

        —Bai jauna; iltzaleak eta lapur deungeak, olakoxe atzena dabe geienean.

        —Martinikako agintariak esan deust niri, orrek itxas lapurrok, gauza txar asko egin dabela aspaldion: ontzi batzuetan ostu aleben guztia, ta beste batzuetan il gizadi guztia, eurak dakien lekuetan salduteko ontzia ta ontziko gauzak.

        —Ori, olan izango da jauna; emetik urteten dogunean-be, arduraz joan bearko dogu, onek itxasuok igaro arte; gu billatuten ibilko da atzoko itxas lapurra, atzo gengozan lekuan, bere amar gizonak artuteko, ta ondo egingozu beste bide batetik joatea.

        —Guk, gaur illuntzean urtengogu itxasora, ta bakit nik zein bidetatik joan bear dogun, atzoko itxas lapurraren bilddur baga. Ta baletor-be, zer? Batetik eztauko batelik, eta ganera, orain, amar gizonen iskilloak daukaguz arpegi emoteko, lapur asmoaz datorrenari.

        —Ori olan da, jauna.

        Martinikan egozan arte, zuzendu ebezan andik-emetik, goietan da beietan, azpikoz-gora ta goikoz-azpira, nastaurik, lapurrak ipiñi ebezan gauza guztiak; baitta arautu zan, erriko arotz bategaz, oñastarriak egieban zuloa-be.

        Illunabarrean jaso zan ankillea, zabaldu ebezan «Ama Dontzoa»ren belak edo aize-oialak, eta itxasoratu zirean, euren osterea jarraitzeko. Trumonadadun eguraldiak artu ebezan lenengo egunetan, da ekatx gogor bat Habanara eldu baño egun bi lenago: estualditxo bat artu eben ekatx aregaz, itxasbazterretik urre egozalako. Martinikatik urten, da amargarren egunean, eldu zirean Habanara.

        Kartegatu eben tasajoa edo okela legortua, ta illebete garrenean zamatu zan ontzia azukreaz, Kork izena eban, Irlandako portu batera eroateko. Abiamenak egin zirean, da urten eban itxasora «Ama Dontzoa»k.

        Aize ta eguraldi onakaz joan zirean itxasketan Terranobara urratu arte: toki atan, ekatx gogor bategaz, artu eben estutasun bat gau illunean: euripean ezer ikusten etzala, entzun eben abarrots bategaz, ikaratu zirean guztiak eta esaten eben, batak gauza zuri bat ikusi ebaka, besteak argi zuria zala, au zala ta ori zala. Goizaldean «Ama Dontzoa»k jo eban zerbait, eta izuturik ebiltzan guztiak jakingurarik zer izan ete zan: ogean egozanak bere entzueben zaratea, ta igoeben gora, baña egoan illuntasunaz, etza ezer agiri. Egun-abarraz, argitu ebanean, ikusi zirean alde guztietan itxasganeko edur-mendi, azpia leittuta eukenak, batzuk urre, besteak urrun; onek txikiak, arek andiak, ontziaren inguru guztian. A zan arrigarrizko itxasoa! Arratsalderarte joan zan «Ama Dontzoa» bide okerrak jarraittuten; orain arantz, gero onantz da urrengoan besterantz, edurmendietatik aldenduten: arratsalde erdian estaldu zirean danak atze-aldetik.

        Gau illunean ontziak jo eban gauzea, ziur-ziur izan zan edurmendi txikien bat. Ontzia zerbait aurrerago egon balitz, illunetan aurkituko zan aren edurmendien artean, da Jaungoikoak bakarrik ekian zer jazoko zan ontziaz da ontzikoakaz. Amaika olako arriksu, ikara ta estualdi, igaroten dabez itxastarrak.

        Olako gertaera neketsu ta arrisku andikoetan, ezta naiko izaten, ontziko burua, jakituna, adimen argikoa, ta ikusmen onekoa izatea. Zorionaz etorten da garaitasuna ta zorigeiztoaz ondamena.

        Bein andik eta bein emetik putz egitten eben aize ibittuakaz; eguzki argia egunaz, da guztizko gau izarratuakaz, joan zirean Irlandako itxas-ertzera urreratu arte. An idoro ebezan laño ta lausoak arriskurik geien egoan lekuan.

        Egun baten, lauso illunaz da aize gitxiaz joazala, entzueben zerbaitten durundia; au zala, ori zala, bestea izango zala autuetan egozan arte, urreratu zan asko durundia, ta entzuten zan gizonen berbetea.

        Orduan «Ama Dontzo»ko batek egieban deadar.

        —Au...p.

        —Eloo...! —erantzun eben besteak.

        —Norutz zoaze?

        —U-ar-yu! —erantzun eben ostera.

        Orrek Englandarrak dira —esaeban «Ama Dontzo»ko gizon batek eta onetan egozala, dart-dart, ontzi biak nastatu zirean, alkarren belak eta txikotak urratuz. Aize gitxi ta itxasbareaz ezin zeitekean egin kalte andirik, baña Englandarrok aserre ebiltzan nasteak jaregitten, ontziak alkarregandik aldendu eittezan. Euskaldunak, ixil-ixillik ebiltzan besteakaz batera ontziari aldendu eragitteko lanetan.

        Englandarrak, gorrotuaz, burutik bietzetara begiratuten eutsen euskaldunari, ta egitten ebezan deadar da birao gogorrakaz, esan leikean euskaldunak eukela gertaera aren errua. Ukabillak-be erakusten ebezan euren amorruagaz, da Englandar batek jo eban euskaldun bat: orduan azkartasun zoliaz, esetsi eutsen euskaldun guztiak Englandarrari ta ukabilkada galantak ainbanatu zirean alde batera ta bestera. Burruka onetan Englandar bi jausi zirean, lanean ebiltzan lekutik «Ama Dontzo»ra, ta guztiz txarto egozan luze-luze, zirkin egitteko adore baga, ontziak aize apurtxoaz, alkarregandik aldendu zireanean. Josetxok-be gaittasun errimeak egin ebazan burruka onetan.

        Englandarrak gero, joan zirean bateltxo bateaz «Ama Dontzo»ra, jausi zirean gizon biak billatutera; ta eroan ebezan euren ontzira.

        Txarto urten eutsezan euren aserre, deadar da biraoak: obeto izango zan eurentzat, besteak lez ixil-ixillik egon izan bazirean euren lanetan.

        Englandar ontzia estaldu zan laño artean.

        Geroago entzuten zan zarata bat, atxetan oldatuak egitten dabenlakoa: au zala, bestea zala, badezpada, artu eben leorraldetik urrunduteko bidea. alan da guzti-be, atxetatik urre egoan ontzia, lausoa garbittu zanean. Biaramonean porturatu zan Korken.

        Ain zuzen-be, egun atantxe sartu zan bertan portuan, auzietako Englandar ontzia.

        Kork-en, jai-egun baten, joan zirean errira, kaleak eta etxeak ikustera, «Ama Dontzo»ko lau gizon; kalerik-kale ebiltzala aurkeztu jakezan lau Englandar auzietako ontzikoak: aida baten, lau berba esan orduko, jaurti eutsezan ukabilkadak. Euskaldunak ezeben nai burrukarik leku atan, da aldenduten asi zirean, baña besteak orduan, gogotsuago jarraittu eutsen burrukarako. Laster ezagutu eben euskotarrok, euren arerioak erdi mozkorturik egozana: ezetsi eutsen bakotxak bati, ta arin ostikopetu ebezan laurak.

        Errizain bik, eroan ebezan guztiak Erabagilleagana, ta katigu ipiñi ebezan dan-danak. Errizañak autortu eben jazoera guztia, ta batzuk errurik ezeukelako, ta besteak erdi-mozkorturik egozalako, lau-ordu garrenean, jaregin ebezan danak.

        Englandarrak uste eben arek gizonak makal batzuk izango zireala, baña ikusi eben eurak baña indartsuagoak zireala, ta galendu zirean bigarren burrukaldian: ziur kendu jaken, arekaz burruka egitteko gogoa.

        Zortzi egunean kartegatu eben «Ama Dontzoa», ta gero, joan zan Englandako, Liberpool eritxon portu batera, burdiña ta oialak zamatutera barriro Habanara eroateko. Zamatu zireanean urten eben itxasora, ta bein eguraldi onak, bestean txarrak, orain aizetsuak, gero euritsuak, emen argiak, an illunak arturik, «Ama Dontzoa» eldu zan Habanara, berrogetazazpi egunetan.

        Geixo txar, gizadi asko ilten ebana, egoan Habanan erasti atan: «Ama Dontzo»ko guztiak, bein bat eta bein beste bat, arrapau ebazan geixo arek, baña adu onaz danak sendatu zirean. Luzamen andiaz kartegatu zan ontzia.

        Berrogetabi garren egunean, azukrez zamaturik, urten eban Santanderrerako, ta eguraldi onakaz, ogetamazortzi egunean eldu zan portu orretara. Sei egunean kartegatu zan, da Josetxo, beste Mundakako lagun bigaz, etxeratu zan.

        Josetxo joaten zan Mundakara lenengo egunetan, bere lenagoko lagunakana agerraldiak egittera. Amerikar bat irudian, bere Habanan erosi eban jipijapazko kapela ta soñeko zuriakaz, aretan udako egun beroetan. Urtebittan ibili zan urrunetan, da amazazpi urte garrenean etxeratu zan mutil morrosko galanta.

        Irakurleak ezagututen dau Eladitxo begi baltz ederraren jaubea. Josetxok ikusi eban jai-egun baten neskatilla au, bere lagun bategaz egurastuten ebillela: joan zan beragana berbaldi bat egittera ta neskatilla biak egin eutsen, guztiz gogo-argiaz, txera ona, ta Eladitxok, arpegia gorri-gorri ebala, ittandu eutsan:

        —Gomuta dozu, Josetxo, joan ziñeanean eskiñi zindoana?

        —Zein eskintza?

        —Etzenduzala astuko zeure laguntxoak.

        —Eztodaz astu iñoiz-be.

        —Ori ondo, Josetxo, siñistuten deutsut.

        —Luze eritxi jataz arrezkero igaro direan urte biak.

        —Tira-ba, Josetxo, ezaiguzuz orain zeure joan-etorrietako gertaerak.

        —Bai pozik.

        Josetxo asi zan urte-bietako gertaerak esaten; Montebideon zer ikusi eban, zelako elizak, etxeak eta kaleak dagozan; itxasoetan zer igaro jaken, da itxas lapurren auziak ageritten egoala, agertu zan atso bat Eladiri deiez, ziñoala:

        —Eladi, amak diño etxera joan zaittezala.

        —Zertarako?

        —Nik eztakit, berak esangotzu.

        Eladitxo etxeratu zan, zer jazoten zan jakittera.

        Josetxo, bere urriñetako goertaerak ageri ebazanean, ikusirik Eladi ezetorrela leku atara, aldendu zan andik, Eladiren lagunagana beste adiskide batzuk batun zireanean.

        Eladitxok artu ebazan zaplada zoli bi, amagana aurkeztu zanean, zegaittik zan ezekiela, ta ganera, amak zematu eban esaten eutsala:

        —Antxiña ago entzunda, aregaz mutillagaz ez batuteko, ta ederrak artukozan batuten azan bakotxean. Zaindukoaut nundik eta nogaz abillen.

        —Ori da ama, nik egin dodan okerkeria guztia, zapladak merezi izateko? Zer egin biot-ba urte bian kanpoetatik ibilitta, etxeratu dan adiskide bat, berbetara baiatort? Zoaz ortik erantzun?

        —Bai, zoaz ortik erantzun! i ezazalako aregaz batun bear doana.

        —Ai ama, ori da arrigarrizko gogortasuna! Nik ezin neike ori egin.

        —Ez orretarako? Eutsozan-ba beste zaplada bi, erantzupen orren nekalgarri.

        —Zeurea naz da jo naizu ama nai dozun guztian, baña bakizu Mundakako gizadi guztien artean entzute andikoa dana Josetxo, bere betiko egittasun onakaittik, eta ganera ikastuna ta esangiña dalako. Ni baño neskatilla aberatsagoak egitten deutse abegi ona, ta ibiltten dira beragaz, jantzan da olgetan tanbolin soñuan. Zegaittik da-ba deungekeria, nigana datorrenean, nigaz berbetan egotea?

        —Ezeidan aittatu geiago mutil ori, ostarantzean ilgo aut.

        —Il ama, il nai banozu, baña nik ezin neio egin zittalkeriarik ona-ona dan mutillari. Zeure guramena egittearren, enaz iñoiz joango berbetara Josetxogana, baña bera badator neugana, ezin esan izangotzat, aldendu deitteala nigandik.

        —Auturik asko da gaurko, ta ixildu gaittezan, beste zaplada batzuk artu nai ezpozan.

        Eladitxo lenago, artu eban burubidea ixik-ixillik egoteko, aittamak nekalduten ebenean, baña orain, auzi onetan, ezin egon izan zan egiak esan baga. Onekaz jazoerokaz usmau eban, zelan arek, Josetxogaz egoala deittu eutsan atso sorgiñak zaindutten eban nundik eta nogaz ebillen, amari salatuteko.

        Josetxoren etorrereak, naigabeak ekarri eutsazan Eladitxori, baña bere begi baltz ederrak, lenago baño ederragoak, guztizko gogo-argiaz ikusten eben a mutil errueza.

        Josetxok be, zerbait usmau eban, Eladi etxera eroan ebenean, da gurari andia eukan jakitteko, zer igaro ete zan etxean beragaz.

        Arik bigarren egunean, illunabarrean, idoro eban kalean etxera joala, ta ittandu eutsan:

        —Zer jazo zan etxean, lengo-egunean amak deittu eutsunean?

        —Ezebez Josetxo, eneuke esan bear, baña egia esan biot: zeugaz nenbillelako eroan nindoen.

        —Dirauztasuna berebera uste izan dot, eta guztiz artega egon naz jakiñarte: nekerik asko daukazu nigaittik, eta alkarregandik aldenduta ibili bear dogu, zeure aittamakaz bakea euki daizun, baña erruki zaittut, eta berbatxo bi esan bear deutsudaz. Daukazuzan naigabeak erruki gogorra sartu dabe nire biotzean, da zeugandik aldenduta ibilli arren, beti izango zara nire maittagarria; beti gomuta izango zaittut, eta beti egongo zara nire biotzean. Badakit ondo Eladitxo, zu aberatsa ta ni nekezalea gareana, ta alkarregaz ezin ezkondu gintzakezana, zegaittik, zure aittamak, eztabe nai entzun-be nire izena, baña nekezaleak iñoz aberastuten dira: ganera euren biotzak daukez, sarrittan, aberatsak baño samurragoak, eta olan dala, zein alan dala, len esan dodan lez, beti egongo zara Eladitxo, nire biotzean. Agur orain, zeure gurasoak beste burubide bat artuten daben arte, urrundik egingotzagu agur alkarri.

        Eladitxo ezeban ezer erantzun, baña bere begi baltz ederrak, erantzun eutsen, negar malkoakaz, Josetxoren berba samurrai: negarrez aldendu zirean biak alkarregandik.

        Amazazpi urte ebazan Josetxok, eta amabost Eladitxok.

        Eladik eban, Eustaki eritxon izeko bat, bere aittaren arrebea, ondo maitte ebana: oneri autortu eutsazan amagaz igaro jakazan jazoera guztiak, eta izekoak arritturik erantzun eutsan:

        —Zer diraustan, Eladi? Josetxo gizajoagaz berbetan egointzalako zapladak emon?

        —Bai izeko, ta ganera zemai gogorrak eskiñi, au ta bestea egingoztala, mutil aregaz batuten banaz.

        —Nik a morrosko gazte ederra edozeiñegaz ikusten dot; bein nekezalien alabakaz, da bestean erriko neskatilla apainduenakaz; danakaz gogo-argia erakusten dabela.

        —Bai-ba, ori esan neutsan nik amari, baña zaplada bategaz erantzun eustan. Baitta esan neutsan, berari naibagerik ez emotearren, enintzala ni joango mutil aregana, baña bera betorren neugana, ezin esan neiola zoaz ortik! eta eneiela zeatu olako gertaeretan.

        —Neuk arrapaukot bakarren zure ama, ta egingogu berba auzi orren ganean.

        Eladi poztu zan izekoak artu eban burubideaz, da bere bittartez ama bestera biurtuko zan usteaz.

        Eustakik topau eban Masima bakarrik egun baten, da esaeutsan:

        —Masima, ene alabea, zelako auziak darabiltzuz orain-be, Eladigaz? Neke askogaz bizittekoa da beintzat, zeure alabeori.

        —Zer entzun dozu, Eustaki? Neu nago naibagez beterik, eta zeresanak dakaztazuz ganera?

        —Zerenak dira, andrasko andiorrek daukazuzan naibageak? Atxurren ala arrikatza iragoten ibilli zara goizean alogera irabazteko? Aittatu-be egittea nekeak, zeregiñik eztaukan andreak.

        —Eustaki, nekeak lanakaz da lanbarik eukitten dira: destañatzu zatoz goizeon, enaz destaña gura, ta esaizu esangozuna.

        —Esan gurotzut, Eladik amabost urte dittuala, eztala ume gona laburduna, ta adin orretara eldu ezkero etzeunkeala zeatu bear zapladakaz, zegaittik, arek bauko orain adimena ezagututeko, erru baga joten deuzula.

        —Nor izan da, albista orrek eroan deutsuzana? Ziur-ziur Eladi izango zan, da nik, ara, zattitu egingot etxera datorrenean. Ikusten dozu a zittala, bere izekori esaten etxeko gertaerak? Aa,gaur artukoittu ederrak.

        —Ez Masima, eztozu joko; berezkoa da izeko kutun bati orrek gauzok autortutea, ta nire egipidea da, auzi orretan bitarteko jarrittea, zeure ta bere onerako. Eladik diño, bera eztala joango iñoz mutil aregana, baña mutilla badoa beragana, ezin esan leiola aldenduteko. Zentzun obegaz, ezin berba egin leike gazte batek.

        —Bai Eustaki, zentzun obea erakutsiko dau, urreratuten jakanean, aldendu deitteala esaten badeutso.

        —Masima, ori ezin egin leike gizabide ona erakutsi nai daben gizalabeak. Ori okerreriori egin erasoten badeutsazu zeure alabeari, lenago lez, Mundakako gizadi ipiñikozu zeugaiti txarto esaten.

        —Jesus, au da bakean bizi-eziña.

        —Zeuk nai dozulako: a mutil ederra ta ekandu onetakoa, bere adineko neskatilla guztiakaz ibilten da egurastuten, nekezaleakaz zein aberats ondo apaindduakaz; eurak neskatillak billatu oi dabe beragaz olgetako, guztizko ona ta gogo-argiduna dalako. Zegaittik-ba, galarazoten deutsazu Eladiri egitten beste guztiak egitten dabena, olgetako orduetan da lekuetan?

        —Eustaki, orrek asmuok onak izan leittekez, baña nik eztot nai Eladi ibili deittean mutil aregaz, da ezeidazu geiago berbarik egin auzi orren ganean.

        —Egizu Masima, zeuk naidozuna, baña olan bada, menpekoak baño errukarriagoa da zure alaba zintzoa.

        Berbetan onetan egozala, eldu zan Ermoken, Masimaren senarra ta Eustakiren nebea. Jakiebanean zein asmo ekarren bere arrebeak, esan eutsan:

        —Eustaki, etzaitte etorri ona barriketeta; ezteutsagu itxiko Eladiri, Ondartzako mutillagaz ibilten.

        —Zuk esan dozu aida, ta aida izan bearko da; baña biar edo etzi, erriko gizadi guztiak zeuen kontra, marmar diarduanean, naibageak eukikozuez.

        —Iñardu deiela, nai daben guztia esaten.

        Biaramonean, joan zan Eladi izekoagana jakittera zer igaro zan, bere amagaz egieban ikustaldian, da izekok esaeutsan gogor egozala bere aittamak; ezebela nai, mutil aregaz batun deittean.