GURUZBIDEA

                Guruzbidea, bai, guruzbidea!

                Euskal guruzbidearen luzea!

                Guruzbidean ninjoanean bizinaian,

                Bela beltzak kua-kua beti bitartean.

                        («Alostorrea, bai...»ri iruzkiña)

Sarrera

«... ut sequamur vestigia ejus»

Bidelagun oñaze:

ekatzan eskua,

naraman Jesugana

gurutzez lortua.

Erakus jarrai zadan

Gurutziltzatua,

ta Arekin bat merezi

Piztea, Zerua!

Lenengo egonaldia

JESUS ILTZEKO EPAITZEN DUTE

O mors, ubi est victoria tua?

Atzo ta gaurko ardail gaiztoa

alperrik dago aierrez

zure eriotza eske ta eske...

Jainko zera! Zu iltzerik ez!...

Gu ere ez ilko, Zuri jarraituz,

Zugan jainkotzen geranez.

O gure Jesus!, lagun iguzu

Zuganako guruzbidez.

Zureganako guruzbideak

Berbizte dakar ondorez.

        Erriak:

Agur, dolorezko Ama larritua,

gure errukarriak errukiz urtua;

Ar zazu semetzat Erri nekaldua!

Bigarren egonaldia

JESU GURUTZEZ...

O crux, ave, spes unica!...

Erri ilezkorrak nun egin diran

irakurtzen dan liburu,

oñaze zaleen biotz ederra

zure aztunak neurtzen du.

Jesu-k laztanduz biurtu ziñun

gizonaren Erosgallu.

Agur, Gurutze santua, atozkit

besarka zaitzadan estu!

Zuregan soilki gizadi itxuak

itxaropena agiri du.

        Erriak:

Kalbario gallen, bel-beltzik zutia,

Gurutzea; bertan Jesus ilzoria;

ta barrenean Zu, oazez josia...

Irugarren egonaldia

JESUS LENENGO ALDIZ ERORTZEN DA

Si tamen compatimur, ut et glorificemur.
(2 Tim. 3,12)

Bein berriz jauzi, bein berriz jeiki

pekatuen zamapean,

urratsik urrats or garraizkizu

Nekaldia arin naiean.

Zorionzale zeraten danok

—zenion Zuk bein batean—

eldu Nigana, Nigan arkiko

dezute gura ainbatean.

Zorionena: neketan jarrai

Zurekin piztu gaitean!

        Erriak:

O Kalbarioko Ama gurgarria!

Ona atsekabetan gizadi zauria

Ama bat bear ta Zugana jarria...

Laugarren egonaldia

JESUK NEKALDI BIDEAN AMA JARRUGITEN DU

Eja Mater, fons amoris,

me sentire vim doloris

fac, ut tecum lugeam...

Gure Edestiak, mendeak zear,

bere Ama topatu du.

Zeuk, Birjin orrek autu zenigun

gure Kalbario leku.

Euskal gizaldi etengabeak,

Iñigo degula buru,

burni lazgarriz, gurutzez, nekez...

igo ta igo gatozkizu.

Euskal nekaldi onen Amatzat

zaude, bai, or Arantzan zu!

        Erriak:

O Arantzazuko Ama Andre Maria!

Gure Golgotako Ama berezia!;

Ona emen zure seme Euskalerria!

Bosgarren egonaldia

ZIRENEKOA JESURI GURUTZ ERAMATEN LAGUNTZEN

...tollat crucem suam et sequatur me.

Oñaze degu gizakumeok

Adan ta Eben ondare;

Aren menpeko gera ordutik

aur ta gizon, zar ta gazte...

Jainkoarekin aixkidetzerik

ez odol ixurtza gabe;

ta ala, Semeak zun oro ixuriz

Gurutzetik gure alde,

«Sitio» —zion, denok gindezen

bere miñen zorikide...

        Erriak:

Gurutza lorrean, odola jarioz,

gizaldiz gizaldi zure lagun gatoz,

zure Nekaldia osatzeko gogoz.

Seigarren egonaldia

BERONIKAK JESURI ARPEGIA ZAPIZ GARBITZEN DIO

Beati qui lugent.

O Euskalerri, gure Euskalerri,

ezbearretan zaildua;

orra bein berriz zure izen ona

arerioek loitua...

Poztu, alare, Jesurenakin

opalduz zure iltamua!

Izango dezu Beronikan bat

arpegi nork garbitua...

Negar egiten dakitenentzat

dago Zerua agindua.

        Erriak:

Negar erbestea amaitu ondoren

Zure magalean Jesukin atseden!:

beste pozik, Ama!, ez degu eskatzen...

Zazpigarren egonaldia

JESUS BIGARRENGOZ ERORTZEN DA

Adimpleo ea quae desunt passionum Xti.

(Col. I,24).

Berriz ta berriz erori ala

Ama on orrek gu jaso,

Gurutzetik bein Seme illa altzoan

artu bezin maitekiro...

Jesus aretxek eriotz bidez

atzetikan utzitako

zauri puxketak gaituzu,

Ama!aren gorpuzki ta ataltxo...

Zure errukiak gure gauzeza

jaso beza Mugaraño!

        Erriak:

Jesusen ta gure Ama bioz bera:

Kristoren apurok atoz jasotzera,

iguzu besoa biziko bagera...

Zortzigarren egonaldia

JESUK JERUSALENGO ALABEI BEGIRATZEN, ITZEGITEN, DIE...

Nolite fere super me, sed super vos ipsas

flete et super filios vestros...

—Ez neri negar, Jerusalengo

emakume urrikaldunak;

Begira zeuon buru ta seme...

zuek, bai, errukizunak!

Irutan eman zidan negarrak;

bein, zuen etorkizunak:

bai, Jerusalen errudunaren

erraustu bear itunak...

Soil-soilki iraungo, Gurutz ondoan

zutik Nerekin dagonak!

        Erriak:

Bai aundi Zurekin zut jasan bearra!

Oñazeak badu itxaro ortzadarra.

Jesuk donetsi zun kristauen negarra.

Bederatzigarren egonaldia

IRUGARRENGOZ JESUK LURRA JOTZEN DU

Sanguis martyrum, semen christianorum.

Oraindik ere entzuten gaude

Delenda est... —deadarra

Txerren indarrei eske ta eske

euskaldunen iñularra...

Erroma azpitik lurpea utzita

len martirien Biltzarra

mundu guzira zabaldu zenun,

ezilkor, gazte, azkarra...;

Inka ontatik jeiki gaitezen,

Kristo orrek, iguzu indarra.

        Erriak:

Etzan ala berriz Jesukin jeikirik,

gurutz barrenean, Zu bezela, zutik

gaduzkazu, Ama!, aunaldi gaberik...

Amargarren egonaldia

JESU BILLOTZIK

Nega te ipsum

«Orra Gizona!», listukatua

jainko begien dirdaia,

aragi litsez zauri gorritan,

giza itxurik ez ia-ia...

Ona Erria! Lurbira-aurrean

ain gabe, lander, deslaia...

Gu ain gabe ta zotz eginda arro

gure soñekoz etsaia...

Onen bilotzik nai al gaituzu?

Egin bedi zure naia!

        Erriak:

Zure graziz jantzi gure lur ta mendi,

Aberri osoa, baserri ta sendi;

Zu baño ontasunik gurean ez bedi!

Amaikagarren egonaldia

JESU GURUTZEAN JOSIA

Xto confixus sum cruci...

Gure asmoa ez da besterik:

Ez gu, Zu gu baitan bizi,

iltze oietxez, zeure gogaiez

gu ere esku ta oin josi...

Barkaziozko zure itz azkenak

baño auak ez oguzi,

ta ala ixi-ixilik saiets zauritik

betiko muña edoski...

Zer oberikan? Zuretzat, Jauna,

degun eta geran guzi!

        Erriak:

Soma ditzagula minki gere baitan

zure oazeak gorputz eta ariman!,

Zurekin erosle gu ere gaitezan!

Amabigarren egonaldia

JESU GURUTZEAN ILTZEN

Operatus est salutem in medio terrae.

Cum exaltatus fuero, omnia ad me traham...

Bizi naieko Erri indargeak,

guziak ona etorri.

Orra Zeru ta lurrak alkartuz

ondasun danen iturri!

Gure eusgarritzat or Osasuna

lurbiraren erdiz-erdi.

Tinki eutsirik gizaldi danen

zugaitz abe santu orri,

Saiets ontatik soilki aseko

zuen ezilkor egarri!...

        Erriak:

Jainko Gurutzean gugatik josia,

gurtzen zaitugu or, Jesus ilzoria!

Zuk gaizkatzen dezu lurbira guzia!

Amairugarren egonaldia

JESU AMAREN BESOTAN GORPUTZ...

Fili, ecce Mater tua.

Mulier, ecce filius tuus...

Eskari bera gere-gerekin

daramazu ta daramat:

—Idazu, Jauna!, lagun bat. Are

idazu arren Ama bat!

—Euskadi orrek, orra or Ama;

Andre: artzazu semetzat...

Ordutik dago Arantz artean,

euskotarren leungarritzat,

zauri izerdiak kentzen ta kentzen

gaxook ez mereziren bat.

        Erriak:

Agur, dolorezko Ama Larritua,

gure errukarriak errukiz urtua:

Ona zure seme Erri nekaldua!

Amalaugarren egonaldia

JESU ILLOBIAN

Vita mea abscondita est cum Xto.

Aundinai oro besterentzako;

etxe epela guk atsegin!

Atzerritarrak gure zorion

berri ez bezate jakin.

Baserritxo bat, txuri. Oztiña

an goien, pake usoekin.

Naikoa degu onekintxe ta

naikoa... Ama-Semeokin!

Zuei txertatuz Berbizte urena

nai kuk obion erehin!

        Erriak:

Ona zure seme Erri nekaldua!,

Kristokin ilduraz gurutziltzatua,

Kristokin pizteko ustez lurpetua...!

BERBIZTEA

Qui mortem nostram moriendo destruxit,

et vitam resurgendo reparavit.

Surrexit: Piztu zaigu

Jesus bat-batean!

Praecedet vos...: orra non

doakun aurrean

Erriaren gidari,

Pizkunde bidean...!

—Jeiki ta abil, Euskadi,

Jesukin batean,

gurutz bidaroz letxe

Gurenda igandean!

(...Kua-kua bitartean

Bela beltzak oraindik

erloju zarrean...)

Arantzazu, VIII-30 1943

AZKENA

Apaiz egingo naizen urte ontan,

Arantzazuko Andre Mariaren urte ontan,

Euskalerriaren itxaro urte ontan,

Abertzale guztioi,

euskaldun guztioi,

euskotar guztioi,

PAKE TA ON!! PAKE TA ON!!,

Kristogan gorpuzkide urre-urreko

zaituztedanez,

Iñurritzak

1943