GAUILLA

Berak idekitako

illobi sakona

damuz begira dago

zulagille jauna.

Obiz-obi ari zan

itzen oiartzuna.

Ona itzik itz jasoa

illetaldu zuna:

—Ezin ixildurikan ni baitan mindura,

aiots erostaria dariot Zerura.

Alde bat ildakoan ala da oitura.

Agor bekit illobi ontan negargura.

Ez nik artean jakin zerraldo beltzean

nor zekarkidaten lau aiek bizkarrean!

Atzetik zenbait gizon zetozen bidean

esaten: «Il diagu oraingoz arean».

Zein det au? —galde nien. Aiek jardetsia:

«Zulagille: zulatu sakon illobia,

gal dezaten oroitzik ta aztarren guzia.

Ai balekite nun den gorputz nardetsia!

Ez gero gurutzerik emen ta ez lore;

ikertzarik gutxigo, ezeta «Aita gure»...

Igerri badezate ta eman ohore,

nun dukek gure izena, ta gure ondore?»

Agindu ta alde ziran zemai eta aindura

gorputz illotza utzita, nik al dakit nora...

Ni ildokion, obia zula eta zula,

beldur zeñena ote gorputz gaizkin ura...

Zerraldoa ideki izuz; baña Ama alarguna?

Orren gaizkile, on uts danok ezaguna?...

(Adats orrazten aidez

Mari Sorgin, parrez,

Ama alarguna aurretik

ken dulako pozez...

Gauilla. Illargi izarrak

eraillaren miñez.

Zulogilleak ontan

ozengi, apaiz lez:)

Ama alargun gurgarria,

esku betean ongille;

anbat semek zinduguna

aurtzarotadixe maite;

beste zenbaitek, orde, eskergaitzik,

gorrotoa izan dizute.

Il ta ekarri zauten gazteak

laurak zenitun zuk seme...

(Damuz, bular urratuz

zulagille ona

begi-begira an dago,

miñari emana...

Obiz obi aunditzen

du ulua oiartzunak.

Illargi-izarren pean,

erosta bai ituna!)

Kartzelak, ildokiak! Zenbat eusko jator

iñon egoitzik ez ta zuengana dator!

Izkilluz kalez kale gaizkiak bai pozkor!;

Eriotz eske, berriz, iltzer zuzenak or...

Zeintzu espetxeratzen, zeintzuk iltzen ditun,

Jaurgoaren zuzena ortan da ezagun.

Onenak ilak dira! Il zu, Ama alargun!;

Odolik garbiena erailda amen zurrun!...

Nor ezta izan zu baño pekatarigoa?

Zu al ziñan, euskoen Ama gurengoa!,

gure erruak zamatuz il-bearrekoa,

erriko oben guzien «Kathama»tzakoa?

Bidazti arrotz izan naiz eskale txiro,

zuregan beti zuten ostatua bero.

Zure leñargi, zure mintzo goxo naro...,

illak dira eortzi zindudan ezkero!

Euskal asaba zarren gorputzen ondarrez

oratutako lurra eralkiz atxurrez,

neuk eortzi zindudan, izerdiz bai nekez!;

neuk eortzi semeak Ama, zoritxarrez!

Xabal-xabal begiak, etzenitun itxi;

begira geldi ziran lau seme eraileri...

Ezpañak irribarrez ta aua otoilari,

barkapena eskeiz lau seme etoeri...

Azketsi eni ere!; zeuk dakizu, gaiztoz

ez zindudan eortzi... Baña, alare, zioz

nakusateke engoitik lagunak argaiztoz:

il naiago bear nun zu lurpetu bañoz!

Lagunak etsai zaizkit, ezin kalera ausar;

illerrion egunak nik amatu bear...

Zuk beintzat, Ama alargun, arren errukiz ar

auzpez dagokizuna negar eta negar!...

Iraindu nazazute, iguindu nai aña;

jakin, atzo lagunok, jakin orok, baña:

(Eta zakarragotuz

abots kezkaduna,

au dezu uri beltzari

aldarri ziona.

Obiz obi ezezik

itzon oiartzuna

biotzik biotz ere

askotxok entzuna:)

Danok gera eortzale,

nor gere biotzarenak!

Nor gere baitan jauregi

zedukan Ama alargunak;

ta danok lurpetu genun Ama

lurpetzean bere esanak!

Etzan ez ilko Ama alarguna

maite balute euskaldunak!

39'grr. XI an.