Urtharrilaren 30ean

SANTA MARTINA,
BIRJINA ETA MARTIRA

Hila 226an

        Orai ezagutaraztera daramagun birjina gaztearen burasoek lehen herronka zaukaten Erromako hirian; hainitz aspaldikoa zelakotz hekien etxea eta heien onthasunak ere handiak zirelakotz.

        Bertzalde Jaun-andreak giristino khartsu batzu ziren, eta hortakotz beharretan ziren guziek bazuten hekien ganik eskas zutena.

        Ordean Martinak denbora laburrez izatu zuen buraso hain behar-bezalakoekin bizitzeko atsegina. Ezen aita eta ama biak hil zitzaizkon oraino gazte-gaztea zelarik.

        Burasoak hilez geroz, bereak zituen hekien onthasun handiak. Bainan harrek etzioten eskerrik onthasun hekien bidez izan zetzazken atseginei edo ohorei, eta, bihotza sutan Jesus Jaunaren amodioz, eman ziozkaten onthasun guziak errumesei.

        Beldur zen alabainan, onthasun hek beretzat atxikiz, etzela aski arin izanen zerurat hegaldatzeko; eta nahiago izatu zuen bizi zenbeit egunez deusik gabe, ezen-ez galdu martir hiltzeko zoriona. Martirioaren egun hura ethorri zitzaion uste baino ere lehen. Ezen, onthasun partitu zitueneko, Aletzandre enperadoreak manatu zioten bere soldaduei preso altxa zetzatela atxemanen zituzten giristino guziak.

        Behin beraz soldaduak, joan ziren giristinoak beren othoitzen egitera biltzen ziren etxe batera. Eta han aurkhitu zuten Martina gaztea.

        Birjina hau etzen izitu, ikusi zuenean preso hartua zela. Eta soldaduek erran ziotenean joan behar zuela heiekin enperadoren jainkoen adoratzera, ihardetsi zioten: «Bai-bai! zuekin naiz berehala. Othoitz ttiki bat dut egiteko; eta bagohazi».

        Eta, bere othoitzarekin batean egin zionean Jainkoari bere biziaren sakrifizioa, jarri zen soldaduen artean, manuak hala zituztenaz geroz, ereman zezatela beren aintzindariaren gana.

        Nor zen jakin zuenean, enperadoreak erran zion: «Nahi nuke jakin haurra, ian egia den giristinoen solhas zuriek xoratu zaituztela zu ere, zaren bezalako aitoren-semen alaba zarelarik. Nola sinetsi duzu Jainko izaten ahal zela, eta nola adoratu ahal izatu duzu gurutze baten gainean hilarazi duten gizon bat? Utz zatzu haurkeria horiek. Lehenagorik ere, zato, Apolon gure jainko handiari sakrifizio baten eskaintzera, eta harrek lagunduko zaitu».

        Martina sainduak, begiak apaldua zagolarik, bainan ikhararik gabe, ihardetsi zion:

        «Nik adoratzen dudan Jainkoa da egiazko Jainkoa. Hari eskaini diozkat eta eskainiko ere bizi naizeno nere sakrifizioak. Eta zuen Apolonen tenplorat erematen banauzue, ikusiko duzue zer gerthatuko zaion zuen jainkoa delakoari».

        Enperadoreak etzuen igurikitzen halako solhas idorren entzutea haur baten ahotik. Behar zuela beraz ikusi, ian iduriarazi nahi zuen bezein hazkar zuen gogoa, manatu zuen ereman zezatela Apolonen tenplorat.

        Bidean, Birjina saindu harrek othoitz egin zion Jesus Jaunari, lagun zezala haren graziarekin hasia zuen lanaren ongi akhabatzen. Eta konturik egin gabe haren inguruan zen jende osteari, haritu zen solhasean bere Jesus maitearekin.

        Tenplorat heltzean, egin zion oraino ere othoitz hau Jainko Jaunari:

        «Jainko botheretsua, gauza guziak ez-deusetarik egin dituzuna, eta nahi izatea aski duzuna berriz ere ez-deus bilhakarazteko, adiaraz zozu orai populu huni zuk dituzula bakharrik merezi gure ohoreak, eta ez beren tenploetan eta etxetan dituzten iduriek edo potretek».

        Eta ordu beran lur ikhara batek iharrosi eta harritua ezarri zuen hiri guzia, tenploaren erdia lehertu zen, eta Apolonen iduria edo bultoa egin zen mila puska, hilarazten zuelarik asko pagano. Debrua bera ere bortxatua izatu zen mintzatzera, eta erran zuen han ziren guziek entzuteko gisan:

        «O Martina, zeru lurren Nagusi Handiaren zerbitzaria, kentzen darotan hainbertze denbora huntan nere eskuko nuen tenploa; bai, banohan ez naizelakotz gai hire Jainkoaren nahiari jazarteko. Ordean hanbat gaixtoago Erromako hiriarentzat».

        Bizkitartean jende guzia oihuka hari zen andre gazte hura sorgina zela; behar zela beraz hilarazi lehen-bai-lehen.

        Eta enperadoreak, kolerarik handienean, lehertuak izatu ziren jende hekien galtzeaz, eta bereziki zeren lurrean zuen, zabal-zabala, bere tenplo maitea, manatu zuen jo eta uma zezatela Martina ukhail ukhaldika, eta larru eta fundi zezotela gorputz guzia burdinazko krako batzuez.

        Manu hori eman zuen bezein laster, lau gizon lotu zitzaizkon, eta hasi, egin-ahala egin, batean alde batetik, bertzean bertzetik, jo nahiz eta jo nahiz. Eta etzakitelarik nola, Martina jo nahi, eta beren buruan joiten zituzten. Gero hartu zituzten burdin krakoak. Eta heiekin ere, zenbatenaz indar gehiagorekin ematen baitzuten ukhaldia, eta hainbertzenaz ere gehiago minhartzen zuten berek. Eta hortakotz, utzi zuten laster beren lana, arthikitzen zituztelarik beren burdinazko krako lazgarriak.

        Lehen lau gizon hek amor eman zutenean, bertze zortzi gizon eman ziren lan berari. Eta, batzuk airean zaukatelarik birjina saindu hura, bertzeak hari zitzaizkon haren gorputza funditu beharrez gerren mehe batzuekin.

        Ordean Martinak altxatu zituen begiak eta bihotza atsegabetan direnekin izatea hitzeman duen Jesus maitearen ganat. Eta ordu berean zerutikako argidura eder batek harritu zituen eta lurrari josiak ezarri zortzi burregoak.

        Mirakuilu hori santa Martinaren onetan zen. Hargatik Saindu hari esker Jainkoak egin zioten soldaduei ere grazia bat guziz baliosa. Argitu zituen hekien izpirituak. Ezagutu zuten beraz Martinak adoratzen zuen Jainkoa zela egiazko Jainkoa; eta oihu egin zuten, hek ere giristino zirela, etzutela, hek ere, Martinaren Jainkoaz kanpo bertze jainkorik adoratuko.

        Eta hazkar egotu zirelakotz sinheste hortan, agintza eta dixidu guzien gatik ere, hil zituzten zortziak.

        Biharamunean, oraino ere Martinaren aldi zen. Orduan ere enperadoreak egin ziozkan egin-ahalak, bere jainkoen adorarazteko. Eta gero, ikusi zuenean etzela deusik hari, alfer zela mintzatzea gehiago, fundiarazi zion gorputz guzia ganibet ukhaldika, eta azkenean zigor eta azote ukhaldika.

        Erratea baino errexago da asmatzea, gerokotz zer heinetan ziteken birjina saindu haren gorputza. Eta halarik-ere izena Umenio zuen Jaun batek erran zion enperadoreari, behar ziozkala errearazi zauri hek, hetarat ixuriz xorta-xorta olio irakitua.

        Enperadoreak egin zuen solhas horren arabera. Eta jasanarazi nahi izatu zioten pairamenik ikharagarriena. Diot, jasanarazi nahi izatu ziotela; ezen burregoak lan horri hari zirelarik, Martinaren izpiritua galdua bezala zagon Jainkoarekin batean, eta beha aingeruen eta sainduen kantu xoragarriei.

        Ondoko egun batez, ereman zuten bertze jainko faltso baten tenplorat. Bainan Martina tenploan sartzearekin batean, debrua atheratu zen jainko-ordearen iduri hartarik. Bertzalde, ihurtzuririk eta ximixtarik ikharagarrienak hari zirelarik, su batek hartu eta zatikatu zuen iduri hura, eta zatiek hil zuten hainitz pagano.

        Mirakuilu horrek etsiarazi zion enperadoreari birjina gazte harren garhaitzea. Eta joan zen etxerat, erranik Justin bere ministroari, egin zezala ahal zuena.

        Ikusi dugu nola enperadoreak pikarazi eta fundiarazi zion gorputza ganibet eta azote ukhaldika. Justin ministroak kharrakarazi zion burdinazko orraze batekin oraino hezurren gainean zagon haragia; erranarazten ziolarik haragi puska kentzen zioten aldi guziz: «Hire Jainkoak athera hezala gure eskuetarik, ahal badu».

        Eta burregoak haritu ziren lan horri, haragirik bazeino Martinaren gorputzean. Erran gabe doha beraz azkenekotz osoki galdua eta funditua zela. Burregoek uste izatu zuten ere behin hila zutela; eta utzi zituzten beren tresna ikharagarriak.

        Bainan ez! etzen hila. Eta bizi zela ikusirik, Justinek erran zion: «Martina, egin zan nik errana; eskain zoten sakrifizio bat gure jainkoei, edo baduken bertze oinhazerik ere hiretzat. Ehaiz burura heldua oraino».

        Eta birjina saindu harrek ihardetsi zion: «Eginen duzu nitaz dohazuna, jasanaraziko darozkidatzu nahi tutzun tormenta guziak; bainan ez! nik eztiotet sakrifiziorik eskainiko zure jainkoei».

        Solhas horrek sutan ezarri zuen ministro gaixtagin hura. Ezen etzakien gehiago zer egin. Hargatik zenbeit egunen buruan arthikarazi zioten lehoinei bazka orde. Bainan Jesus maitearen espos garbi eta khartsu harren ikusteak ezti eta umil bilhakarazi zituen basa-ihizi ikharagarri hek. Eta, xakhur ttiki batzu bezein ezti eta amodiotsu, joan zitzaizkon herrestan zangoen eta eskuen milikatzera.

        Eta aldiz gero, beren tegirat sarrarazten hari zituztelarik, lehoinek atxeman zuten Umenio, enperadoreari hain aholku edo kontseilu gaixtoa eman zion jaun hura, eta bi edo hiru matrail ukhaldiz hil eta puskatu zuten.

        Lehoinen lana ikusi zuenean, Justinek egin zuen bere baithan behar zuela errearazi Martina. Pitzarazirik beraz su handi bat, arthikarazi zuen birjina saindu hura suaren erdirat. Bainan alferretan, edo, hobeki erratera, bere kaltetan. Ezen haize handi batekin hasi zen uri erauntsi edo uhar ikharagarri batek begiratu zuen Martina erretzetik, eta batere minhartzerik ere bai; eta aldiz, haizeak bazterretarat ereman zituen su garrek errearazi zituzten pagano batzu.

        Jakin zituenean berri horiek guziak enperadoreak ikusi zuen etzela bertzerik deusere egiten ahal; eta kondenatu zuen hiltzera ezpataz.

        Burregoak eman zion beraz ezpata ukhaldi bat Martina sainduari, eta haren arima ederra joan zen bere Espos Jaunaren ganat bethiereko loriaz gozatzera.

Irakaspena

        Santa Martinak jasan ditu tormenta suerte guziak, eta heriotzerik ikharagarriena, etzuelakotz arnegatu nahi gure erlisione saindua. Eta bere kuraiaz, pairuaz eta othoitzez konbertiarazi ditu bere burregoak berak.

        Guk, ez bide dukegu gure odolaren Jesus Jaunarentzat ixurtzeko zorionik. Ez! guri, ez bide daroku nihork erranen utz eta arnega dezagula gure erlisionea, edo bertzenaz galduak garela.

        Hargatik badire gure kontzientziak manatzen edo debekatzen darozkigun urrats batzu, ezagutarazi behar baitugu baitezpada giristino garela. Halako orduetan, beldur garenean gure kontzientziako mintzoaren arabera egiteko, orhoit gaiten haur gazte batzuk eman darozkiguten etsenpluez.

        Eta bereziki zuek gazteak, orhoit zaitezte irakaspen hautaz, zuen lagun gaixtoek nahiko darotzuetenean eginarazi gaizkia. Ez dixiduka, bainan beren lausengu galgarriez, solhas zikhin eta irri zuriez.

        Bai! halako orduetan emazue kontu! Zenbatak galdu direnak horrela!

        Eta eztakizuen gertha zuei ere gauza bera, ez ager halako lagun hekien aintzinean, ez joan lagun hekien arterat, zuen nahitara eta gehiagoko beharrik gabe; eta bai, jarraik othoitzari eta komuniatzeari zuen kobesorak erranen darotzuen bezala.