AMABIGARREN BURUA
Jenobeba mortuan gaxorik

        Len igarotako uda ta negua bezela beste batzuek ere, zazpigarren neguraño, Jenobebak bere semearekin igaro zituen. Lenagoko neguak ainbesterañokoak izan etziran, baña zazpigarren au guzizkoa izan zan.

        Egin zuen guzizko elur bat, alakoa, non eta zuhaitzen besangak ere kargaren andiz autsi, eta lurreratu zituen; eta Jenobebak alik ongien itxi bazuen ere leizearen ataka, betiko elurraren elurrez eta aizearen indarrez elur asko barruna sartu, eta oetzat zeuzkan oroldioak eta leize guzia busti zitzaiozkan. Basauntz leialaren lurruña toki artako otz gogorra austeko, ezer gutxi izan. Azeriak sangaz zebilltzan, eta gauaz berriz otsoen antsia izugarriak baso guzi aiek airean zerabilzkiten. Jenobebak otzak kuxkulduta, gau osoak begirik itxigabe zeramazkien; eta bere semearekin bera otsoak puska zitzaten, beldur zan. Jaiotzetik otz-beroen artean, eta basoko janari zatarrakin arteraño azita zegoan Desditxado otz guziak gatik ondo zegoan; baña Jenobebak, gela alfonbratuetan oitutako prinzesa minbera ark elur eta gelapeko biziera ari eziñ arpegi eman zion.

        Oh! negarrari eman, eta deadar egiten zuen; su pixka bat zer zeruko erregaloa nukean nik orañ; baña ni basartean, egurra baizik ezdan tokian otzak hill bear nau! Bere arpegi ederra biziro ixuri, eta bere masallen gorritasun guzia galdurik, hillantzekoa jarri zan. Bere begi amoretsuai beren edertasuna galdu, eta begi biak garrondoraño sartu zitzaiozkan. Ai nere amatxo maitea! esan zion Desditxadok guziz estu eta larri, zer dirudizu orañ? Doi doi ezagutzen zaitut. O Jainkoa! Zer dau? Nere biotzeko laztana, esan zion amak, biziro gaizki nago, nola nai ere hilltzera noa... Hilltzera? esan zion aurrak, eta hilltzea zer da? Ori zer dan nere bizian aditu ez det. Ni loak artuko nau, esan zion Amak, eta geiago esnatuko ez naiz. Gorputz au lurraren gañean etzanik, oztu, gogortu, eta azkazalik ere mugitu algabe geratuko da, eta sekula geiago negarrik egingo eztu. Udaberria negua baño ederrago dan bezela, zerua lurra baño paregabe ederrago da; eta oraindik udaberririk ederrena ere zeruaren edertasunaren aldean gau illun eta gogor bat da. On eta errukitsu diran guziak egunen batean ara igotzen dira. Amatxo, esan zion Desditxadok, nik ere zurekin joan bear det: ni emen bakarrik, eta zerbait galdetuarren erantzuten ez dakiten abere oen artean eziñ gera niteke. Ni ere hillko naiz... eta aragiaren soñeko zar onetatik erantziko naiz... Ez, ene biotzeko semea, esaten zion Amak, zu oraindik munduan izan bear zera. Zu, ondo bizi bazera, etorriko zera egunen batean nigana zerura; zere zu ere egunen batean erremedio gabe hillko zeran. Baña oraindik adi zadazu esatera noakizuna. Baldiñ hitzegiten eztedala jartzen banaiz; nere begiak argitasun gabe eta guziz illunduak, eskuak otzak eta gogortuak geratzen badira; iru egunen bururaño emen egon zaite. Iru egun oien buruan, ni hilla naizela seguru zeranean, zoaz mortu onetatik eguzki-alderonz aspertu gabe. Egun bi edo iruan beti joanta, topatuko dezu erribera andi, zabal eder bat, non asko milla gizon bizi baitiran. Asko milla gizon? eranzun zion arriturik Desditxadok. Mundu onetan gu biok beste iñor bizi etzalakoan nengoan ni, Amatxo, eta, zergatik lenago esan etzidazun au? Ah! zu hill bear ezpaziña, biok bereala an giñake... O ene seme gozoa! gizon oriek berak zu eta ni biok hill nai izan ginduzten. Orduan aiekgana joateko ametsik egiten eztet, esan zion aurrak. Ni gizon oriek zu bezelakoak ziralakoan negoan, amatxo; baiña gizon oriek hill bearrak ezdira? Bai, alafede, esan zion Amak, gizon guziak dute hill-bearra. Ah! berak jakingo ezdute, nik orandaño ez nekien bezela, eranzun zion aurrak. Nik orañ diran guziai deitu eta esango diet: zuek guziok hill bearrak zerate, izan zaitezte on, ezperen zerura joango etzerate: eta berak sinistuko naute noski. Amak esan zion: o aurra! ori guzia aspaldi dakite, eta guziaz ere obetzen ez dira. Nai ainbat gauzen erdian bizi dira; lurrak emen alakorik ez bezelako frutuak ugari eta oparo ematen dizte; guk baño janari obeak dauzkate; emen ikusten diran loreen kolore guzietako soñekoak darabilzkite: beren bizi-lekuak berriz nik adirazi eziñ degizkitzukedan bezelakoak dira: gañera badaukate beren bizi-lekuetan negurako eguzkiaren gisa argi egiñ eta berak bezela berotzen duen gauza bat ere. Alabañan gizon orietako geienak mesede oiekgatik Jainko onari eskerrik ez diote: alkar gorrotatzen, penatzen eta alkarri gaitz egiten bizi dira: Batzuek edo besteak or-emen egun oro hilltzen dira, eta guziaz ere gañerakoai onek mellaren izpirik eragiten eztie; eta beti emen lurrean izan bear balira bezela, bizi dira... Orañ esan zuen Desditxadok, orañ gogo gutxiago daukat gizon orien artera joateko, bada gizonak otsoa bezañ gaiztoak, eta guk diogun ezer aditzen eztuen basauntz au bezañ burugabe eta ezjakiñak dira. Nik gizon orien janarien gutiziarik ez daukat, eta ementxe abereen artean janaz naiago det bizi. Oek, otso gaiztoaz osterontzekoak alkarren artean pakean eta kontentuz bizi dira, eta iñori gaitzik egin gabe, belar eta ostoakin janaritzen dira. Ementxe oekin geratuko naiz, eta gizonetara joango ez naiz. Guziaz ere, aur maitea, esan zion Amak, zuk gizonakgana joan bear dezu; zuri gaitzik egingo ez dizute; baña begira: zeruko zure Aita onaz-ezpada, orañdaño hitzegiñ ez dizut: baña orañ esan bear dizut, emen lurrean ere badezula Aita bat, ama dezun bezela. Lurrean? aurrak konsueloz beterik eranzun zion: nik lurrean Aita, zu bezela dakuskedana? Bai, aur maitea, esan zion Amak, zuk ikusiko dezu bera, eta berarekin hitzegingo dezu. Nik bera ikusi, eta berarekin hitzegiñ? aurrak deadar egin zuen, eta pozaren indarrez begi biak irten nai zitzaizkan. Baña pensatzen pixkatxo bat egonta, esan zion: Nola ez dator bada onara, eta nola gu mortu onetan gauden bezañ beartsu uzten gaitu? Bera ere beste gizon gaizto aien antzekoren bat ote da? Ez, ene laztana, esan zion Amak, orrenbat baño gizon on eta prestuagoa da. Ark ez daki gu mortu onetan gaudela; ezta bizi geranik ere. Gu biok aspaldi hill ginduztelakoan dago, eta ni munduan dan amarik gaiztoena naizela, uste du. Gizon gaiztoak onelako gezur batekin engañatu zuten. Eta, gezurra zer da? galdetu zion aurrak; zer dan nik ez dakit. Gezurra esatea da, gauza bat pensatu edo uste, eta beste bat esatea. Gizonak alkarri diotsate, konturako, alkar maite dutela, eta alkar ikusi ezin dute. Onixe deritza gezurra. Eta au onela gertatzen da? esan zion mutilltxoak arriturik. Nik orrelakorik sekula egin naiko ez nuke. O gizonak, o gizonak, deadar egin zuen: ondo tresnak zerate! Bada zure Aita onelaxe engañatu zuten, Amak orduan esan zion: eta bere gertakari guziak aurrak adi zitzakean eran kontatu ondoan, esan zion: begira nik beatzean daukadan erraztun oni; au zure Aitak emana det. Nere Aitarena da? aurrak pozez zoratzen deadar egin zuen; Ah! utzi gidazu erraztun ori ondo ikusten. Zeruko nere Aitaren gauz asko ikusi ditut, eguzkia, illargia, loreak, marrubiak, txoriak... baña lurreko nere Aitaren gauzarik egundaño ikusi ez nuen. Jenobebak bere beatzetik aterata, bere erraztuna mutilltxoari eman zion. Ai ta zeñ pollita dan! esan zuen onek: baldiñ nere Aitak onelako gauza pollit asko baditu, niri ere batzuek emango ez dizkit? Bai noski, eranzun zion Amak: eta bere erraztuna ostera beatzean sartu zuen. Ni hilltzen banaiz, esan zion Amak: erraztun au beatzetik atera zadazu; baña arteraño utzi nai eztet, baizik hill nadineraño nere beatzean gorde nai det, nik zure Aitari hill arterañoko amore eta leialtasuna gorde diodan bezela. Oh! zure Aitaganako nere amorea garbia, guziz garbia izan da, erraztun onen urrea bezela! Gero zu gizonakgana zoazenean, ene laztana, galde zazu Sigifredo Kondeaz, bada bera da zure Aita. Erregu zaiezu gizonai, eraman zaitzatela beragana; baña zu zeñ edo nor zeran iñori ere ez esan; añ gutxi nondik zoazen, eta Kondea zertako bear dezun. Erraztun au ere ez iñori agertu. Gero, zere Aita Kondearen aurrean jarri zaiteanean, erraztun au berari emanta, esaiozu: Aita, erraztun au nere Amak bialtzen dizu, ni zure semea naizen siñale eta agiritzat. Oraindik egun gutxiz onuntz hill da, guziaz ere, bere azken-agurra egiñaz, nere bidez esaten dizu: bera kulpa-gabea, garbi eta leial izan zala; baña orregatik ere zure gaizkia barkatzen dizula: berriz zeruan ikusi usten zaituela, emen munduan ikusi ezin zaitzakeanez geroz. Agindu dit, esan degizudala, ezen gauz on asko egiñaz bizi zaiteala, alai zaiteala, argatik negarrik egiñ ez dezazula, eta ni ondo artuaz azi nazazula. Ene biotzeko semea, etzaite aztu esateaz, nik kulparik ez nuela, eta fiñ eta leial izan nitzaiola. Gauz oek guziok hilltzeko zorian zuri esan eta bereala hill nitzala. Baña au guzia segurantza osoarekin esan bear diozu. Gañera esaiozu, heriotzeko orduan ere maite nuela, zu maite zaitudan bezela. Gero konta zaiozu ni mortu onetan nola bizi izan naizen eta nola hill naizen. Nere aldetik erregu zaiozu gañera, nere gorputza leize onetatik atera, eta nere aurrekoai eman zitzaien lurrean sar dezala, bada ni ez naiz izan gizonak uste duten eta aintzakotzat iduki nauten bezela aien tresonragarri eta eliz-lurrik merezi eztedan bat. Eta oraindik esan bear dizut zuk eztakizun gauzatxo bat: zuk lurrean Aita bat eta Ama bat dauzkatzun bezela nik ere badauzkat nereak. Ay nere Jaungoiko maitea! Ez dakit bizi ote diran, kulpa gabe nik eman nien naigabearen ondoren! Baña baldin oraindik bizi badira, zure Aitari erregu zaiozu berakgana eraman zaitzala. Oh! baldiñ zu ikusten bazaituzte, guziz poztuko dira, eta zazpi urte oetako naigabe-penak aztuko zaizte. Gero; ah! hitzegitera zijoan, baña begietatik zerizkion bi iturriak galerazten zioten: ah zu nere Aita ona, zure biotza nigatik asko samurtuko da noski! Eta zu nere Ama maitea! zuk ere zere Jenobebaz negar erruz egingo dezu. Au nere guraso biotzekoak! zenbat baño naiago nukean hill nadiñ baño len beñ bederik zuen arpegiak ikustea! Ah! zuek ere oraindik bizi naizela baziñekite, beñ bakarrik bederik ni ikusteko zalez igartzen egongo ziñateke! Ordea ai, nere gorputza aspaldian ere basa-bazterren batean deseginda dagoelakoan zaute. Oh zeñ pozkarria dan zuek berriz zeruan ikusteko esperanza! Konsuelo au gabe mundu onetako neke-penak pisuegiak lirake, eta nolanai ere beren indarrez gu, kreatura ezerezok, ernegatuko giñake. Negarrez zaude, aur maitea? Barka zadazu orrenbesterañoko estubidea nik emana. Adi zazu: zu orañ ama gabe geratzen bazera ere, amaren ordez Aita on bat Jainkoak or ematen dizu. Beragatik ez negarrik egiñ gaxorrek, nere seme laztana, bada zure Aitak biziro maiteko zaitu, musu emango dizu, bere belaunetan artuko zaitu; semearen izenaz deituko dizu, eta nitzaz eta nere pena eta eramankizunaz galde asko egingo dizkitzu. Negarrak estututa, Jenobebak ezin geiago hitzegiñ al izan zuen, eta kemen guziak galdu eta auldurik, oroldiozko bere etzauntzaren gañera erori, eta luzaroan hitzegiteko gai izan etzan.