SEIGARREN BURUA
Artzen du Jenobebak
bere eriotzako epaiaren albistea

        Alako batean sentitu zuen Jenobebak gauerdialdean bere presondegiko saietera-zuloan kiskatako bat, eta denbora berean aditu zuen boz ergel eta ikarazko bat, ziotsana: Esna zaude ene Etxekoandre maitea? Ai! eta nola esango ote diot! Ai Jauna, negarrak itotzen nau... ezin hitzegin det... Golo madarikatu ori... Jaungoikoak kastiga dezala, eta gizon gaizto orri lotsa gaizto dakiola... Eta zeñ zera zu, galdetu zion Jenobebak zutik jarri, eta zulo artaronz begiratuaz. Torreko Talaiariaren alaba naiz Andrea, eranzun zion bozak. Ezagu zazu, Etxeko andre maitea, añ luzaroan gaxorik oi dagoan eta bere gaitzaldian zuk ainbeste on egin diozun Berta. Ai! Zuri biziro nai dizut, eta ai nere esker, ezaguera eta naitasuna nik nai bezela ager al banegizkitzu! Baña ai! eta albiste izugarri batekin natorkizu. Gaur arratsean bertan hill bearra zera, eta au Kondeak berak agindu du; bada onek emazte saldu infame eta Golok gaztigatu dion bezelakotzat bide zauzka. Onelaxe eskribatu dio Golori, eta agindu zaie borreroai. Au duda gabe egia da, alabañan borreroai au agintzen neronek ikusi det. Eta, o negargarrien andiena! Zure semea ere hill bear da, bada Kondeak beretzat ezagutu nai eztu... Ai! arnasarik artzen naigabeak uzten eztit; eta orañdañoko guzian begirik itxi ez det. Beste guziak loak artu dituen garaian nere burua oitik bota, eta arrastaka nolabait etortzera saiatu naiz; bada beñ bederik zurekin hitzegin gabe, zuri azken agurra egin gabe eta izan didazun legeagatik eskerrak eman gabe ezin etsi nezakean. Orañ zerbait agindu nai baziñit, edo agertu nai zendukean gauza gorderen bat zere biotzean badaukazu, agin zadazu eta ager zadazu konfianza guziaz, zure gauza isill guziak zerekin batera lurpean ezkuta ez ditezen; eta bear bada egunen batean nik agertuko det zure garbitasun eta kulparik eza.

        Jenobeba gorputz guziko ikara-larriak artu, eta izuaren indarrez ezin luzaroan hitzegin zuela, geratu zan. Noizbait beregandu zanean, esan zion; Aur maitagarria, orren ona zeranez geroz, ekaizkidatzu argi bat, tinteroa eta papera. Gauz oek neskatxak ekarrita, Jenobeba asi zan eskribatzen; eta nola sillarik eta mairik ez baizeukan, eskribatu zuen sotargañean ondorengo karta au.

        Ene Esposo laztana: nere presondegiko lur otz gogorraren gañean etziñik, azkeneko aldiz eskribatzen dizut. Zuk karta au irakur dezazunean, eta denbora askoz lenagotik nere gorputza lurpean usteldua egongo da. Ordu gutxi barru Jaungoikoaren Tribunalean agertu bear naiz. Eriotzera sentenziatua nago gaitzkille bat banintz bezela, baña hiltzera garbi eta ezertan kulpa gabe noala, Jaungoikoak ondo daki. Jaungoikoaren arpegiaren aurrean, eta eternidadearen ateetan hitz ziñeztuaz esaten dizut, sinis nazazu, ni gezurrik gabe noala mundutik.

        Ah! ene senar maitea! zugatik eta bakarrik zugatik daramat onenbeste. Zu izugarri engañatua ez izatera zere semea eta Jenobeba hilltzeko aginduko etzenduela, seguru nago; baña egin dizuten engañioa egunen batean agertzen badezu, ah, etzaite estutu. Zuk beti maite izan ninduzun, eta nere heriotzan errurik eztezu Jainkoak onelaxe erabakia dauka. Orañ eska zaiozu berari, ondo begiratu eta pensatzeko leku gabe gauz au egiñaren barkazioa. Ezezazu arren iñor sentenziatu geiago aditzeko tokirik eman gabe. Izan bedi au denborari lekurik eman gabeko zure sentenzi azkenekoa; eta gertaera gaizto onetan zuk kulpa gutxi badezu ere, beste milla egikera on egiñaz, erremedia zazu. Au da zuk egiñ alzentzakean gauzarik obeena. Gu estutzeak eta ernegatzeak utsa balio du. Gañera nik sinisten det, badala zeru bat; antxe ikusiko dezu berriz zere Jenobeba, ezagutuko dezu beraren garbitasun eta leialtasuna; antxe ikusiko dezu lenengo aldiz zere semetxoa ere, eta an ez gaituzte bereziko alkargandik gizon gaiztoak. Lurrean instante laburretako bizia daukat, nere azkeneko eginkizuna bete det, eta nere garbitasuna agertu dizut. Oraindik ere azkeneko egun oek baño obeetan agertu izan ziñidan amore eta naitasunagatik ematen dizkitzut esker milla. Nik zuganako naitasuna, nerekin daramat obiraño. Gogora itzatzu nere guraso onak; izan zaite berakiko seme on bat; konsola itzatzu beren negar andian. Ai! nik eziñ eskriba nizaiekee, bada nere azken ordua alderatzer da; baña zuk esaiezu, aien Jenobebak kulparik etzuela, garbi hill zala; bere heriotzeko orduan ere gogoan zeduzkala, eta berari egin zizkioten on guzien eskerrik andienak ematen ziztela.

        Ez ezazu arren zere aserrean hill Golo, gizon buru-jauzi au. Barka zaiozu, nik barkatzen diodan bezela. Aditzen dezu? Auxe eskatzen dizut. Ez det nai eraman eternidadera iñorentzat gorrotorik, eta odol tanto bat bakarrak ere nigatik ixuri bear eztu. Niri lepoa ebakiko didatenai ere ez egiezu ezer egiñ ni kulpa gabe hill nautelako; baizik berakin beren familiai on egiezu; bada oek ezer ez dakite, eta Goloren agindua bortxaz egingo dute noski.

        Drako gizagajoa zure serbitzarietako leial eta prestuenetatik bat zan: kulparen arrazarik gabe hill zuten. Begira zaiozu bere alargunari, eta bere umeen aitaordeko izan zaite; bada zuganako bere leialtasunak erakarri zion gajoari eriotza: zugatik hill zan. Ez aztu onen garbitasuna barreatu eta bere izen ona ostera biurtzeaz ere. Kart au emango dizun neskatxa ongi paga zazu; bakarrik bera izan zat fiñ eta leial beste guziak kontra nituenean, edo obeto esateko, nigana alderatzeko biotzik Goloren beldurrez iñork etzuenean.

        Izan zaite zere agindupekoentzat biguñago: ez egieztetzu egotzi karga eta pagakizun andiegiak: ipiñi egieztetzu eraentzalle zuzenak, parroko onak eta mediku adituak. Espaasunen batekin datozkitzun guziak aditzatzu amorez. Ai! nik zure mendekoen ama izanaz oiei mesede eta on andiak egiteko usteak nituen! Orañ nere ordez zuk egizu. Emendik aurrera bi aldiz zaude beartua beren guraso izatera. Nere azkeneko nai edo borondatea agertu dizut. Ah ene esposo laztana! ez geiegi tristetu nigatik; ni pozik noa hiltzera... zeren bizitz au laburra dan eta penaz betea... eta, pekataria naizelarik, Golok somatu dizkidan gauza guzietan txit garbi eta inozente nago, eta kezkarik ezdaukat. Jaungoikoak bere grazian artuko du nere anima. Azkeneko aldiz adios. Batere aserre gabe eta amorez gañezturik eskribatzen dizut, izanaz oraindik heriotzean ere zure Esposa Jenobeba.

        Jenobebak negarrez urtzen eta malkoak eta tinta alkarrekin nastuaz eskribatu zuen kart au eman zion neskatxatxo ari esanaz: Gorde zazu karta au zintzo eta joia bat bezela; eta etzaiozu agertu iñori ere, eta nere senarra gerratik etortzen danean, ipiñi zazu bere eskuetan. Orduan Jenobebak bere lepoan zedukan perla preziotsuzko kollarea artu, eta esan zion: ar zazu lepoko au zure malko leial eta urrikaltsuen alderako. Au nere nobioaren eskuerakutsia zan, eta beraren eskuetatik artu nuanez geroz beti eta iñoiz ere erantzi gabe nere lepoan erabilli det. Asko milla ezkutu balio ditu, baña aberastu zeralako etzaite muduarekin bere gauzai itsatsi. Gogora zazu nola zure Kondesak laster kanibetaz ebaki bear dioten lepoan erabilli zuen. Ikas zazu nigan nola bat gizonik obeenaz ere ezin fia litekean. Ai! lepoa apaintzeko perla oiek eman zizkidanak berak lepo au berau ebakitzea aginduko zuelakoan ez negoan! Beragatik bakarrik Jaungoikoagan fia zaite; eta orañ zoaz ordu onean: izan zaite beti on eta urrikaltsu. Nik nere biotza Jaungoikoagana biurtzeko garaia det, eta eternidaderako prestatu bear naiz Agur, bada.