AMARGARREN BURUA
Mortuan Jenobebaren konsueloak

        Lore eder bat sasartean azi oi dan bezela, Jenobebari eremuan bere atsegin-kontenturik zoragarriena aziaz zijoakion. Bere biotzeko semetxoa gogortzen zijoakion; eta noranai ibilltzeko diña egin zan. Jenobebak azari bati ortzetatik kendu zion basauntzkume baten narru pintarratu batez jantzi zuen. Mutilltxoa belar, sustrai, esnea eta ura beste jan-edanik ezpazeukan ere, guziz mardul, sendo, galant, guri eta eder zetorren. Aur preziatuari bere ezaguera guziz goiz esnatu zitzaion; bere buruaren ezaguera izaten, eta ingurumaiko gauzak nolakoak ziran igertzen; hitzak esaten, eta esaten zitzaiozkanak aditzen ordurako abiatu zan. Iñoren hitzik aditu gabe añ luzaroan zegoen Jenobebak bere semetxoaren lenengo hitza aditu zuenean, eta batez ere lenengo aldiz amatxo esaten aditu zionean nolako poza artuko zuen, Jaungoikoak daki. Au negu baten sarreran gertatu zan; eta ala, negu artako gauetako ordu luzeak toki artan ikusten ziran gauza guzien izenak mutilltxoari irakasten igarotzen zituen; eta ikasiaz zijoan eran ama gajoak konsuelo aundiagoa artzen zuen. Mutill gaxoa, neguaren gogortasunak easan, azkeneronz gaitz gogor batek artu eta luzaroan leizetik eziñ irten izan zan; baña udaberriko egun batzuek joan ziraneko berriz osasunean, eta arrosa eder batek baño ederrago ematen zuela jarri zan. Orduan Jenobebak eskutik artuta, zulo artatik zelai eder loratu batean barrena lenengo aldiz atera zuen. Udaberriak kanpoari eragiten dion aldaera zoragarriari begiraturik, aurrari mella andia egin zitzaion. Guziz arritu eta beregandik irtenik, gauza guziai begira jarrita, amatxo, esan zion: au zer da? orañ guzi guzia len ez bezelakoa dago; len baño askoz politago dago. Orañ zelai au len bezela elurrez zuritua ez baizik berde ederrez jantzia dago. Len osto gabe eta igartuak zeuden zuhaitzak, orañ guziak osto eta lore ederrez apainduak daude. Auxe da poza; eta, ai nola eguzkiak berotzen duen, eta zeruak zeñ kolore ederra daukan! Eta begira lurrera, amatxo, eta zeñ gauza garbi, pollit eta apañak dauden! Begira, begira gauzatxo oriek kolore zeñ txuri, urdin, gorri zoragarriak dituzten! Oriek loreak dira, ene laztana, esan zion amak, ara nola artuko ditudan zuretzat batzuek. Onako oek arrosak dira; begira zeñ gorri ederra daukaten: beste oek lirioak eta ara arropa zeñ ederrez jantziak dauden. Onako urdiñ au bioleta; onek ere usai txit gozoa du. Arritzatzu, diran guziak zuretzat dira, eta geiago nai badituzu, nai ainbat bill-itzatzu. Gero Jenobebak zelaitxo aren beste aldean zegoan baso batera eraman, eta esan zion: Orañ adi zazu: eztezu aditzen? Arako aurrak aditu zuenean iñoren beldur-gabe beren kabitxoak egiñaz, pozez eta kontentuz beterik kantatzen ziarduten txoritxoen kanta-soñu zoragarria. Oh! deadar egin zuen, zer da nik aditzen dedan soñu txoragarri au? Soñu pozkarri oek zuhaitz eta sasi guzietatik datoz. Amatxo, au zer dan dakusgun: goazen. Jenobebak arri batean eseri, bere aurra magalean artu, eta, neguan eta udaberrian askotan egin zuen bezela, arkaitz baten gañean azitxo batzuek zabaldurik, txoritxoai deitu zien. Eziñ konta al eta geiago txori lasterka alkarren leian joan zitzaiozkan, eta aziak billtzen asi ziran. Begira, esaten zion amak, txoritxo oek zeñ poliki kantatzen duten. Aurra pozaren indarrez beregandik irtena zegoan. O zuek, añ poliki kantatzen dezuten nere egaztitxo garbi politak, esan zien aurrak; zuek arako neguan añ garrazki kantatzen zuten bele-zatar aiek baño askoz polikiago kantatzen dezute, eta aien aldean guziz politak zerate. Baña, esadazu, amatxo, nola daude orañ gauza guziak onen eder? Nondik etorri dira gauza polit oek guziok? Zergatik ni gaxo egon naizen garaian zelaitxo au onen ederki apaindu eziñ izan dezu? Seme maitea, esan zion Amak, len askotan esan dizut nola degun zeruan Aita bat txit ona. Aita maite bat, eguzkia, illargia, eta izarrak egin zituena. Bada guri onenbeste konsuelo ematen dizkiguten gauz oek guziok ere onetxek egiñak dira. Ai! Jaungoiko on maiteak, eranzun zion aurrak, eta zeñ guapoa dan! eta zeñ asko dakien! aur gaitzgabearen esaera aiekin Jenobebari farrak irten zion. Urrengo goizean mutilltxoak goiz-asko esnatuta, amari esan zion: he, amatxo, jaiki zaite, eta nerekiñ atoz. Goazen berriz ere Jaungoiko onak egin dituen gauz ederrak ikustera. Jenobeba pozik jaiki, eta bere semetxoa artu, eta joan zan eguzkiak ederki berotzen zuen, eta egun gutxiz aurretik marubi batzuek ikusi zituen belardi batera. Egiaz ordurako marubi eldu, gorri eder asko zeuden.

        Oek ere loreak dira? galdetu zion aurtxoak. Ez, ene laztana, eranzun zion amak, marubiak dira. Makurtu, ederrenak artu eta esan zion: Ea, aoa zabaldu eta lenengo aldiz proga itzatzu. Aurrak marrubi aiek jan zituenean, pozaren andiz bere eskutxoak alkarri estutuaz ziotsan: eta zeñ gozoak diran! Geiago ere artzen utziko didazu? Ar itzatzu, esan zion; baña bakarrik gorri eta polliten oriek. Bertatik abiatu zan al zitzakean guziak bildu eta jaten. Ah zeñ ona dan, esan zuen, onelako gauz onak ematen dizkigun Jaungoiko maitea! Orañ eman giozkatzu bada eskerrak, esan zion amak. Aurrak bere farra-irrizko begiakin zeruronz begiratu, bere eskutxoai muñegin, eta alik deadar andiena egiñaz, esan zuen: Jaungoiko maitea milla esker marrubiakgatik. Orduan galdetu zion amari: Jaungoikoak au ere aditu ote du? Jenobebak laztan gozo bat emanaz, eta farrak irten da, esan zion: Ondo, guziz ondo aditu du Hitzik esan gabe ere Jaungoikoak ederki adituko zinduen. Jaungoikoak guzia ikusten, aditzen eta jakiten du.

        Desditxadok egun bakoitzean gauza berriak ikusi nai zituzkean, eta gertatu zan gau hura guziz epel biguña, noizik beñ euri beraa eta urrena aize epela egiñaz, eta orra non osto berde utsa zeukaten arbol asko lore zuri-gorri-urdiñez ederki apainduta mutilltxoak ikusi zituen; eta gauz aiek guziak beñgoan ikusirik; beregandik irtenda amari galdetu zion: amatxo, eta Jaungoiko maiteak gau bakar onetan nola egin ditu gauz oek guziok? O aurra! eranzun zion amak, oek egitea Jainkoari ezer kosta etzaio: Jainkoak guzia beñgoan eta begien itxi-idiki batean egiñ zezakean, zeren guzia dezakeana dan. Baña aurrak ostera esaten zion: nola egiñ al zitzakean Jainkoak gauz oek guziok gauaz eta illunpean? Amak eranzun zion: Jaungoikoak añ ongi ikusten du gau illunean, nola egunik argienean; eta Desditxado miresturik geratu zan. Goiz batean Desditxadok pozaren andiz saltoka etorrita, esan zion: Amatxo, beste gauza pollit pollit bat ere topatu det: atoz, atoz eta ikusiko dezu zer dan. Eskutik tiraka sas-arte batera eraman, eta esan zion: Begira an barruna, sas-artera, eztezu ikusten? Ene laztana, esan zion amak, ori txori-kabi bat, kardintxaren kabi bat da. Guk leize bat daukagun bezela, txoriak ere beren kabiak dauzkate. Begira an barrunen txoritxoari begi zeñ alaiaz begiratzen digun; orantxe dijoa egatzera: begira kabiari; baña kontu arantz oriek zula etzaitzaten. Begira nola kanpoko aldetik-belar izpi biguñakin eta barrundik berriz ille eta luma leunakin egiña dagoan. Begira ondo barruna. Ai, ai! onen pollita. Or barrunen dauden bost gauzatxo pollit oriek zer dira? Arrautzatxoak, esan zion amak; ikusiko dezu: egun guzietan onara etorrita begira zaiozu, baña ikuturik eta gaitzik egin gabe. Bigarren egunerako abiatu zan Amari eskutik tiraka, kabira eraman naiez. Arrautzen lekuan txoritxoak zeuden. Oh! begira, begira zeñ txiki eta beraak dauden; esaten zion Amak: begira nola oraindik itsu eta luma gabe dauden; nola oraindik eziñ egatu diran, eta kabitik irten ere eziñ diran. Ah txoro gaxoak, txiki pollit gaxoak, narrugorrian, ziotsan aurrak. Baña ta, otzak eta goseak hillko ez ditu? Jainko onak erakutsi die txoriai beren umeak otzetik eta gosetik gordetzen. Jenobeba gauz oek esaten zegokion garaian bertan txoritxoen ama mokadarekin kabiaren ertzera etorri zan, eta ume guziak aoa txabalik eta piauka berari begira jarri zitzaiozkan. Au ikusita, Desditxado guziz arritua eta beregandik irtena zegoan. Ai ta zeñ poliki ematen dien, eta pozaren indarrez saltoka zebillen. Begira, ziotsan amak, nola txoritxo oriek beren janariaren billan oraindik eziñ irten diralako beren amak dakaizkien azi oriek txoritxo oentzat gogorregiak diran, eta amak bere mokoarekin apurtu eta txeatzen dizten; eta biguñ ditezen bere paparora irentsi eta bereala umetxoai ematen dizten. Jainko onak au txit ondo egiñ eztu? Bai, alafede. Begira Jainko onak bere kreatura guziai nolako naitasunaz begiratzen dien; eta baldiñ txori oriei onela begiratzen badie zenbat obeki begiratu eta kontu egingo eztigu guri. Bai, bai, esan zion aurrak: Jainko onak, Jainko maiteak idukiko du noski nere kontua; eta zu ere, amatxo, berak emana zaitut. Zuk ere txori onek bere umeak baño askoz maiteago nazu; zu izan ezpazindudan, aspaldi hilla nintzan. Onela hitzegiñ, eta bere Amari laztandu zitzaion.