APAIZ DONOSTIARRA

        Mando bat gurdi bateri tiraka zijoan arbol ederrez ertzatutako bide zabal artatik. Goiza ederra zan. Lurrean enbor-errañuak tarteka. Gurdia zebillela osto-tarteko eguzki-printzak mutur batetik besterañoko ibillera egiten zioten urrena lurrean gelditzeko. Mandoa nekez zijoan.

        Gurdia aundia zan, lau aldeetara itxia, goitik ere bai, noski. Gurditzat artan bost kristau zijoazen. Kristauak ezik lanerako tresnak eramaten zituan ta orobat zan lo-gela, sukaldea ta musika-tresnaen gorde-lekua.

        Poli ere barrenen zijoan. Jantzi berria etxean utzi ta zaarrarekin etorri zan. Ezta agurrik ere. Antxen utzi zuan pamili osoa. Aien egun berria! Txerpolarien gurdia Iruritako bidean. Mandoa oso nekez.

        Mutil potoloak Bentura zuan izena. Eskolan etorriberrieri egiten zaien arrera egin zion Benturak Poliri. Bildurrez asi ba-zan ere berealako iñon diran galderak asi zitzaion egiten.

Poliri parragarria zitzaion ta berekiko makiña bat astiñaldi eman bearko zizkion. Noizpeinka erantzuten zion. Aundiak ixilik zijoazen, agian entzun naiez. Polik pasteleria aipatu zuanean bat-bateko arras borobildu zitzaizkion begiak Benturari. Ai tontua, ta onera etorri? gazteenak. Parra egiteko gogoa etorri zitzaion Poliri «tontua» esan zionean. Ai tontua, berriz ere, emen, ixillago, jan gutxi ta txarra.

        Ez dakigu nagusiak entzun ba-zion ala ez; onela itzegin zion beintzat aurrean mandazai zegoanak:.

        I, gaur etorritako ori, i, nola dek izena? Ik, bai, Poli? Ez uste gurdian ibiltzera etorri aizenik, e? Emen jateko lana egin bear da. Denbora asiko gaituk opiziyua ikasten. Ba-al dakik atabala jotzen? Berdin da, onoko au artuko dek eta gaur bertan asiko aiz gurekin batean musika jotzen.

        Gurdia malda goran gelditu zan errian sartu baño lentxeago. Erri polita Irurita, etxe zuri ta garbiak. Etxe ederrak enparantza zabalean. Elizondoko gisa emen ere egal aundiko etxeak dira, arri gorrizko arma-arria erdian. Ateak burni zaarrez iltzatuak. Leio batzuetan zangorriak ageri ziran.

        Egun artan igandea zan. Joan zan nagusia alkatearengana, ea musika jo ta enparantzan ari ote zitezkean. Baietz, baño meza nagusiaren ondoren. Bitartean eraman zituzten gurditik lanerako tramankuluak. Poli zoraturik zegoan bere atabalarekin; oraingoan joango zitzaion gaizki egonaren itxura.

        Meza bukatu-zai antxen zeuden jarriak, eliza ederreko alde batean, Bentura ta Poli aurrean, andrea aien erdian, baño atzerago, ta bi gizonak atze-atzean.

        Egun artan San Inazio izanagatik ez zan beste igandetan baño ospe geiago. Naparroan ez bai dute Gipuzkoan bezela jaitzen.

        Meza bukatu ta jendea ateratzen asi zanean, asi ziran bere aldiko musikariak jo ta jo. Jendea gelditu zan aieri begira. Txerpolariek lenbizi bira osoa eman zioten enparantzari. Urrena errian sartu ziran kalez-kale ta, asko nola ez bai diran, andik pixka bateko berriz plazan ziran. Tramankulu aiek norbait urkatu bear zutelaren itxura obeto zeukaten. Jende asko bildu zitzaien beintzat.

        Musika ixildu zan ta orduan nagusia asi zan barra zear batean iñon diran irabio, igotze ta jeisteak egiten. Nagusia ortan iaioa zan, aspaldian ederki saiatua. Bein tzitilik buruz beera, urrena ankaz gora besoen gañean. Tankera onetan bere burua bota besoak kenduta ta buruz beera erori bearrean zutik gelditzen zan. Eta onela beste egiteko asko. Asko txalotu zuten.

        urrena asten zitzaizun bigarren gizona. Onek lur berdiñean egiten zuan lana. Asi ezkerretik eskubira ta eskubitik ezkerrera, joan-etorrian egiten zizkitzun sekulako ikotika arrigarriak. Au ere ez zan txarra. Au ere txalotu zuten.

        Jarri zuten gero lurrean bi muturrekiko kulunka, mutur bat beera ta bestea altxatzen zana. Igotzen zan nagusia eskallera batean ta beste gizona kulunkaren muturrean jarririk, saltatzen zannagusia gora zegoan muturrera ta onek ematen zion indarrarekin aidean botatzen zuan saltalaria.

Aidean bira osoa egiten zuan. Oso ederki.

        Urrena Bentura mutil potoloa. Onek bakarrizketak eta olerkiak buruz esaten zituan erderaz. Andreagandik makiña bat atximur kostatako ikastea! Geienean par egiten zioten.

        Non, usterik gutxienean, bere menez, asten dan Poli. Norbaiteri entzun zion San Inazio eguna zala ta non asten dan.

        Inazio gure patroi aundiya, kantari ta ederki kantatu ere. Nagusia asarretu zitzaion. Orregatik, bukatu baño len ezin ezere egin. Bukatu zuanean ba-dijoakio nagusita ta, apaiz bat ere bai zoraturik besoak zabalduta. Asi zitzaion laztanka ta nongoa aiz galdetzen. Donostiarra zala esan zuanean, apaiza ere ala izaki, lengo laztanaz gañera besarkatu zuan. Ea berarekin bazkaritara joaten utziko al zion, galdetu zion nagusiari. Baietz. Ta antxen joan zan Poli apaizarekin.

        Apaiza etxe-jabe baten arduraduna zan, edo-ta, arek zituan etxeen ardura zuana, errentak artu-eta, bere elizako eginbearrez gañera. Apaizaren etxean zer jana ta zer edana ba-zan ta Poliri eman zion bazkaria ez nolanaikoa. Askotan asten zitzaion galdezka, baño Polik nai zuanean erantzun ta nai ez zuanean ez. Ajola gutxi apaizari. Aren arpegi gozoa!

        Beraz, donostiarra e? ango arrai ederra baneuka zuri emateko! Edan beste pixka bat.

        Bazkariaz gañera bete zizkion sakelak jateko gauzez, eman zizkion bi botilla ardo zar eta arratsean aparitara etortzeko.

        Txerpolariengana zanean nagusiak ardo-botillak kendu zizkan ikusi orduko. Arritu zitzaizkion. Andrea asi zitzaion senarrari, bakartu ziranean, Poliren bearra izango zutela esaten. Benturari ez diote ulertzen euskal-errietan eta nik uste, zion, arritu baño parra obeto egiten diotela. Polik euskeraz jakitea mesede degu.

        Arratsaldean an ziran berriz txerpolariak. Asiera goizean bezela eman zioten, baño geroago par-eragitekoak egin zituzten. Eztiarena egin zutenean jolas ederra izan zan.

        Joan zan, bada, Poli apaizarengana apaltzen. Ura ongi-etorria! Mai ederra zegoan apaizaren etxean. Apaizaren poza ez da esatekoa. Amar urtez lenago ezagutu balu ez lioke arrera obea egingo. Apaldu zuten, laztandu zuan eta eguardian bezela sakelak bete ta ardo-botillak eman zizkan berriz ere.

        Apaizaren etxea trenaren geltoki-aldera zegoan ta andik errira malda dago. Gaba illuna zan. Poli botillak eskuan zijoala ba-dakus zakur aundi bat baño aundiagoko gauza illun bat beregana zetorrela korrika, ain zuzen ere! Poli gelditu lenbizikoz ta gañean zegoala alde batera egin zuan, arek alde artara jotzen zuan une berean.

Baño zera azkarrago ta berealakoan aldez bestea egin zion ta an pasa zan, aari aundia.

        Apaizaren laztanak, aariaren izuak eta maldaren nekeak egin zioten barren-ikutuaz Poli biotza taupaka iritxi zan bere lagunengana.

        Ez ziran urruti. Poli begitaratu orduko asi ziran txerpolariak beragana, zer eman dik? zer eman dik? galdetuaz. Ardo-botillak lengo esku-aldakuntza egin zuten. Ezin esan Poli gaizki asi zanik txerpolarien tartera.

        Urrengo goizean Iruritatik aldegin zuten. Apaizak zeukan udare-arbol ederra alerik gabe utzi zioten Poli ez-beste txerpolariek ostuta.