AGUR ITSASOARI

        Poli denbora puska batean ibilli zan itsasoan oraindik ere. Baño urarenganako gogoa egunean baño egunean gutxiagotzen zijoakion. Azkeneko ekaitzak, Pinisterren eriotzak, asko naigabetu zuten itsasorako. Bizibide artatik aski zuan, naiko ikusiagatik. Ta argatik bein Prantxiko Havretik onuntz zetorrela,e rrez baño errez izan zitzaion bertan zetorren bidazti bati Poli bereganatzea. Ea bere etxera etorri nai zuan. Gizon arek pasteleria zeukan eta pastelgintzan ikasiko zuan. Legorreratu-erria Pasaia zan eta iritxi-erria, Elizondo.

        Bidaztiak atsegin zuan Poli. Izketaratu ziran. Gogaituta omen zegoan gaztea bizibide arekin. Ea eragozpenik izango al zuan andik ateratzeko. Ta gurasorik? Atsegin omen zituan sukalde-lanak. Sukalde berrian usai gozoagoa, noski. Nai aña jango zuan. Nagusia, gizon ona. Pastelerira, beraz.

        Itsasontzia Pasaiko aurrera etorri zanean arrats-aldeko labak izango ziran. Itsasbazterra oso polita zegoan.

Prantzi aldera oso urrutira ikusten. Azkeneko izpi ura Cap Breton aldea izango zan. Itsaso urdiña, bare-bare. Nork esan itsaso ura bera zala len ain zitala ibillia! Poliri ere gogoratu zitzaion.

        Itsasontzia asi zan muturrez aurrera Pasaiko istunean sartzen. Kanpoan gelditu zan arkaitz-gañeko argi-etxea. Bira batera ta bestera, mendi-tartean, erdi-erditik zijoan bide estuan.Ondo legorrean barrena zijoan. Baztarreko etxe, pelota-plaza ta eliza joko ez ote zituan.

        Agur itsasoari! Agur itsaso eder aundiari! Agur itsaso gaizto, zitalari! Irria azalean, barruan ontziak gizonez bete iretsiak. Lillura urrutian, eriotza tartean. Agur, zarpazar! Agur, ederra.

        Agur, Akulamendi maitea! Leiala, zintzoa, nekatzen ez aizena, igeslarien babez eta aterpea. I aiz asko jakiña, i biotz onekoa. Pinisterre, gizonek botea, itsasoak biurtu al zikan ala eorrek ekarria? I ago gorriak ikusia, txintik atera gabea. I bazterrik-bazter ibillia ta ik ikusia itxua ba-intzak baño geiago ez zekiagu. I beti lanean ta beñere dirurik ez. Gorde ezak etxeko jendea. Ibilli adi ondo. Agur, Akulamendi.

        Oriek guztiak nik esanak dira. Nere arloa ez zalarik, artara beartu naiz, bada itsasontzia legorrera lotuta andik pixka batera Poli atera zan iñori ezer esan gabe ta lotu zitzaion Elizondoko gizonari. Bide puxka bat egin zuten alkarrekin eta maletak lurrean utzita urrena gelditu ziran Elizondoko tarranta etortzeko zai.

        Elizondoko gizona ona zan itxuraz. Polik arenganako uste osoa zeukan beintzat. Egia beste iñorekin joateko ere ez zuala bildur aundirik, baño arek ez zion kezkarik ematen itxuan jarraitu bear balio ere. Ta itxuan zijoala esatekoa bai da, bada ez gizona bera, ez ango baztarrik ez zuan ezagutzen.

        Tarrantan igota aurrera ondotxo ibilli ziranean erri aundi-itxurakoa agertu zan.

        Erri au, esan zion gizonak, Irun da.Au zaigu bidezko erririk aundiena, Elizondo baño aundiagoa. Baño gure erria polita dezu. Baztango erri nagusia da, baldin Baztan aditzea ba-daukazu. Aurki Naparroako mugan sartuko gera.

        Tarrantan ba-zijoazen oiekin batean beste zenbait lagun: bi emakume Ondarrabiko arrai-saltzaleak, Donostiako senar-emazteak Lekarotzko Aztetxean zeukatenmutilla ikustera, bestemutil koskor bat bakarik, karabinero bat eta bi maketo berritsu. Egia da berritsuek bere izkera belarri-zulotik sartzeko moduan itzegiten ba-zuten ere, tarteka Ondarrabiko arrai-saltzaleak ederki txautzen zituztela. Poliri polita iruditu ondarrabitarren izkera-doñua.

        Naparroan sartu ziran. Poli konturatu zan itsasoa atzean utzita zijoazela. Endarlatzko aldetik asi ziranez geroztik Poli biotza estututa zegoan. Izan ere alako mendi tarteko toki tristia da. Pasa ziran Santa Cruzek ainbat karabinero il zituan tokitik. Ez dakigu tokia berez itzala ba-dan ala ildakoen arriek itzal egiten ba-duten. Bidea aurrera, urruti xamar joan bear ez ote zuten susmoa jarri zitzaion Poliri, beñere legorrean ez orrenbeste ibillia.

        Atera ziran, tarranta beti ari, toki zelai ta argi batera, barrena lasaitzeko modukoa.

        Au Bera erria dezu, ekin zion gizonak.

        Bera? mutillak izututa.

        Ta kopeta argitzen asia illundu zitzaion. Ordurarte itzik atera gabeak bizi eldu zion. Gizona ere konturatu zan. Polik noizbait entzuna zeukan. Pinisterre Berakoa zala.

        Bi belarrimotzak an jetxi ziran. Andik aguro alde-egiteko gogoa etorri zitzaion Poliri. Lenbiziko errukitea lotsa ta bildurrarekin aldatu zitzaion, alegia danen artean uretara bota zutela beste geiago jakin gabe iñori bururatuko balitzaio ere.

        Andik pixka bat orduko tarranta Lesakako zubian zan. Lesaka, iturrietako urak eta errekak kaleetan jaun eta jabe ibiltzen diraneko erria! Batzuk sartu, besteak atera, bide zabalari jarrai, tarranta erriz-erri zijoan.

        Nenbillen, nenbillen allaatu nintzen Sunbillen.

        Mendi tarteetatik atera ta Baztan-aldeko zabalunean asi ziran. Orain bideko erriak ezik, Santesteban poxpoliña! urrutiko erriskak ere ikusten ziran.

        Zuk esan bezela iñor zure billa ibilliko ez dalarenustean gaude, asi zitzaion berriz gizona kezkatzen asia. Ez omen dezu gurasorik. Ez da? Ezta ontziko nagusiekin lotugarririk. Ez da al? Nere etxean ez zaitugu lan aunditara beartuko. Ondo biziko zera nai bezela janda. Itsasontzian baño lasaiago.

Atsegin det zurekin. Baño iñor azalduko balitz, berriz ere, ala zuk joan naiez geroz, ez zinduzket nik etxera lotuko.

        Arratsaldea beeraka zijoan. Agur, Mugaire! Oronotz! Zeru-zolako argia, moteltzen asia. Baztango lurraldea belar joria zegoan. Urrutiko ardiak zorriak zitzaizkion mendiari.

        Ba-zijoan gure tarranta, gelditu ta ibilli, gelditu ta ibilli. Bideko neskatxak agur egiten zioten. Ate-gañak eta ertzak arri-gorrian izan oi dituzte emengo aldeko etxeek. Irurita, Elizondo.

        Antxe agertu zan Baztango erri nagusia, erri apain eta paketsua. Kaleek, besoak zabalik balituzte bezela, abegi onez artzen dituzte kanpotarrak. Sar zindezke lasai.

        Tarranta gelditu zan, bada. Jetxi ziran, besteekin batean, gur gizon eta mutilla. Abiatu ziran, maletak eskuan, kaleetan barrena. Ta sartu ziran, Poli atzean, gizonaren etxean. Denda ura poliki jarria zegoan. Argi ederrean ikusten ziran makiña bat apal, otzi ta pototxin, pastel, txokolate ta goxoz beteak, bai mama-goxozko botillak ere. Sartu zan nagusia barrenago ola baten azpitik pasata ta orobat egin zuan Poli gazteak. Itsaso zabalatik etorrita kaiola irudituko zitzaion, noski, etxea.

        Aurreratu ziran biak etxekoandreagana ta itz batez esan zion nagusiak langille berria zekarrela, gero xeetasun guztiak esango ba-zizkion ere.

        Une batean korrika agertu ziran etxeko bi alabatxoak, atariko neskak ikusi-mikusi zeudela esanda.

Jarri zitzaizkion begira irria ezpañean, eskuak atzean. Zarrena amabost urtekoa, Katin zan; bigarrena, amabi urtekoa, Gexina, Esterenzubiko aitonak ala naita jarritako izenak.

        Arrats artakoa egin zuten. Guztiok batean apaldu ondoren lo-gela txukuna erakutsi zioten mutil berriari ta, bigar arte.

        Ondo lo egin, esan zioten neskak Poliri.

        Polik ezta erantzun ere.