II

ZUMITZEZKO LANPARAK

 

      Nati Lasa, sei urtetan Felix Artetxe, Tximuren emazte izana zen. Telefonoa eskutan zeukan oraindik. Zurbil zegoen erabat, telefono ondoko mahaitxo gainean jarrita. Besaulkiaren alboan, kutxa handi bat zegoen; beraren gainean, joan zen mendean egindako basahuntz irudi eder bat, zilarrezkoa. Horretaz aparte: aspaldiko lanparak, hormetako bi marina, lau lorontzi, hiru aulki, eta duela hogei urte osabak Indiatik ekarritako elefante gorri bat. Natiren amaren etxea zen hura. Teresa Beitiaren etxea.

      Oroitzapenen iturri ziren altzari guztiak, ezagun zaharren antzera. Etxe hartantxe bizitakoa zen Nati, esposatu zen arteraino.

      Ilea harrotuta zeukan Natik. Bi minutu lehenago lotan zegoen, harri koskor bat bezala, txikitan berea izandako ohearen magalean.

      Espantuak harrapatuta zebilen orain. Izututa.

      Ama sartu zen egongelan, bata lodi batekin:

      — Zein zen ordu hauetan, Nati?

      — Inor ere ez, ama.

      — Baten bat izango zen, horratio!

      — Berdin da nor zen.

      — Zer gertatzen da, Nati? Esadazu faborez.

      — Mikel atxilotu berri dute. Berak hots egin dit telefonoz. Beldurrak janda zegoen. Abokatuari abisatzeko agindu dit —esan zuen Natik, eta kamera geldoan bezala jaiki zen besaulkitik aterantz—. Jose Ramon Beistegi abokatuaren etxera noa —esan zuen azkenez.

      — Nola joango zara orain, ordu hauetan? Hots egiozu telefonoz.

      Nati kamera geldoan itzuli zen besaulkira eta kamera geldoan atera zuen listina telefonoaren mahaipetik. Kamera geldoan pasatu zituen orriak B letra aurkitu arte: Bar, Bar, Barrutia, Basurto, Bayon, Beistegui... hementxe dago. Kamera geldoan. Beistegui Leiva, J. R. (Abogado). 69 38 54. Kamera geldoan. Ezin zuen azkarrago.

      69 38 54 zenbakia markatu zuen tekletan. Tutukadak ere kamera geldoan zetozen. Tiiit, Tiiit. Natik irudi bakarra zeukan buruan: kartulina arre bat horma zuri batean itsatsita. Eta bertan margoturik, irudi abstraktu bat.

      Besterik ez zuen ikusten une hartan. Ezaguna zuen irudi hura: bi arraia marroiek gorri bat hausten zuten kartulinan eta gero erliebe urdinxka bat zeukan kanporantz, lapa urdin baten antzekoa. Inoiz ez zuen irudi hura ulertzerik izan Natik, baina ezagutu bai, ederki ezagutzen zuen. Ederki asko.

      Jose Ramon Beistegi abokatuak telefonoa hartu zuen azkenean:

      — Nor da? —galdetu zuen.

      — Nati Lasa naiz —esan zuen kamera geldoan—.

      Mikel atxilotu dute oraintxe —negarrak begiak busti zizkion, gorritzeraino, ke askoko lekuetan bezala.

      Mikel? Zein Mikel?

      — Zulueta.

      — Noiz izan da?

      — Oraintxe bertan. Deitu egin dit telefonoz polizia atean zeukanean.

      — Zer esan dizu?

      — Zuri abisatzeko eta ez uzteko bera bakarrik. Oso beldurtuta zegoen.

      — Nora eraman duten badakizu?

      — Ez, ez dakit —erantzun zuen Natik, jakin beharreko zerbait ez jakiteak ematen duen damuarekin.

      — Beste ezer esan al dizu?

      — Ez, besterik ez. Ez du astirik izan.

      — Ondo da, laga dena neure kontu.

      — Zer egin dezaket nik?

      — Ezertxo ere ez. Zoaz ohera eta lasaitu. Zerbait dakidanean neronek deituko dizut, zaude lasai.

      — Eskerrik asko.

      — Zaude lasai. Agur.

      — Agur.

      Telefonoa esekiz batera, ume txikiek min hartutakoan bezala etorri zitzaion negargura eta hamarren bat minututan ezin izan zuen geratu zotinik. Bien bitartean amak bizkarra ferekatu zion, mantalean hartutako katuari egiten zaion legez.

      Egoera hartan, bi begiak salaren beste muturreko elefante gorriaren gainean ezarri zituen Natik. Halaxe geratu zen isil-isilik.

      Ustez atzean lagatako gertakizun tristeak zetozkion berriro gogora: berriz ere polizi kontutan sartuta. Ostera ere Felixen ondoan bizi izandako garaiak zetozen. Kaka. Bera Nati Lasa zen, Felix Artetxe «Tximu»-ren andre izandakoa. Kaka, kaka eta kaka! Beti berdin. Batetik irten eta bestean sartu. Bat ahaztu baino lehen, beste bat ezagutu.

      Irudi abstraktu hura: bi marratxo marroi zertzelada gorriaren gainetik eta lapa zirudien erliebe urdinxka. Kartulina arrea horma zurian josia. Patua. Zetorrenaren seinale ezaguna...

      — Noiz bukatuko da hau? Noiz ahaztuko dut beldurra? —esan zion, galdetuz bezala Natik alboan begira zeukan amari.

      — Tira neska, ez pentsatu gauza txarrik. Ez da ezer izango. Ezinezkoa da, Mikel ez da horrelako gauzetan ibilia. Nahikoa du irratiko bere lanarekin. Hanka sartzeren bat izango da —esan zuen amak, arazoa arindu nahian—. Oso ezaguna da Mikel eta berehala askatuko dute. Bestela irratiko lankideak zarataka hasiko zaizkie poliziei, eta hori ez, horrelakorik ez dute inolaz ere nahi izango...

      — Txarrena gertatu da ama —moztu zion Natik—, amatatuta neuzkan suak piztu egin dituzte berriro. Aspaldian jasandako elgorriak berriro harrapatu banindu bezala nago.

      — Ez horrela hartu gauzak. Felixen garaiak ahaztuta daude. Ez dira berriro bueltatuko denbora haiek. Mantzanila bat egingo dizut, lasai zaitezen.

      — Txarrena gertatu da —esan zuen berriz ere Natik salaren beste muturreko elefante gorritik begiak kendu gabe—, min zaharrak ekarri dituzte berriro.

      Natiren albotik zutitu egin zen ama. Sukaldera joan beharra zeukan kamamila egitera. Pasilloa bereizten zuten gortina urdinen artetik desagertu zen. Urak irakin bitartean, berak ere dantzan eduki zuen buru barnea, Natik arrazoia zeukala pentsatuz:

      «Txarrena gertatu da, bai. Arrazoia dauka Natik. Su zaharrak piztu dira, bai. Lehenago pasatutako min berberak hemen daude berriro. Felixen garaietara itzuli gara bai. Kaka bai. Kaka, tristura eta nekea. Noiz utziko dute Nati bakean? Ezinezkoa da, ordea, Mikel ezer txarretan sartuta egotea!»

      Amak ekarritako kamamila hartu ostean, zigarroa piztu eta loretxoak zeuzkan gerraosteko sofaren gainean etzan zen Nati, sabaiko zumitzezko lanparari begira. Berak eta Felixek halakoxe bat eduki zuten Parisko pisuan. Monmartreko merkatuan erosi zuten ikusi bezain laster. Natiri bere amaren etxea gogorarazten baitzion garai haietan.

      Mugimendu guzti-guztiak kamera geldoan bezala egin zituen berriz: bi zangoak lurretik altxa, gerriari bira eman eta poliki-poliki sofan etzan. Gero begiak, mantso-mantso, lanparan ezarri eta geldi, haretxi begira.

      Leku eta aldi guztien gainetik etorritako matxinsalto bat zen zumitzezko lanpara: Parisen zegoenean amaren etxea oroitarazten zion, bertan zeuden oroitzapen iturri ziren altzari guzti guztiak gogoraraziz. Amaren etxean zegoenean, ostera, hura gogorarazten zion: Paris eta ihesiko egunak.

      Behin batean igarle baten antzera hitz egin zion Felix bere senarrak. Muga harantz iragan baino lehen esandako hitzak izan ziren. Felixen ustetan gogorregia gertatuko zitzaion Natiri beti ihesean ibiltzea. Gaztetan eduki zituzten ibilera gozoak ez ziren erbestean errepikatuko. Begietako pozak akaso noizbait alde egingo ziela biei esan zion Felixek, beldurrak kiskaliko zituela egunen batean. Azkenerako, bazitekeela bata bestearengandik urrunduz joatea, eta agian, elkarrenganako gorroto apur bat ere sor zitekeela, pobrezian edo zorigaitzean bizi diren senar-emazteen artean gertatzen den bezalaxe.

      Natik ez zien hitz haiei gertatzeko aukerarik ikusi orduan. Hain zaila zen amodio erreka hartan halakorik sinestea!

      Muga elkarrekin iragan zuten otsaileko arratsalde lainotsu batean. Beste irtenbiderik ez zen elkarren ondoan jarraitzekotan.

      Geltokiez gogoratzen zen Nati behin eta berriz zumitzezko lanparari begira: poltsak, negua, izotza, erlojuak eta estazioetako tabernetan kafesne beroa eskuak eta barruak pizteko. Jendea, zigarro muturrak lurrean, altabozak eta maletak. Tristura, tristura eta tristura.

      Trenaren barruan ere beti berdina: bero, kea, itxi-usaina eta leihoetatik botilarik ez botatzeko agintzen zuten marrazkiak. Billeteak, paperak, dirua, ekipaia:

      — Tickets s’il vous plait!

      Klik, klik.

      — Merci. Bon voyage!

      Trena geratutakoan berriro agertzen zen tristurazko beste geltoki bat; beraren atzean tristurazko beste herri bat eta bertako edozein kaletan, zumitzezko lanpara bat zeukan tristurazko adreiluz jasotako etxeren bat.

      Ezkutaleku berrira iristean, maletak ordenu handiz desegiten zituen Natik. Mekanikoki. Gero etxe berri hartako zumitzezko lanpara berriari begira geratzen zen tristuraz: esperantza tanta-tantaka ari zitzaion ahitzen, begietako poza, gero eta apaltzenago.

      Karteratik txanpon batzuk atera eta telefono kabinarik hurbilenera joaten zen beti. Huraxe zuen iraganarekiko zilbor-hestea: izeba baten zenbakia markatu ostean, berari ematen zion helbide berria, honek bere ama Teresa Beitiari esan ziezaion.

      Izebaren ahots urruna entzutean, distantzia luzeagotu egiten zitzaion beti Natiri: zenbat tren eta estazio pasatu behar ziren izeba zegoen lekuraino heltzeko? Zenbat muga? Zenbat kontrol? Zenbat denbora? Zenbat paper?

      Zilbor-hestea hautsitakoan, telefonokoa moztearekin batera, tristurazko etxe berrira bueltatzen zen, zumitzezko lanpara kaskartuago aurkitzen zuelarik beti. Armairuko arropen ordenu mekanikoa ere hotzegia iruditzen zitzaion robotak izan nahi ez zuten bi pertsonarentzat. Esperantza tantoek ihes egiten zioten orduan, beste behin ere, eta begietako poza ezabatzeko zorian zeukan ia. Iheslarien patua.

      Behin, Rue de la Porterie izeneko kale bateko laugarren pisuan zeudela, Felixek askotan esandakoa errepikatu zion anorak urdina janzten zuen bitartean:

      — Agur maitea. Laster etorriko naiz. Zaude lasai, hemen seguru gaude eta. Ez da ezer gertatuko. Iluntzean hemen izango nauzu bueltan.

      Felixek atea itxi zuenean, Natik, komunera joan eta aurpegia garbitu zuen konketan. Gero, andre askok egiten duen moduan, denbora luzez egon zen ispiluaren aurrean begietara begira, pentsati.

      — Lasai, seguru, zer da guzti hori? —pentsatzen zuen berekiko—. Zulo estuan ehiztarien beldur babestutako erbien lasaitasuna eta ziurtasuna? Autopista erdian autoak harrapa ez dezan ahaleginetan ari den zakur izutuaren bake eta zoriona?

      Rue de la Porterieko pisu hartan erabaki zuen berriro ere trena hartu, estazioak atzean laga eta itzultzea. Hogeita hamar urte zeukan eta ezin zuen gehiago. Zama hark itoko zuen bestela.

      Felixi esango zion arratsalde hartantxe.