BERTSO ZAHARREN MENDEAN (DARRAI)

 

 

3. Etxeko erara:

 

        Kanta dezagun denok umore onean (bis)

        Euskadi Euskal Herria ez den bitartean

                              indio-jitean

                              kontsola gaitean

        eros ditzagun lumak prezio merkean.

 

        Espainol eta frantses, bi hizkuntza azkar (bis)

        haien aldean, berriz, gurea hain kaxkar

                              ez da, baina, baldar

                              ta bentaja dakar:

        honi esker baikara geure jabe bakar.

 

        Etxepare zaharra garbi mintzatu zen (bis)

        beharbada, aukeran, apurtxo bat ozen

                               zentzatu gaitezen

                               argalak ez gizen

        'mundura'ezin, baina' plazara' bai zuzen!

 

(M.J.:...etabar

                    ...etabar

                             etabar...

                                          jolas zihatuak

                                                   zaharminduak

                                                      edozein tripa-festaren

                                                   alaigarri,

                                                   postalezko herri

                                                      zarpaildu zizkolatsu

                                                   baten souvenirrak. Aski.)

 

 

 

4. Shakespeareren eskola gartzean:

 

 

                  I

 

Argi-itzalez gomutak naratza

gauaren altzo hezean adikor

bigun denean aiztoen orbatza

bizi-izanen jasale damukor.

 

Hitz-jokoak bete huts gera bitez

gela lokartuan leihotik beha

nintzen nerabea oroituz herabez

isilak ez nazan areago zeha.

 

Hain ziren geldo Aldiren urratsak

errukiz dakust ispilu hautsia

urrun-hurbilduz zatikien hautsak

ozta dazagut hats berantetsia.

 

Lanbrotsu dager izan ez nintzena

naizentxoaren ilunki gardena.

 

 

                  II

 

Gertu dateke eta gu noski ez

prest nahiz gabe garamatzakeen

Balbe aspergaitz, arraunketa trebez,

lainotik harantz, doilor eta zeken.

 

«Carpe diem» oro mintzo totelez

etenik dagoke, kalaka kamuts,

esanak esan, esankizunik ez:

joran-izpien hatsbeherapen huts.

 

Berdin, dena dela, ditzagun gaitzets

«Dies irae» hutsal ertarotarrok

berez baitatorke, muzin zein onets,

lur-zordun izaki odol lurtarrok.

 

Ama beha duket, so samur mehar,

itzul nakion ur beltzetan zehar.

 

 

                  III

 

Uste ustelen hondorapen gori

inoiz irudiz ala zinez izan

ote den ez dakigun hori:

irla sumendi?, isla huts erakan?

 

Hamaika arrotzen ni-elkargoa

norbera beretzat: bai gogaikarri

ispilu-lausoa, itzal-bilgoa,

arragoa ustez, soilik euskarri!

 

Hari begira, bertan dagerkit

zu hain maitatu omen zintuena,

gaur, baina, urrun, nahiaren despit:

zu bezain arrotz, denik arrotzena.

 

Bihar, agian, birmaita zintzaket

irudi-jopu baletorkit laket.

 

 

                  IV

 

Hutsunearen betagarri beta:

deitorearen aringarriari

ongi-etorriz degiogun festa,

barne-ziztadak ibitzen badaki.

 

Solas antzuak, ordea, zergatik

ote dirauen, nigan dirakien,

ezin asmatu, berbaren zergatik

ni jaregiten nork ote dakien.

 

Gogoeta alfer soilok uxatzen

Omarrek aholku emana garaiz:

«Uraren jitoan etorri hintzen

eta haize gisa itzuliko haiz»

 

Txinparten distira bihur dadino

ilintien errauts: zatoz, maiteño.

 

 

 

(M.J. –Hamalaurkun urgunak

 

                          zahagi zaharretako ardo berria:

                                       aitor ez baduzu ere

                                       niago zara

                                                      uste duzun baino

                           zu zeu ere jakitun izanik

                           aspaldi iraungi zirela

                           jakiak hatzamarrez

                                               —edo hatzamaikaz—

                            oratzen zireneko aldiak)

 

 

 

5. «Izokinaren kantua»

 

 

                             I

 

                   Ur gazi-gozozko

                   padura lohitsutan

                   nahi gaituzte itoarazi,

                   nebarrebok...

 

Itsas bazterreko ihitzetan

sakailaturik

sakabanaturik

hondakin erkinok..,

 

                                           ur axal geldozko

                                           arnas larri etsituan

                                           —ibai kutsatuek helbiderik ez—

                                           itsasoa ala hil

                                           beste ostertzik ez

                                                   gure zakatz dardartientzat.

 

              —«Lehen, amuarrainak ginenean

              ez ginen honen errukarri»—

                                  diote erostaka leinuko goibelek

                                                  samaldaka

                                            nola datozen ikusiz

                                                  gure padura geltokira

                                                       sats-isurkinetatik ihesi

                                                  ezkailu gazteak

                                                       paduraren patu hitsera

                                                       itomenaren labe mortura:

                                                       urlo-zoko bakanetan iraun

                                                                      ala

                                                       geure buruaz beste

                                                                             itsasora

                  «Lehen, amuarrainak ginenean...»

 

                               Ez gara, ordea!

                               Ezin jadanik izan gaitezke!

indar anker batek

                               aspaldi bilakarazi baikintuen

 

                                                                IZOKIN

 

                                                    amuairrain-ohiok.

 

 

 

                             II

 

Oroit.

Oroit eta berpiz.

              Oroit, berpiz, berbizi:

                                      goazen gorantz, nebarrebok!

                                      Ur latsetan jauzi!

                                      Ur latzetan errime!

                                         Ausart eta azkar

                                       goazen gorantz, izokinok!

 

                         Han daude-eta

                         Han zeuden eta han

                         behar dute izan:

 

                                           sortibaiaren iturburuan

                                     oroitzapen omen den geroaren

                                            bazter amoltsuak:

                                            langarrak doi-doi eztituak

                                            pentze mardulen zorabiotan

                                            urki lerdenen laztanetan

                                            bedats-adatsetako hatsa

                                            den haize librearen

                                            aberria.

 

Jaramonik ez

              ezponda ertzetako

                                sahats negartiei!

              («Euskera ibaia da

                erdera den itsasora

                 daramana»)

 

 

 

 

Jaramonik ez

             Bidasoaren alde banatako

                  gilbor-gizen kirtenen

                                 amu pozoinduei!

 

                 («Bien sûr, la Cophradie

                du saumon del salmón

                la Cofradia, por cierto»)

 

Gu izokinak gara:

          ez ahaztu.

 

Ibaizabalak Nerbioi

bihurtu bazaizkigu ere.

 

Eta Aturri-Errobi

hilobi-hurren.

 

Ur mehea

datorren arren.

 

Oria ez delarik

Ur-ola.

Harroa ere ez

Debaldekoa.

Eta Artibai xume.

Eta Urdaibai xehe.

 

 

 

 

Gu IZOKINAK hala ere!

 

                           sortibaian gorako bidazti

                           ur lasterraren gaindi

                                         ur lasterraren kontra

 

                               erderaren gazitik

                                         euskararen gozora

 

                                              etengabeko erromes

                                              minbizitik biziminera.

 

Aurrera, nebarrebok!

Errun dezagun etorkizuna

                                   iturburuan!

                   Bihur dezagun itzulbide

                                           geure arnasbidea!

 

 

 

                              III

 

Orduan bai.

                        Itoitz erraldoirik gabeko

                        urlats jostarietan

                        barreiatu ahal izango gara

                                      Urederraren gaindi

                                                    Argan barrena

                                                       Ebro zaharreraino

 

                       eta berritzuli

                       eta berrosatu

                                      eta berritsasoratu ere

                                                       izokin lerdenok.

 

           Ez baikara itsasoaren beldur

                                    ez hango olagarroen

                                    ez inongo marrazoen

                      eta gu menderatuko gaituen

                                    sare pelagikorik ez da.

 

                       Sortibaiaren ikurra

                                    baitaramagu beti

                                    bekokian fierki

                                    gozotan bezalatsu

                                    gazitan ere arnaska

                                    arnaska eta igerika...

 

                        eta sortibaiaren gomuta

                                    gure burmuin bipilen

                                            plegu ezkutuetan bizirik...

 

                         Ezagutzen baitugu uneoro

                                    geure baitarako itzulbidea.

 

Ez baikara nondik-nora gabeko

                                    ontzi hordiak.

 

Ezta itsaslapur deslai basatiak ere:

                                    hortz-haginetan daramagun

                                    ezpatak ez du inoiz inoren

                                    mihirik trenkatu.

 

                   Urruneko irletaraino ere

                   joan gaitezke noiznahi

                   adorez eta atseginez

                   apalki bezain harroki

                   zeren gu izokin baikara

                   ur gazi-gozotara

                   izotz-galdatara

                   zailduak:

                   ez inoren morroi

                   ez inoren nausi

                   geure buruaren

                   jabe baizik

                   jabekizun den

                   Izokin Herriko

                   kide garaitezinok,

                   nebarrebok...

 

 

 

 

(M.J.— Ene, zenbaterainoko

                         itsukeria dagoen

             ezkutaturik zure

             abade-hizkera

                                     erretorika zaharrez

                                     eri horretan!

              Duela bi mende errezu

              kristinau-giristino-kristau

                         guztiak

              euskalkiro

       buruz ikastarazten

                            zeunstazan-zenizkidan-zenerauzkidanean

               zenerabilen

                            erretolika gogaikarri berbera

                                            darabiltzu oraindik ere,

                                                          Pindaro herren

                                                                        urrikalgarri,

 

                             taumaturgo abarkadun

                                             aurrerazale ustezko

                                             iraganean ainguratu horrek!

 

                Poesia bizio pribatua delakoa

                onartu nahi-ez temati horretan.

 

                Hain ene ez bazintut,

                zenbat gorrotatuko zintuzkedan...)