XXII
Kurrutako ebainduta

        Arrandegi-ko ondoan, Kurrutako-k dei egin zion Xantiri, biak San Juan-kaletik zijoazela. Kurrutako-k «Xanti» deitu ta orrez gañera sakelatik paperezko bat atera ta arekin etortzeko esaten zion. Alkarri «arratsalde on» esanez ta lengo ika aritzea aztuta, Kurrutako guztiz arrotuta azaldu zitzaion Xanti-ri.

        —Len ere zuri eskerrak emanik nago, Xanti; baño arazo onetan ni neroni, iñoren laguntzarik gabe, bakar-bakarrik asi izan banintz ere berdiñeko ondore ona izango nuan. Ikus Maalentxo Sarobe-k neretzat egindako karta au, baldin leenik arek neri iskribitu-izatea utsak arrituta ez ba-zauzka. Ni, berriz, ez nau arritzen. Onelako auziak geienetan erabaki nezazkike nere alde. Gai onetan oker bat izan det oraindaño: ni neroni naizen baño nere burua gutxiagotzat egitea. Orrek ondatu nau. Ta gauzak zer diran! Maalentxo-ren arazo au ain erreza ikusten detala ba'al dakizu jaso aundirik ez diotela ematen? Ikus ezazu bere izena —karta zabaltzen lagunduaz esan zion.

        Xanti, ixil-ixilik. Ez-ustekoren bat zebillela usmatu zuan. Zer arrano izan zitekean? «Signor Çurrutaco?» Nork jarrita? Ez Maalentxo Sarobe-k idatzita. Aren letra zatarrak! Idazkera prantzesena zan. Ta «Madalen» izenpena ikusita bat-batean asmatu. Kopeta eskuarekin jotzerakoan itxura kendu zion Kurrutako-k ezer igarri ez zezan. Berak bai-zekian Madalen neskamearen berri!

        Ta Kurrutako izketan gogotik ari zala, zion:

        —A, bai; ba'dakizu, neskak askotan obe-ustean txarki egiñak egiten dituzte, «don Amalio» izenik jarri gabe «Signor Çurrutaco» jartzea otu zaio; agidanean nik prantzesez dakitala jakiñan gañean dagoalarik atsegin geiago emateko ustean egingo zuan. Irakur ezazu guztia. Danetara ere letra politagoak egin zitzakeala uste nuan. Orrek zerbait mindu nau. Nik nola esaten nizkitzun igande artako mezaren ondorengoaz? Ona emen egia berak esanda; ordea, Maalentxo politak «San Vicente» jarri bearrean «Santa María» jarri du. Ikusi emen (erderaz zegoan idatzita) «egin izan dizkitzutan irri gozuak», zuk agian par-algarak uste zenituanak; «zure nereganako begiratu xamurrak, nik biyotz-biyotzez eskartzen nizkitzuenak», ori ez al da gauzak bear bezela egitea ta biotzeraño zuzen joatea? Ta oiek guztiak Maalentxo Sarobe bezelako neska batek neri esatea! Arretaz irakurri beste au: «Zuek biyok ikusi zaituztenian, burua atzera eginda alkarri begiratu diyogunian», orra Erregesoro-ko egun artako topo-aldia, ni seguru ta zu kezketan. «Noski, zuk nik baño letra tankera politagua izango dezu», dio emen berriz.

        Ta au ere oar geiegi egin gabe bere alde artu zuan. Azkenik karta ura bereari «bai» erantzunaz zetorrela erabaki zuan Kurrutako-k. Ez zegoan egiña damutan.

        Orduan Xanti-k karta azalaz jantzi ta Kurrutako-ri biurtuz ala esan zion:

        —Orra nere bostekoa bete-batean eta zure egiteko aundi au jaitu dezagun, Elizegi-enean zerbeza-bonbilla edatea eskeñi ezadazun eskubidea ematen dizut.

        Ta Bretxa-n sartu ziran.

        Elizegi-enean zerbeza-botilla aundi bat eskatu zuan Xanti-k eta naiz Kurrutako berritsua egarrituago egon, Xanti-k edan zuan geiena, bada xankameak muxin ez egiteagatik, atsegiñik ematen ez zion edariari indar aundiz bultzatzen zion pitin bat sartzeko.

        Ta edan-ontzia gora zeukan batean, karta ura Kurrutako-ren eskuetara nola etorri izan zitekean bururatu zitzaion Xanti-ri: «Zurrutako» deitzen bai-zion Madalen-ek Antton-eri.

        Kurrutako-k zerbeza pagatuta, ateratzerakoan, orra non aurrez-aurre beti bezela Kontxexi ta Maalentxo azaldu ziran biak alkarrekin. Bretxa-ko bankuan exeri ta beren arteko kontuetan asiko ziran, noski, Elizegi-enea atzean zeukatelarik. Beraz, bi neskak exerita aurrean, beste aldera begira, ta bi mutillak Elizegi-enean.

        —Nere esanen bearrik dezunik —zion Xanti-k— ez det uste onuzkero, bakar-bakarrik zenbat dezakezun oraintxe ikusiak gaude karta orrekin; baño baldin nere itzak kalterik egin ez lizaizutekela uste ba-dezu, oraintxe dezu abagune eder-ederra: zoazkie ta zu mutil eratsua zeranez geroz, itzegin eta zeorrek igarriko diozu Maalentxo-ren ondoan exeritzeko aukera noiz daukazun. Ez uste, bada, neskak zuk diozun bezelako karta egin —eta nik orobat diot— ta «aspertuko al aiz» utzitzea ondo dagoanik. Zure txanda da orain. Nere ustean —ta zurean agidanean ere bai— neska zu beregana joateko amorraturik dago. Ez ezazula abagune eder au galdu. Beranduegi ibiltzeagatik, seguru nago —eta zu ere uste ortakoa izango zera— amaika neska eder joan zaizkitzu!

        Orain beste esku batek artu zuan kandela. Orain Xanti-k itzegin eta Kurrutako mututu. Karta aibesterañokoa ez zala esateko gogoa etorri zitzaion, aguroegi ez zala ibilli bear, abaguneak «sobra» izango zituala; baño beranduegi ibiltzeagatik ainbeste neska eder joan zitzaizkiola txinistuta, larritasuna sortu ta mutil gizajoak berebizikoak ikusten.

        —Biok ez ote giñake joango? —galdetu zion Xanti-ri.

        —Baño, gizona, ez al dakizu ni Kontxexi-rekin asarre nagoala? Edo nai al dezu exeritzeko garaian ni Maalentxo-ren ondoan jartzea?

        Onoko onek zirikatu zuan geiena, len Kontxexi kendu zion bezela ea orain Maalen kentzen ote zion.

        Ta Kurrutako, bildurrez ba-zan ere, abiatu zan.

        —Esaiozu karta artu dezula —zion oraindik Xanti madarikatuak lertzeko zorian.

        —Eskua emango al diet? —galdetu zuan Kurrutako-k burua atzera eginda; baño ez zuan Xanti ikusi.

        Iritxi zan bada neskaen tokira. Sonbrero-kentze izugarria egin zien. Irria ere bai, baño ezagun zuan xankoak dar-dar zeuzkala.

        —Arratsalde on, Maalen —ta Kontxexi esatea aztu zan.

        Neskak lenengo aldian izutu ziran, baño gero bereala lasaitu.

        Asi zan bada zein pozarekin ikusten zituan esaten eta maiz xamar izanagatik ez omen zituan nai ainbeste ikusten. «Izan ere gu alakoak izaten gera: ona ba-da, ez gaitu iñoiz asetzen».

        Neskak parrez asi ziran. Ta Xanti-ren esana gogoratuta asi zan pixka bat Maalentxo-ren utsunearen aldera bear baño lenago aldatzen. Ordea, neskak igarrita oso poliki alde artarako mugitu ziran, tokirik ez uzteagatik. Xanti, berriz, Elizegi-eneko barrunbean parrez zoratzen.

        Zer geiago ezin esan gelditu zan Kurrutako. Xanti egon bear zuaneko aldera begiratzen zuan, baño ez ikusten. Ez ba' esateko geiago etortzen eta gero ta larriago gure txaldana. Orrez gañera Kontxexi-k galdetu zion:

        —Ori al zeneukan esateko guztia?

        —Ez, ba'neukan Maalentxo-ri zerbait esatekoa. Alegia, Maalentxo, zure karta artu detala ta eskerrik beroenak demazkitzutala. Nik ba'nekian zu biotz oneko neskatxa ziñala ta ni bezalako «gazteari» —ez nik esateagatik— abegi ona egingo zenidala, ez bai-naiz ni beste asko moduzko mutil txoroak bezela. Beraz, oso ondo arkitu ditut zure esanak eta, noski, nere adiskidetasunik xamurrena zuretzat izango da.

        Orain arte neskak parrez aritu ba-ziran, oraingoan ederki asarretu zitzaizkion.

        —Zer karta ta karta-orde? —galdetu zion Maalentxo-k izututa.

        —Maalentxo polit'ori, ain goza-aldi ederra eman didazu ta zergatik nai zenuke nere zoriona —zu bai-zera nere jabea— nere zoriona ondatu? Karta egin ba-didazu zergatik ukatu?

        —Nik zuri karta? Uste al dezu txoratuta nagoala? Ala guztiak zu bezalako txoroak gaudela? Naiago nuke Txina-ra joanda bazeunde!

        —Baño Maalentxo; emen bai-daukat zuk egindako karta!

        —Nik, nik? —ta bi neskak altxa ziran.

        Santa Ana-kaleko muturrean, Bretxa-ko aldean, Madalen-ek Anton Zurrut topatu zuan. Lotsatuta ba-zan ere alderatu zan eta arritu zitzaion iñori ez egindakoa berari bakarrik egin eta ain nekezko kartari ez batere jaramonik egitea, artean bene-beneko karta egin omen zion. Zergatik zan orren mukerra berarekin? Zerbait gaizki egin al zion? Ez al zuan beti ongi artu bada? Esan zezaiola zer iruditu zitzaion gaizki.

        Antton-ek asieran ez zuan txinistu kartarik egin zionik eta txantxetan ari zala uste. Madalen gero ta maiteago ari zitzaiola., «baño, neska, —esan zion— nik es diñat es irerik es iñoren kartik artu. Ta gañera es diñat txinisten nois ikasi unan ik iskribitzen? Ta serk eman din kartak iskribitzen aritzeko?»

        Madalen-ek baietz, karta egin ziola ta bera Plaza Berrian barrena zijoala mutil bateri eman omen zion berari eskuratzeko. «Nere bi piko gozuak!» Bai ba', bi piko eman omen zizkion mutillari. «Oraintxe bertan txiki-txiki egingo nuke topatuko ba-nuke», amorratuta zion. «Baño egiya al da, Antton, —berriz ere— etzenduela artu?» Madalen oso samurtuta ari zitzaion. Kartan jarri zuana esatea nai ba-zuan galdetu zion, Antton-en erantzuna jakin nai bada. Ta berriz ere mutillarekin asi zala non ikusten duan mukizu berbera an aldean zijoala.

        Asten da Madalen arengana korrika ta,

        —Ik, granuja orrek, nun daukak nik emandako karta? —besotik min emateraño elduta esan zion.

        Antton ere etorri zan. Bion artean izutu zuten. Ta bere burua miñatik libratzeagatik mutillak erantzun zuan:

        —Orrek kendu zidan —Kurrutako erakutsiaz.

        —Orrek ostu? —Madalen-ek.

        —Bai.

        —Orrek lapurtu?

        —Antton-ek.

        —Bai.

        Abiatzen dira, Madalen aurretik. Ta bertaratu ta non ikusten duan Kurrutako bere karta Maalentxo Sarobe-ri erakutsi naiez. Kentzen dio karta eskutik eta «lapurra» esanaz eltzen dio txamarratik eta berebiziko astindua emanaz, alako batean ia bota zuan zilipurdika. Ta eroriko zan nerekiko, baldin Antton atzean egon eta zutik jartzeko ondoena jo zezakean tokian, ostiko bat bete-betean jo ez ba-zion.

        Kurrutako zuri-zuri eginda, itzik atera ezin zezakeala, etxerakoa artu zuan eta Elizegi-eneko aurretik bear baño azkarrago zijoala, norbaitek barrendik kanpora zankoa atera ta beste ostikoa jo zion, azkarrari uztea otuko ba-zitzaion ere. Xanti zan.

        Bretxa-n jende asko bildu zan.

        Ta Kontxexi Araneder ta Maalentxo Sarobe izututa ibilli ba-ziran, azkenik zer par-egin etorri zitzaien. Kurrutako gizajoa!