IJITOAK SAL-EROSIYAN

—I—

        —Aizazu, Prontxio: Zer arraye Euskal Esnalea're asi da gurekin?

        —Edo gu berarekin, Kaziñto.

        —Egia da, gu gerok ere esnaleak gera.

        —Bai, loti gutxi da gure artean; arlotiak eztet esaten ez gerala're, baña lotiyak ez gera; beti ernai.

        —Gañera gu euskaldunak eta eskaleak ere bagera.

        —Bai artzalleak ere, baña emalleak ez.

        —Ez, elitzake izango ondo're titulo guziyak gerontzat artzia.

        —Zer egin zenduan atzo Don Kelemeterekin?

        —Ezer ere ez, aren poltsak zazpi korapillo izan bear ditu ta.

        —Zenbat eskatu ziñiyon zaldiyagatik?

        —Irurogei duro.

        —Ta eskeñi?

        —Berrogei ta lau; amar eskeñi balizkit, egingo genduan pesta ederra San Prontxio egunian.

        —Nik egingo diyot Kelemete orri kelesaka eder bat.

        —Ia ba ezer egiten dezun.

        —Bai; atoz bigar, goizeko zortziyetan, Aldapetako bentara, ta gañerako nik egingo det, zuk dakizun bezela.

        —Ondo da: itz gutxi ta berak onak; mutxo serketo, pokito erdera.

—II—

        —Kaxo, Kaziñto; zer berri dakarrek?

        —Aditu det bedorrek berrogei ta lau duro eskeñi dizkala Prontxiori zaldiyagatik.

        —Alaxen dek.

        —Nik neretzak aterako nuke zaldi ura ogei ta amarrean.

        —Nik erosiko nikek ba berrogeyian.

        —Baña eztezala jakiñ Prontxiok, gu biyon arteko traturik.

        —Nik esanda ez dik jakingo.

        —Egiñ beza ba mesede etortzeaz bigar goizean zortziyetako Aldapetako bentara ogei t'amar durorekiñ, eta, Prontxiok ikusi gabe, benteroa testigu dala, Prontxio datorren unean emango dizkit, eta nere kontu gañerako guziya. Nik bigar zaldiya nereganduko det, eta etzi bedorri salduko diyot berrogei ta lau duroan: ala itz egingo dezu nagusiyaren aurrean.

        —Eta ez ote da ezer gaizki usteko ni an ikusita? Eta neri berrogei ta lau duroan eman nai ezta, zuri ogei t'amarrean emango ote dizu ezeren uste txar gabe?

        —Bai, Don Kelemete, bai: bedorrek eztaki oraindik gutakoen berri, bañan ikasiko du.

        —Eta nik zer paper egingo det?

        —Bedori izango da testigu benteroarekin batean.

        —Bai al daki Prontxiok?

        —Bai, atzo itz egin genduan zerbait ere, ta esan zidan, ark erriko gizonik onraduenen aurrean nai zuala tratua egitea promalidade guziyan: galdetu niyon ia Don Kelemete ta benteroaren aurrean naiko zukean, eta «Koooorriente» erantzun zidan.

        —Beraz bigar goiz arte.

        —Bai, jauna, bai; gabon Jainkoak diyola.

—IIII—

BENTAN

        —Zer ordu degu, Don Kelemete?

        —Zortziyak Kazinto.

        —Ordu erdi barru emen izango degu Prontxio bere zaldiyarekiñ.

        —Bai: ara nun datorren: agiri da Ergarasteko bizkarrean.

        —Eman bear dizkit ba ogei t'amar duroak.

        —Bai; ona ogei ta bostna pezetako sei billete nun ematen dizkizudan, eta zu, bentero, testigu izango zera.

        —Bai, jauna. (Benteroak).

—IV—

        —Kaziñtok, kartera atera, sei billetiak an sartu, ta kartera kolkuan sartu zuan.

        —Badakizu, Kaziñto, Prontxio oso geldi datorrela?

        —Nik azkartuko det ura, joaten banaitzayo. Ar beza, Don Kelemete, kartera au, ta, biyurtzen naizenian, emango dit ixill-ixillik. Egundorik azkarren ekarriko det Prontxio zaldiyarekiñ.

—V—

        —Bazatoz, Prontxio?

        —Bai, Jauna.

        —Eta Kaziñto?

        —Orridiko nagusiak deitu diyo, manduari sangri bat ematera, gaixorik daukala-ta; bereala datorrela esan dit.

        —Zer tratu dezute?

        —Jauna, irurogei duro eskeñi dizkit eta ematera noa.

        —Norentzat ote du?

        —Italiano batentzat; orain emango dizkit ogei t'amar duro, ta gañerakoa, saltzen duanian, eta esan dit laxter dala emen, egin dezagula abroka bitartean.

        —Egin dezagun ba.

—VI—

        —Egin zan abroka, igaro ziran bi ordu, baña Prontxio etzan agiri. Kaziñtok pagatu zuan abroka, ta pake santuan juan ziran bakoitza bere etxera, Prontxiori zer gerta ote zitzayon jakin nayean.

        —Don Kelemetek lenbiziko egin zuan lana izandu zan, karterako billetiak osorik ote zeuden ikustia. Osorik egon zitezkean, baña ez an. Zer arkitu zuan ba? Paper zar batzuek kartestalki batean sarturik, eta estalkiyaren gañian ondorengo bertso au:

                Kelemetek zaldiya

                erosiko luke,

                bere jabeak eman

                nai baliyo merke;

                paper zarrak ogei ta

                amar duron truke,

                laster egingo dute

                Markes edo Duke.

* * *

POST-DATAN. Don Kelemeteri telefonemak Jorraillaren 28-an:

        1-i.: Prontxio ta Kaziñto dantzan lertzen dabiltza Pageiko ardotegiyan artsaldeko 6-etan.

        2-n.: Burrukan gabeko 9-etan.

        3-n.: Maipean lo gaberdiyan.

Euskal-Esnalea, 1909