ALPER-ANDI ETA EGOARRI NAGUSI-MORROIAK

        Alper-andi, izenaren jabe zalarik, zan ere trabena zaletxoa, eta morroiak denbora gutxi egiten zuten bere etxean. Sartu zan morroi Egoarri aren etxean, biak elkarrekiñ denbora asko egiteko asmoan. Baña laster aspertu zan nagusia; alare eziñ zuen bota etxetik morroia. Nagusia berandu jaikitzen zan, beranduago morroia; eta ori, egunero nagusiak sermoi bat egiñ bear izaten ziola jaikiko bazan, nunbait izenaren jabe izateagatik. Gau batean, kontu kontari zeudela sukaldean, esan zuen auzoko batek:

        —Zer da gauzarik onena logalea ekartzeko?

        —Mozkorra artzea —erantzun zuen batek.

        —Gaba galtzea —beste batek esan zuen.

        —Lanean ondo nekatzea —zion nagusiak.

        —Jaunak —esan zuen morroiak—, bakoitzak bere iritzia esango du, baña neretzat logalea ekartzeko gauzarik onena da, nere nagusi maite-maiteak goizero egiten didan sermoia.

        Eman guziak ixill-ixillik gelditu ziran. Bigaramon goizean deitzen dio nagusiak oietik morroiari.

        —Aizak, mutill; jaiki ari.

        —Bai, bai; berealaxe —dio morroiak.

        Andik laster dio nagusiak:

        —Mutill, jaiki intzan?

        —Bai, bai; orantxe noa...

        —Abarkak jantzi dituk?

        —Baita, baita; bat jazteko eta bestea orantxe jaztera.

        —Begira zak sukaldean surik dagoan.

        —Ongi da: mox, biz, biz, biz, biz... miziña... miziña... mox...

        —Zer, katuari deitzen diok?

        —Bai, bai: katuak su ondoan lo egiten du, eta epel badator, siñale da sua dagoala.

        —Ikusi zak euririk ote dan.

        —Baita ere: fiu... fiu... fiu... (txistuka) moriko, moriko...

        —Zer ari aiz?

        —Txakurrari deika: bada atariyan lo egiten du, eta bustiya badator, siñale euria dala.

        Emen oso aserretu eta sutzen da Alper-andi, eta deitzen dio:

        —Egoarri: ua nere etxetik.

        —Ema-iztatzu soldatak —dio morroiak.

        —Emango dizkiat igandian.

        —Juango naiz astelenian.

        —Zein da nagusia?

        —Soldata ematen duena.

        —Aitzakia ugari: soldata gabe ere joan bearko dek gaur nere etxetik.

        —Juezak agintzen badu bai.

        Juezaren izenak beldurtu zuan Alper-andi, bada len ere juezez aspertua zegoan, eta arterañoko guzia jolasean izan bazen bezala, elkarrekiñ trabenara joan, pitxerdi bana edan, eta asi ziran bertsoetan:

                        Nagusiak:

                Amalau dukat iri

                bazeuzkat emanik,

                oien erdirik ere

                ez dek egiñ lanik;

                aiek emana ere

                damu diat bai nik,

                zergatik ez dagoan

                irekin gauz onik.

                        Morroiak:

                Nerekiñ ezpada're

                gauz onik izango,

                morraletik ez dizu

                zuri iñork jango;

                soldatak artu gabe

                ez naitzatzu joango

                dantza-erazo gabe

                naikoa pandango.

        —Ai! Ai!; nik baiño obeki daki onek legeen berri —esan zuen bere barruan Alper-andik—; ongi konsejatua dago; gaitzian eziñ ezer egingo diot, eta onez onean zerbait egiñ bearko.

        Goiz batean, Egoarri oian zegoala, beti bezela, joan zitzaion nagusia poltsa bat diru eskuan zuela, esanaz:

        —Zarren esaera da, goiz jaikitzen danari Jaungoikoak laguntzen diola, eta egia da: goiz jaiki naizelako, topatu det diru-poltsa.

        —Beraz soldatak pagatzeko dirua badezu, erantzun zion morroiak.

        —Etzekiat zenbat diru dagoen: baña esaten diat, lengo zarren esaera dala, eta egi andia, Jaungoikoak laguntzen diola goiz jaikitzen danari.

        —Goiz jaikia izango zan bada poltsa galdu duena ere, Jaungoikoak lagundu badio edo ezpadio. Baña nik ez det beñere goiz jaikitzeko gogorik. Badakizu zergatik? Poltsa galtzeko beldurrez.

        —Ago ixillik, beti aitzaki billa ibilli gabe, alper tzar ori.

        —Gizona bazera, gaur gabean txurrut bat emango al dezu nunbait, poltsa orretatik pagatzeko.

        —Onekiñ gauz onik etziok —esan zuen bere gogoan nagusiak—; eman ta pakea.

        Ekarri ziran bi pitxar ardo, eta afal-ondoan aiek edanaz, zerbait zerrepeldu ziranean, asi ziran bertsoetan:

                        Nagusiak:

                Oso maite zaitut nik,

                o nere morroia!

                baña maiteago zuk

                dezu zure oia;

                egiñagatikan nik

                goizero sermoia,

                lanerako zera zu

                alper zerekoia.

                        Morroiak:

                Zu zera Alper-andi,

                ni naiz Egoarri,

                askotxo nai diogu

                guk biok elkarri:

                baña alare gera

                ibilliko larri,

                ezpadiogu gogoz

                ekiten lanari.

        —Egia —esan zuan Alper-andik—; lana... lana gogotik egitea, ori da bear dana; baña goizean goiz jaikitzeko gure morroia, zer egiñ nezake? —zion nagusiak, konturatu gabe morroiak aditzen zuela.

        —Tratu bat —erantzun zuen morroiak—; emendik aurrera goizean lenengo jaikitzen danak, izan dezala eskubidea ttotta bestearen kontura edateko, eta ondorian, oyian dagoanari pitxar bat ur burutik bera botatzeko.

        —Ondo da; bigartik —erantzun zuen nagusiak—, bigartik asiko gera.

        Onetan daude; eta gertatzen dana esango dizuet.

Ur-zale batek

Euskal-Erria, XIX, 1888

Euskalzale, 1898, Apirillaren 21an

Ibaizabal, 69, 1903ko Jorraillaren 26an