BERDINTASUNA
(BIBA IGUALDAT)

—I—

        —Gizon premiazkoa agertu zan, zorionean, on Anton orixe.

        —Auspoak jasotzeko ala?

        —Auspo-jasotzea egiten du orrek ez premia daukalako, baizik denbora-pasa.

        —Debalde?

        —Ori geitxo eskatzea da.

        —Da esatea, etzaiola gustatzen denborarik debalde pasatzea.

        —Ori ere...

        —Egia: ezta ala?

        —Zer baña, ta maña?

        —Orrek diona da, guziok berdiñ bear gendukela, eta ez batzuek aberats eta besteak pobre.

        —Zer ba? Guziak pobre ala guziak aberats?

        —Erdiratsu, ez pobre ta ez aberats, baña danak ondo.

        —Baña bera ondoen, e?

        —Ezta; berdiñ guziak; ala esan zuan atzo arratsaldeko mitiñian; eta... oso ederki itz egiñ zigun.

        —Zer esan zuan ba, orren ondo itz egiñaz?

        —Ara... gortxua're banago, egia esateko, eta enion ondo aditu.

        —Zerbaitxo bada're adituko ziñon ordia.

        —Aditu're bai, baña erderaz mintzatu omen zan ta...

        —«Omen zan» diozu?

        —Nik enuan ba ulertzen edo entenditzen, prantzes, italiano ala nola itz egiñ zuan; beñepeiñ euskeraren antzik etzuan.

        —Eta alare diozu, oso ederki itz egin zizutela?

        —Besteak ere ala esan zuten ta... nik ere ikusi nuan bapo ari zala ta «biba Don Anton» deadar egiñ genduan beñepeiñ.

        —Ark zer esan zuan jakin gabe?

                Esan zuan mitiñian

                egoteko jakiñian

                laster jarriko

                zala erriko

                jende dana berdiñian.

—II—

        Eun bezino bazituan erriak, baña iru edo lauz gañerakoak prakazar-jendeak ziran, eta onek guziak on Antonen aldekoak; de modo que... claro! ...

        Don Anton, auspo-jasotzallea, praka berriak guziai egiteko asmoetan zebillen. Nundik? Dagoen lekutik. Ondasunik asko bazan errian, eta aietxek ondo partitu, eta basta. Erdera-puntu onek grazia andia egiten zieten prakazardunai.

        Don Antonek etzuan alkate izan nai, baña, izango zana izan zedilla, Don Antonen «bajo direzioan» izan bear zuan; alto direziorik etzuan nunbait oraindik azaldu nai.

        Taketa, Don Antonen adiskiderik andiena, atera zan alkate. Urte-berri egunian prosesio artu bear omen zuan. Etzekian prosesio ori Santuakiñ, gurutze, intsentsu, kanta ta apaizakiñ, ala nola izango ote zan, baña zer edo zer «algún cosa» izango zan, eta pozak zegoan prosesio orretarako. («Nork daki nerau San Alkate egingo banaute ere?»). Kottor txikiari agindu zion badezpadan ere kanturen bat ikasteko prosesiorako.

        Bertatik asi zan Kotor ensaioan. Ona emen lenengo bertsoa:

                Taketa alkate irten

                dala, orain det jakiten,

                Don Anton eta

                gure Taketa

                emen dauzkagu bi kirten.

        Ondorengoak ere onen antzekoak ziran.

—III—

        Urte-berri egunean, meza aurretik, bota zuan bere diskurtsua alkate berriak kontzejuan, onela:

        —Jaunak: eldu da ordua, mundu guzia azpikoaz gora jiratzekoa.

        —Biba igualdat...!

        —Bibaaa...!

        —Gaurtik asi bear degu berdintasuna jartzen, eta urrengo egunetan jarraituko degu.

        —Bibaaa... Señor alkate!

        —Organistak dauzka lau milla erreal eta auspo-jasotzalleak milla; orra nun diran bost milla; eman bekiez bakoitzari milla ta bosteun eta orra berdintasuna jarri.

        —Bibaaa...!

        —Potresto —esan zuan Don Antonek—: organistak amar urtez artu ditu lau milla erreal, eta nik ere amar urtez artu bear ditut lau milla; andik aurrera bi milla ta bosteun; ala eskatzen du berdintasunak.

        Guziak ezagutu zuten arrazoia; baita ontzat eman ere, eta abiatzera zijoazen meza nagusira. Baña esan zuan organistak:

        —Nik amar urtez jo dedan bezela organua, jo dezala Don Antonek beste amarrean, eta nik auspoak jasoko ditut; ala eskatzen du berdintasunak.

        —Bueno —esan zuan Don Antonek (mingañarekiñ, baña «malo» esaten zion biotzak).

—IV—

        Asi zan meza. Organoa asi zanean, zanzarrada zala uste zuan jendeak. Belarriak itxi ta elizatik kanpora zijoazen guziak. Apaizak aldarean, alkatea aulkian, organista berria ta zarra kantoriakiñ koruan; besterik etzan iñor elizan gelditu. Aldareko Santuak eztakit nola etzuten iges egiñ.

        Don Antonek bere ezurrak maite zituan, eta, osorik eramatearren, iges egiñ zuan erritik. Organistari bere enpleoa eta errenta berriro eman zizkioten, eta guziak gelditu ziran lenago bezela, ez gorago ta ez berago, dana berdin-berdin, eta segurutu zan betiko berdintasuna.

        —Eta Don Anton?

        —Eztakit bere berririk, baña lenengo ikusten duan lekuan, Kotorrek kantatu bear omen dio:

                Zaldiarentzako silla,

                astoarentzat makilla,

                ustez txit abill

                dan asko dabill

                ondamendiaren billa.

P.M.

1905eko Bagillaren 29an

Baserritarra, nº 20, Uztaillaren 8an