IJITOAK

—I—

        Aserretxo zan Pello ijitoa, ta arrazoia're bazuan.

        —Nor da Don Burduntzio ori, ijitoak burugabeak dirala esateko? Laster erakutsiko diogu nork duan obea.

—II—

        Arrazoia? Arrazoiz betia, mundu guzia arrazoiz betetzeraño.

        Nork eta Don Burduntziok bialdu bear berari jueza, etxea errekistatzera! Beorra palta bazuan, besteak ere badituzte beorrak.

        Zazpi testiguren aurrean Mirandan erositako beorra; agiria etxean zeukan; eta berea izan bear zuala, Don Burduntziok esateko... zer, esateko? pentsatzeko're ausardia bear zuan. Baña dana dala; Jaungoikoabere bidez ibilliko da.

        Au guzia esaten zuan Pellok, baña arrazoia zuala ere bazirudian. Don Burduntzioren beorrak eta Pellorenak bazuten elkarren antza; ama batenak izan zitezken, baña Don Burduntziorenak, buztana oso motxa zuan, eta Pellorenak berriz oso luzea, mardula eta ederra; orretxeri eskerrak.

        Don Burduntziok ezagutu zuan bere utsegitea, eta Pellorekin pakeak egiteko, erosi zion berari beorra berrogei duruan.

        Etzion iñork ere ukitu bear egun artan bere beor berriari; berak orraztu bear zuan; trentza eder bat zazpi larrosarekin buztanean ipiñi zion. Izena're lengoari bezela, «Linda» jarri zion.

        Bazan lagunik asko begira, Don Burduntzio beorra apaintzen ari zanean. Ederra zan beorra, lengoa baño're ederragoa. Baña, baña... amurraiya! zer da au? Zaldiaren buztana bere larrosa ta guzi eskuetan gelditu etzitzaion ba? soltaturik? sol... ta... turik.

        Jendeak barre egiten zuan edo ez, eztakit; baña penarik etzuan beñepeiñ, iñork artu.

—III—

        —Baña, Pello: zer egin diozu Don Burduntziori?

        —Beorraren buztana saldu diot berrogei duruan. Ikasi dezala oraiñ ijitoak burutsuak diran ala ez.

        —Beorra saldu eztiozu ba berrogei duruan?

        —Ez; beorra beria zuan, eta errestituzioa egiñ nai izan diot.

        —Eta zaldi-buztan ark ainbeste balio al zuan?

        —Ez, baña...

        —Beraz aien errestituzioa're egiñ bearko diozu ba?

        —Bai, baña ortarako berak egiñ bear dit beste errestituzio bat.

        —Zerena?

        —Nere pamarena.

        —Pama kendu al dizu?

        —Bai, jauna.

        —Noiz ta nola?

        —Jueza etxera bialdu zidanian, ni lapurtzat artzen ninduala.

        —Eta pama ori zenbatekin ordaindu diteke ba?

        —Ezta diruan egiteko kontua baña pakeagatik larogeitxo bat durogatik barkatuko nikio; baña bakarrik pakeagatik, bestela ez.

        —Askotxo deritzat.

        —Nik ba Don Burduntzio ta bere diru guziak baño geiago estimatzen det nere pama.

        —Dana dala: uste det jaun ori zurekin aserre izango dala.

        —Tenplatuko diogu kitarra.

        —Zer esan nai dezu orrekiñ?

        —Bigar edo etzi serenata bat eman bear diogula ijituok.

        —Nori? Don Burduntziori?

        —Burduntzio edo Burduntzi, buztana beorrari al balezaio erantsi...

        —Ixo: Orrela al dira orkestako bertsoak?

        —Orrela ez, baizikan onela:

                Beorraren buztana

                eskuaz oratu

                eta buztana zaio

                eskuan geratu:

                ijitoak zer geran

                orain du probatu,

                nai badu maiz eta

                ondo gogoratu.

                Berak nai izan zuan

                beorra orraztu,

                eta ikusi degu

                larriturik estu:

                ijitoen konturik

                aditu nai eztu,

                baña ezingo zaio

                kontu ori aztu.

                Orain bagoaz eta

                agur, Don Burduntzi,

                emazteari eman

                bi milla gorantzi,

                mundu ontan pakean

                nai badezu bizi,

                ijitoai beti

                geldi-geldi utzi.

P.M.

Baserritarra, nº 95, Mayatzaren 23an 1908an