URTE-ZALEA

—I—

        —Patxi; mesede bat egiñ bear didazu.

        —Bai, Joxepa, bai; bat baño ezpada, lenago're amaikatxo egiñ dizkitzut eta...

        —Badakizu garizuma aurrera dijoala.

        —Bai, beste denbora guziak bezela.

        —Pazkoazkoa egiñ bear dezu ba.

        —Ondo da; baña noiz?

        —Bigar bertan.

        —Un...! et... et... et...

        —Zer? Etetetka? Ostika bereala?

        —Tira ba, tira. Guazen onetan ere.

        —Esamiña egi bear degu.

        —Zuk lagundu bearko didazu ba.

        —Bai; jarri zaite emen.

        —Jarri nadiñ ba zigarro bat artuaz.

        —Jaungoikoaren legeko agintetatik asiko gera.

        —Nai dezun lekutik.

        —Lenengoa, Jaungoikoa gauza guzien gañian amatzia, kontu emen; gaitztxo egingo zaitzu au.

        —Ez ba: nik ditudan gauza guziak ere ba, zu bakarrik zera, ta, zu baño geiago amatzea, eztaba aiñ gaitz ere.

        —Begira: au ezta gero jolasa.

        —Ez, ez; promal.

        —Bigarrena, juramentu alperrik ez egitea. Emen?

        —Juramentu bai, baña alperrik ez; beti zerbaiten probetxurako; beia dala, garia dala, dirua dala, beti etxera bide.

        —Birauak eta...

        —Zuk ernegerazita bai; baña gañerakoan ez; oiek zure gaiñ gelditzen dira.

        —Irugarrena, jai-egunak santifikatzea...

        —Mezak? Entzun izan ditut.

        —Jai guzietan bai?

        —Bai...; iñoiz eizean edo ala utzi're bai, baña...

        —Eiza lenago al da Meza baño?

        —Nik eztakit ba... baña zu ere eper-zaletxoa zera ta... erbiak ere nai ta... neretzat ez baña zuretzat...

        —Laugarrena, aita ta ama onratzea, eta?

        —Eta zer? Ez al dakizu aita ta ama ill zitzaiztan artian etzenduala nerekiñ ezkondu nai izan, zarren ondora ez etortzeagatik? Ill ziran, eta oraiñ errekieskat-in-pase; aiek zeruan eta gu emen nolabait.

        —Gu ere ez gaude ba inpernuan.

        —Bai ordia purgatoriuan.

        —Bostgarrena, iñor ez illtzea... Zauritu, jo, gorrotorik?

        —Ez, ez; iñoiz... badakizu... autsak astindu zure soñekoari edo..

        —Bai, baña soñean daukadala.

        —Bai, baña ondo-naiak ere asko eragiten du ta...

        —Seigarrena...

        —Ez, ez; utilikan...!

        —Eztakit ba.

        —Nik bai ordia.

        —Begirune, txitxi putxun, jolas ta...

        —Tira, tira, berriketa gutxi ta aurrera.

        —Zazpigarrena, ez ostutzea. Emen begira ondo.

        —Zeri?

        —Neurri, pisu, prezio...

        —Neurri ta gañerakoetan gora-bera batzuek bai, baña etxearen kaltekorik ez.

        —Eta lagun urkoaren kaltean?

        —Orixe, berak jakingo dute; nik eztakit, eta jakiñ-ezean ez dago pekaturik.

        —Jokoan beti zuzen bai?

        —Alako joka-lege ixillikako batzuek bai; baña ez, irabazteagatik.

        —Zortzigarrena, testimonio paltsorik ez jasotzea ta gezurrik ez esatea. Gezurrik? kintalka re ez ote?

        —Nik? Emakumea! Egia're gauza urriya da noizik beiñ, maiztxo're bai, baña gañerakoan ez.

        —Murmuraziorik?

        —Oiek atxuen kontuak dira; guk gizonak, lagun artean, gezur ta egi ta palso testimonio guziak nastean erabilli bai, baña ortik aurrera? Jaungoikuak gorde nazala!

        —Bederatzigarrena, projimoaren emazterik ez deseatzea.

        —Nik iñoren emazterik deseatu? Nereak ere lanik asko ematen dit.

        —Bai ote?

        —Bai ote diozu? Eztizut opa zerorri alarguntzerik, baña nerau alargunduko banintz, ez ninduke katiatuko munduan danek.

        —Amargarrena, besteren gauzarik ez deseatzea.

        —Nik deseatu iñoren gauzarik? Zertako alperrik?

        —Eta arako bildots ura?

        —Eziñ arrapatu izan nuan!

        —Eta arrapatu bazendu?

        —Orduan ez nuan deseatu bearrik.

        —Beraz.

        —Beraz alperrik deseatzea.

        —Goazen aurrera.

        —Apaltzera?

        —Ez, ez.

        —Zer ba? Amaikagarren aginteren bat al degu oraindik?

        —Ez, baña Elizaren bostak; lenengoa igandeetan eta beste jaietan Meza entzutea.

        —Berriz ere ori? Eztegu naikua, Jaungoikuaren legeko irugarren agintean esan deguna?

        —Meza osua ordia, meza osua. Entzun ote dezu bakar bat ere akaizik gabe?

        —Badakizu ba, zigarrotxo bat elizako atian artu gabe...?

        —Bai, ta gero beste bat, kontu-kontari, barrez, eta, onik onenean, Santusean gero barrura.

        —Ez ordia beti.

        —Ez alegia; iñoiz sartu gabe gelditu're bai, eta zenbait aldiz, denboraz, sermoian kanpora.

        —Sermoiak? Etxekoak baño oberik...

        —Bigarrena ta irugarrena, arrastaka bada're pasa.

        —Baita; aurrera.

        —Laugarrena, Ama Eliza Santak agintzen duanian baratzia.

        —Agintzen eztuanian ere egiñ biar izaten degu nai baño geiagotan.

        —Bai betekadaren baten ondorian, baña Elizak agintzen duan egunetan?

        —Ez al dakizu sendakiñak (medikuak) zer esan zidan?

        —Bai, nola konpesatu ala asolbitu. Zuk esan zure erara, ta ark ere bai zuk nai bezela. Etzizun esan zigarrorik ez artzeko're?

        —Bai, baña nola bizi nindeke ori gabe? Sendakiñak ere eztira Espiritu Santuak.

        —Bostgarrena, amarrenak eta primiziak pagatzea.

        —Orixe enekian. Beste modu batera zala uste nuan.

        —Nola ba? Zorrak ukatu ta artzekoak kobratu errosarioak saldu ta kartak erosi; ta Jaun oikoaren grazian bizi.

        —Oraiñ...

        —Oraiñ aparia.

        —Oraindik badegu zerbait geiago esamiñatu bearra.

        —Baña zer? Aurtengo naikua eztegu?

        —Naikua bearko.

        —Bai, emakumea, bai; urdallak iya beia jo dit eta.

—II—

        Bigaramon goizean:

        —Patxi, bostak jo dute; jaiki, badakizu nora juan bear degun.

        —Lo gutxitxo egin det baña...

        —Zer izan dezu? Burutazioren batzuek?

        —Bai ba; pentsatzen egon naiz, berdiñ litzakeala zuk nere pekatuak konpesatzea, nik baño obeki dakizkizu-ta.

        —Ez, ez; jaiki ta elizara juan bear degu.

        —Eta zer egin bear det edo nola konpesatuko naiz?

        —Ara; ni juango naiz aurretik, eta nik egiten dedana, zuk ere egiñ ezazu.

        —Ondo da.

—III—

        Joxepa, bere senarra albuan zuala, oso pozik zijoan elizara; etzion inbidiarik erregeri ere...

        Gauza batek ematen zion buru-auste pixka bat Patxiri. Emakumeak albotik konpesatzen ziran eta gizasemeak aurrez aurre. Pekatuak esatea, albotik ere naikua astun zan, baña aurrez aurre esatea gogorregi iduritzen zitzaion. Naiago zukean aririk gogorrenarekin topeka ari, pekatuak aurrez aurre esaten baño. «Nik egiten dedana egiñ ezazu zuk ere» esan zion bere emazteak.

        Joxepa konpesatu zan albotik eta Patxi ere ala egiteko asmoan zijoan; baña ez; emazteak kiñu egin zion aurretik juateko. An ziran estuasunak; izerdi larri-larria asi zitzaion arpegian. «Dana dala —esan zuan—, urkamendira dijoana're badijoa ta...».

        Konpesorearen oñetan jarri zanean:

        —Jauna, —esan zion—, asoluzio santua nai nuke.

        —Eta konpesioa? —erantzun zion konpesoreak.

        —Ni naiz, nere aurretik konpesatu dan emakume onen senarra; nik esan al nezakean guzia, nik baño obeki orrek esango ziona badakit —esan zion Patxik...

        Konpesatu ta komulgatu ondorian, atera ziran elizatik senar-emazteak eta bazijoazen etxeruntz.

        Patxik uste zuan, kendu zitzaiola aspaldian bere gañian zeraman arri astun bat, eta guziz alai zijoan: iduritzen zitzaion, emezortzi urte baño geiago etzituala.

        —Gaurkoa baño egun oberik neretzat eztala izan uste det nere bizi guzian. Onelako egunak beti iraun bear lukete —esan zuan Patxik.

        —A gizajoa! —erantznn zion emazteak—; zure eskuan dauzkatzu onelako egunak; zergatik etzera sarri sarri konpesatu ta komulgatzen?

        —Emendik aurrera egingo naiz.

        —Bai; ala esan izan dezu lengo urteetan ere; baña gero luzapen eta nagitasunezko deabrutxoren batek arrapatzen zaitu, ta badakizu...

        —Baña emendik aurrera eztet aditu naiko, ainbeste aldiz esan didazun, eta gaur oso lotsatzen nauan izena.

        —Zer izen da ba ori?

        —Urte-zalea.

P.M.

Baserritarra, n.º 126-7

1909ko Uztaillaren 31an ta Agostuaren 14an