IJITUAK

I

        —Iñizio.

        —Zer nai dezu, Pello?

        —Bada modurik?

        —Zertako?

        —Izena mudatzeko?

        —Zer izen nai zenduke?

        —Oraindik ortan zaude?

        —Desamortizadoriena esan nai al dezu?

        —Bai alegia. Zu ere beste aldera begira jarri ote zeran nago.

        —Zertako nai dezu izena? Opiziua eztegu ba, izenik izan ezta're?

        —Nik aditu det ba, unipormia egiteko ordena eman duala Patriarka zarrak.

        —Bai; zortzi egun barru praka gorriakiñ aurkezteko ordena eman zuan.

        —Nundik egiñ praka gorriak?

        —Gizona: besterik ez bada, zuen Maxepak badu beñepeiñ gona gorri ederra ta...

        —Ta... ta... zer?

        —Zuk josten ere badakizu ta, gau batean egiñ zenitzake gonareki prakak.

        —Eta nola eskuratu nezake aren gona?

        —Erraz.

        —Bai zuk esan; baña errezago izango litzakela uste det, larrua kentzea, gona baño.

        —Ez, gizona, ez.

        —Ez! Zuk eztakizu oraindik gure Maxepa nor dan.

        —Berdiñ da, katamotza bada ere.

        —Zer egiñ nezakio ba?

        —Gau batean patar goxoa eman, ase arteraño, eta gero, lotaratzen danean, erraz eskuratuko dezu aren gona.

        —Ezta gaizki esana.

        —Josi prakak, eta bigaramonian errebistara.

        —Kooooo ... rriente! A biajondeizula zuri!

II

        —Eztakigu zer egoaldik jo duan gaur gure Pello; —esaten zun Maxepak Matxaleni.

        —Zer da ba?

        —Emakumia; sekulako apanetan dabill gure Pello; ni bezelako emakumerik eziñ arkitu omen diteke lurbira guzian, eta gonbidatu egi bear omen nau.

        —Um...! Egoaldi onaren ondoren izan oi da gero ekaitza ta...

        —Dana dala, oraiñ beñepeiñ ona artu dezagun, eta ekaitza badator ere... artu egiñ bearko.

III

        Gabon-gaba zirudian gau ark; etzan ezer ere palta. Patarra berriz, ura bezela zebillen.

        Denboraz lotaratu zan Maxepa patar-usaiaz bazter guziak lurrunduaz. Pellok Maxeparen gona gorriarekiñ prakak moldatu zituan goiz alderako.

        Orduan ustu zuan gorderik zeukan patar-botilla bat eta oeratu zan; zurrunkada andiak egiñaz, goiz berandutxoan ere, orindik lo zegoan.

        Eta Maxepa? Goizean jaiki ta, zoro eginik gonaren billa, bere gona prakatan biurturik arkitu zuan Pelloren oepian; jantzi zituan, eta joan zan etxetik, dotoretxo bere praka gorriakiñ.

        Pellok ames egin zuan bera zala apaiñena errebistan, eta gutxienaz kapitan egingo zutela. Esnatuta're oraindik amesetan ari zan. Baña oso esnatu zuan, kanpotik aditu zuan kanta batek; ara nola:

                A Pello gizajoa!

                Burua min daukak

                emazteak badizkik

                jantzi ire prakak.

        Eztakigu nor zan kantaria, baña bai oso miñ eman ziona kanta artxek.

        Etzuan arkitu etxean ez emazterik eta ez prakarik, eta egun guzian egondu zan erretxindurik.

        Denbora onaren ondoren ekaitza bazetorren. Ogei ta lau orduan, gabonetatik aste santura eldu ziran Pello ta Maxepa.

        Illuntzian eldu zan etxera Maxepa anken gañian doi-doian, arrolak egiñaz; zerbait esan nai zukean, baña etzitzaion ondo ulertzen:

        —Pa... rraka... parr... a-ka go... rri... gor... ri...

        —Praka gorri, praka gorri? Nik emango dizut aparia gaixorri —esan zuan Pellok, eta urritz-makilla bat arturik, asi zan: trisk... trask... (kolpeka).

        —Ai...! oi! Auxilio! Alkate jauna, mikeletes! Zebilles!

        Maxeparen deadarrak ziran aiek. Jendea bildu zan etxe-ondora eta Pellok leiotik esan zien:

        —Jaunak, ezta ezer: atzo gabon genduan; gaur ostiral santuko maitinak eta lamentazioak. Bigar atsedin, eta etzi Pazkua; orduan kantatuko degu Alleluia.

IV

                Atzo gabonak eta

                gaur aste santua,

                ezta izan makala

                ein degun saltua;

                egun baten poza ta

                bestean lantua,

                auxe da mundu ontan

                betiko kontua.

P. M.

«Baserritarra», Abenduaren 21'an 1907'an.