EUSKERA AUNDIKI-SOÑEKOZ (II)

(Ondarra)

        Diogun lan ortan, Bergarako «Saski-Naski»-aldia ere ikutzen du Etxegarai jaunak, eta aurre-solasak erderaz egiñaren aldeko bere burua agertzen, erdeldunik asko bai-baitzegoan.

        Ongi dirudi, begiratu batean... Baña, galdegin ere badezakegu: ea noiz, euskal jaietan, euskaldunen ta euskeltzaleen garaia jo bear duan. Are Bergaran ta Euskeraren Egun batez ere ez?

        Gazteleraz naiz prantzeraz «Saski-Naski» ikusi nai duten erdeldunek badituzte urtero zenbait aldi aukerako. Eztegu iñola uste, urteak ditun irureun ta irurogei ta bost egunetarik batez euskaldunak euskeraz aritzeak, miñaraziko lituzkenik. Ta entzule guziak euskeldun uts izan arteraño bagaude zai, ez «Saski-Naski» ta ez besterik ezta egingo. Ezta Aizarnara joan-ta ere. Alderdikeri gorria ezpada on, ezta ere arako apaizarena: errian lau arrotz zirala —elizarako amorru aundirik gabekoak berak— ta sermoi guziak erderaz.

        Ezin obeto deritzaigu guri «Saski-Naski»-ren aurre-esanak erderaz egitea, arrotz eta eusko erdeldunek gure berri ikasi dezaten. Baita ere seitik bostetan erderaz egitea, bear bada. Baña, eusko muin utsezko ikuskizun orrek, oraindik, paperean bederik, itxura onaren ederragatik eta euskeraren goratzarrez bederik, euskel agerbiderik ez izateak, eztigu onik egiten. Areago: orren antzeko lanak, gure ustez, leen-leenik euskeraz bear lirake gogoandu ta idatzi; gero erderara itzuli.

        Egia da, ta ez degu aaztutzeko «Saski-Naski» eztala bazkun euskozaleren batena, naiz euskozale izan leen-asmatzalleak eta betiko egilleak. Badakigu ere oso lan ederra dala, erdera ta guzti.

        Gure itzak, bada, iñork txarrera ez artzea nai genduke, baizikan adiskide-eskariak artzen diran bezela. Elkar-onginaiez, ta batez ere euskerarenganako maitetasunez ase ditezke guztion egarriak.

        Ta ikus dezazuten asmo ortakoak ez gerala gorriegi, neroni esanik nago, orain illabete batzuk, euskel olerki edo poesi liburuak erdel itzulpen txukun bat alboan dutela irarri bear lirakela beti, arrotzek eta zenbait euskaldun zabarrek gure sallera begiak zuzen aal ditzaten.

        Geroztik «Euskaltzaleak» (batzar, jai ta eginkizun oro, aal dala, euskera utsez egin oi dituan elkarte orrek), Errenderiko Olerti Jaierako neurtitzak ala eman ditu: euskeraz ta erderaz.

        Ori bera egin zun Mistralek ere, ta-ongi egin, alegia. Ez probentzera utsez, baizik eta prantzerara ongi itzulirik eman zun Mireio, bide ortatik maitenik zun mintzaira ari ospe aundia erakartzen ziola.

        Baña, probentzeraz egin zun leenik: asmoz, ta kutsuz, ta jantziz. Or zegok iltzea! Gero erderaz, bear bezela.

        Gu ordea, ostera ari oi gaituzu; ostera, erdera utsetan etsitzen eztegunean.

        Betor, bada, erdel lanik asko, baña auxe buruan dutekenak: «Euskeratik itzulia». Ta jolasean ari ez naizela igerri dezazuten, era ortara ekin diot neronek gaurkoz beintzat.

* * *

        Ta arako idazle gizagajoarena?... Beorlegi arroztzat jo zuanarena, alegia. Beldur naiz, Etxegarai jauna, gertari txiki ori ez ote dezun joa bear ez alderditik. Soñekoak eman ote zion gero, ala erderaz ariak, iduritu txar ura?

        Larre-larreenean billa zazute baserritarrik basaziena. Jar zazute euskera garbian ari dan zaldun apañenaren aurrean... Ezetz arroztzat jo. Arritu ta balditu egingo dala?... Ta poztu, diot nik, eta kolkorako esan ere bai: «Arraiepola! Auxe bai euskaldun garaia! Arloteok bakarrik uste nian nik euskeraz aritzen giñala, baña jantzi eder ta guzti au eztek asko lotsatzen».

        Ta askoz ditu elkarrenganagotuko gizon biok bion euskerak, zalduna, erderaz ari dala, nekazari-jazteak baño.

        «Euskeraren Pizkundeari Emakumeen Maite-agurra» egin zanean, baziran an ere amaika neskatx apain, erregerenean ikusi oi diranak bezin aberaski jantziak. Baña, aoa zabaldu zutenez gero, iñork galdegin al zun arrotzak ziranentz?... Bada, Beorlegik ere, «lebita» aundia ta guzti, erderaz ekin izan balio, arako idazleak euskaldun jatortzat joko ote zulakoan nago.

        Izan ere, alperrik ari gera. Euskerak eman digu erri-izena. Euskera da gure bereiz-alderik (hecho diferencialik) nabariena. Euskerak etxekotu gaitzake oraindik senide guztiok: euskera-gabetzeak arroztu.

* * *

        Zaarxeagoa dezu, Etxegarai agurgarria, orain gogora datorkidan zure illeta bat. «Eusko-Ikaskuntzak» eratu Ikastaroan —zenion— euskerazko jardunek betetzen dute aretoa: erderaz ainbeste gauz jakingarri azaltzen, bai?, ta alkietan bost lagun. Zergatik ori? galdegiten zendun.

        Belarri-ertzera erantzun nai dizugu. Euskeltzalea baita euskozale guzietarik egiazkoena ta egiatiena. Orra esan.

* * *

        Jaun Bonipazi begiragarri ta adiskide: barkatu jardun luze, lotsagabetxo au. Egoarri gitxikotzat jotzen gaituzu, ta eramapenez lasa orni gaiteala, diguzu esaten. Aolku egiazki bikaña! Egoarririk, eramapenik eta gibelik asko bear baita, euskeltzaleek txintik atera gabe euskeraren igesari begira egoteko.

El Día, 1930-09-27