EUSKERA AUNDIKI-SOÑEKOZ (I)

        Eusko aundiki guziek euskeraz ariko balira, euskera gaizkatua, salbatua, omen genduke. Amaika bider entzun diotegu orixe «Larreko» ta «Txadon-Zaya» idazleei.

        Ta orren atzetik ari ere ditugu ainbat egiñal: gure aundikiei, euskera, biotzetan ezezik ezpañetan ere, nondik itsatsiko.

        Baña, orrelakorik beñere iritxiko badegu, aundiki euskeltzaleok leen-leenik ari bear degu euskeraz: au eskolako aurrei ere ematen diote buruak. Ta, ots, gere au aunditzat joa barkatu: ezta eder-uste, baizik eta zigorrari ez igesi naia.

        «El Euskera en las empresas de cultura» buru dula, Etxegarai jaunak lan bat agertarazi du arestian El Dia-n. Aren eskutikako izanik, eder da. Baña badegu susmo, egiaren ingurukako izketa polit utsa ez ote dan: ala oi baitegu maiz, egiari aurrez aurre begiratzeko bekokirik eztegunean.

        Nerekiko, urrengo auxe da egia, ta auzi ontako iltzea.

        Alegia, zoritxarrez, are aundiki euskeltzaleenok ere gure jardunak euskeraz aritzea gaitz degula. Geren buruon jazte osoa erderaz egin baitegu, alperrik litzake besterik eskatzea: nai-ta-naiez bear alegin zalla, geronen artean bederik gai biurri samarrak euskeraz erabiltzeko. Ta, batetik erderaz aritzea errezago, bestetik erderaren bidez geren buruok ederrago erakusten aal, milla akiakula sumatzen ditugu egitezko erdeltzaletasun ori bidezkotzeko.

        Baña, eztegu ori, nik uste, osasunerako bidea.

        Maitetasuna egitez agertzen oi da, ez izkutuko biotzaldi utsez... Maitetasuna eztute nekeak ez jasanbearrak izutzen.

        Ori orrela bada, zertan gibel ez eman malda-beera gozo ari, ta ekin ez kementsuki malkarrean gora, goien ta ez beean maitea bizi baitegu?

        Gogora datorkit oroitzapen zaar bat. Ni ta zenbait adiskide abertzaletu garaiekoa. Eztabai aundien ondotik, jausi gaituzu guziok noizbait egipean: euskozaletu gaituzu buruz ta biotzez. Ez ordea egitez, artean. Ta emen dator elkarri esatea:

        —«Au eztiagu aski. Orain euskeraz ari bear diagu». Bai al dakizute nolako nekea genduan ori? Euskera umeetan erdi-ikasi, gero erdi ortatik iru laurden atzendu... Masallak gorritzen zitzaizkigun ederki, beti elkarrekin erderaz ari izanok ordudanik euskeraz ari bearraz. Baña, egiñal latz askoen bidez jaundu ginduzun geron buruez, ta geroztik, ostera, ezin erderaz ari gaituzu.

* * *

        Etxegarai argiak diona egia da, baña erdikako egia «Eusko-Ikaskuntza»-n euskerak betidanik omen du jarleku berezia: iru illabetez beingo Deia-n lantxo bat eta zenbait berri gure izkeraz sartzen ditulako.

        Baña ezta aski. Ta esango deguna jaso dezake gureetarik beste Bazkun nagusiak, «Euskaltzaindi»-k ere.

        Ezta aski, ez. Izkera idatzia bai-baiditake izkera illa. Mintzatua ordea, ezpañek darabiltena, uraxe badakigu eskier bizi dana.

        Leengo batean amets txar bat egiñik nazute. Euskalerria nenkusan, ordeka soil bat iduri. Ez mendi, ez baserri, ez ezetasunik iñon: ez-eta ere euskerarik, illa baitzan betirako. Baña, ordeka-erdian jaun illezuri agurgarri batzuk ari zenituen zerbaitetan, mai baten inguruka, paper ta idazti sail aundien artean. Urbildu natzaie, ta... badakizute zer ziarduten?... Euskel iztegi bikain bati azken orraztua egiten, euskera ordurako illa ta lurperatua zanik oartzeka. Agian, bazekiten berok, artean; baña..., erderaz ari baitzenituen...

        Olakorik ez bezaigu gerta, Jainko ona, oti.

        Badakit nik, bat-batetan, euskera utsez, bere batzarrak egiten ezin asi ditekela «Eusko-Ikaskuntza». Baña, beintzat, izkera biak naasi lezazke, ta batzarrero ordu-laurdentxo batean euskeraz aritzeko oitura artu ere bai.

        Ikasbide txiki oien indarra aundia baita; aundiagoa, alegia, eskatzen duten alegiña baño.

        Elebitza eskatzeko, zer beso emate'aal zigun «Eusko-Ikaskuntza»-ri, «Euskaltzaindi»-n, Aldundi edo Diputazioetan, Udaletxe edo Aiuntamentoetan, euskerari ordu-laurdentxo ori bederik eskeñia!

        Ori egin ez bitartean, eskubide herririk eskatzea jardun alperra.

        Elebitza dala ta zera dala, nola guri botatzeko, erantzupen auxe buruak eztiote ematen Madridekoei?

        —Badituzute, zuen eskuko, zenbait eskubide. Oiek erabiltzen ikasitakoan ordun dezuteke berrien eske etortzeko garaia. Iñori ezer eskatzeka, Aldundi-Udaletxeetan mintza ziñezteke euskeraz; (areago zuen elkarte euskozaleetan). Ezin galazi dizaizuteke iñork Estadoarenak eztiran ikastoletan euskera, ala edozein gai euskeraz irakastea. Ori egiten ez, ta eskeka ta karraxika zatozkigu? Parregarri alenak!

        Bai: amaiketakoa leenago nai gosaria baño. Ta orrako ori erantzutea buruak bai ematen aiei, baña zuurrak baitira... kolkoan gorde egiten, bidea ikasi eztezagun.

        Urrena ondarra.

        (Jarraitzekoa)

El Día, 1930-09-25