V
Andre Dena Maria Pilharrekoa

        Españolen aspaldiko agurra edo salutantzia da: ? Ave Maria purissima; eta ihardesten zaio erranez: ? Sin pecado concebida... Eskuaraz horrek erran nahi du: ? Agur Maria ezin gehiago garbia, ? bekhaturikan gabe kontzebitua.

        Diote Elizaren lehen mendetik hasi zela Espainiako girixtinoen artean agur eder horren usaia: eta huna zertarik.

        Jesukristo gure Jauna, Zerurat igan berrixua zen, eta haren Ama Saindua oraino lurrean bizi zen Jerusalem alde hartako dizipuluekin, bere seme ordetzat zagokalarik Jaundoni Joani Ebanjelista.

        Jaundoni Jakobe zaharrena, Santiago Apostolua guk deitzen duguna, Jaundoni Joaniren anaia zen, eta hastexutik jina zen Espainian Ebanjelioaren predikatzerat.

        Eskualherriak, diotenaz, denbora hartan Espainiako aldean segurik, Saragoze barne hartzen delarik, hedatzen ziren orai baino hainitz haratago.

        Santiago Apostoluak egon alditto bat egin zuen Saragoze hortan, eta dizipulu bakhar batzuekin gau oroz atheratzen zen hiritik, Ibereko ur hegi batera. Han irakusten ziozkaten fedezko egiak eta othoitzean ere han elgarrekin egoten ziren. Bainan oraino nekhez zitzaion jendea biltzen girixtinotasunera.

        Gau hetarik batez, haratxagoko ur bazterretik aditzen dute aingeruzko kantu bat; eta aingeruek hitz hauk zituzten kantatzen: ? Ave Maria gratia plena.

        Santiago Apostolua berehala harat beha pharatzen da belhauniko. Ikusten du argi handi bat, eta argi haren erdian pilharri xuri xuri bat, eta pilharri haren gainean xutik Andre Dena Maria milaka aingeruz inguratua.

        Aingeruen kantua ixildu zenean, Jesusen Ama Saindua hunela mintzatu zitzaion Jaundoni Jakoberi:

        «Ene seme maitea, hementxe berean ene ohoretan egin behar dautazu eliza bat. ? Pilhar hau zerutik aingeruek niri ekharria, hemen uzten darotzut, hola hola egon dadin munduaren akhabantzaraino. ? Hunen ondora bil zaitezte othoitz egitera. ? Othoitzean hemen ariko zaizkidanen fagoretan, ene Seme Jainkoak mirakuilu asko eginen du, eta ez da behinere hiri hori Jesukristoren adoratzailerik gabe izanen.»

        Hitz horiek erran eta, Ama Birjina aingeruek berritz ereman zuten Judeako bere egongietara.

        Santiago Apostoluak bere dizipuluekin berehala hasi zuen eta egin eliza bat Pilharraren ingurua, hamasei urrax luze eta zortzi zabal, barnean hartzen zuena.

        Errana da Andre Dena Maria gero ere behin baino gehiago ethorri zela toki hartara berera hango fededunen kantueri bere bozaren juntatzerat.

        Pilhar sainduaren eliza hortan zer nahi mirakuilu gerthatzen baitzen, bazter guzietarik jendea horra biltzen zen, eta Ama Birjinaren erranak zein ziren egiak denborak irakuxi zuen.

        Geroztik Espainia guzia hainbertzetan edo paganoz, edo barbaroz, edo zer nahi nahasmenduz izan baita iraulia eta funditua... Askotan girixtinoek nihun ez baitzuketen othoitzera biltzeko lekhurik mendi zokhoetara ihes eginik baizen. Saragozek bakharrik, bethi salbu eta tente begiratu izan du bere Andre Dena Maria Pilharrekoa. Mairu denboran ere han bethi berdin zelebratu dire fontzione sainduak. ? Hala hala ez daite erran Espa?olak oraino ere zenbat atxikiak diren Beren Ama Birjina Pilharrekoari.

        Hemezortzi ehun urthe huntan zenbat bertze gisetako mirakuilu ikusi den Pilhar saindu horren ondoan gerthatzen; nork daki? ? Berrixuenetarik bat bakharra erranen dugu.

        Mila sei ehun eta hogoita hemezortzian, hemeretzi urthetako laborari seme batek orgen azpirat erori eta zango bat izan zuen arrodez xehakatua.

        Zango hori Saragozeko ospitalean behar izan zioten moztu belhaunaren ondoxutik; eta geroxago zurezko zango orde batekin eskale pharatu zen Santa Maria Pilharrekoaren athetan.

        Egun guziz behin baino gehiagotan bazohan Ama Birjinaren aldare aintzinera; othoitzean han egoten zen; eta bere zango moztuaren muthurra thorratzen zuen hango lanpetako olioarekin.

        Urthe bat eta erdixuren buruan, Martxoaren hogoita bederatziko gauan, bere zurezko zango ordea oherakoan khendurik, gure inbaliera lo zagon.

        Ama suertatzen zaio aldetik argi batekin iragatera. ? Behatzen dio semeari, eta iduritzen zaio estalkipean bi zango oso eta berdinen bultoa ikusten diola.

        Aldaratzen ditu estalkiak... Nor harritu hura harritu, semea egiazki bi zangoen jabe dagokola ikusiz.

        Aita ekharrarazten du: biak loriatuak oihuz abiatzen dire. Semea atzartzen da: harenak gehiago. Zer othe den etxe hartan hauzoak ere heldu dire; hantxe daude oro espantituak:... Gizon gaztea jeikia han zabilan bere bi zangoz ikusten ala amexa ala egia zen.

        Argitzen hasi zuen bai, zalhu bere bi zangoz laster egin zuen elizara.

        Berria berehala barraiatu zen Saragozen eta inguruna guzian; eta nola gizon gazte hori guziek ezagutzen baitzuten, Pilharreko eliza-athetan, bere zango motzarekin eske ikusirik, jendeketa handia bildu zen mirakuilu hori egia othe zen bada jakiterat.

        Zangoa moztu izan zion atxeterrak, haren moztean atxikitzaile eta ikusle izan ziren guziek; zango ebakia ehortzi zutenek; denek zin eginik behar izan zuten finkatu beren lekhukotasuna, Saragozeko Aphezpikuaren aintzinean, eta heien erranak hitzez hitz gerokotzat iskribuz hartuak izan ziren.

        Andre Dena Maria Pilharrekoaren eliza baino aberaxago guti bide da munduan. Saragoztarren eta Español guzien debozionea oraino ere zein den handia Ama Birjina horrentzat eta eliza horrentzat, lekhuaren gainean ikusiz beizik ez diteke sinhex.

        Debozione hori, asko arrozoinez, behar liteke izan Eskualdun guziena ere, eta nihork guk baino hobeki ez luke ohoratu behar Gure Andre edo Señora Pilharrekoa.