AMAIRUGARREN IRAKURGAIA

1. Ebanjelioaren irabaziak Antiokian

        San Esteban ilda ondoren kristauen kontra sortu zan gerra eta esetsi gogorragatik, or-emen zabaldutako Jesusen ikasle txipre eta zirinear batzuek Antiokiara joan ziran, eta aditu zutenean Kornelio bere aide eta adiskideakin Zesarean bataiatua izan zala, eta nola San Pedrok erabaki zuen jentillak ere kristautzara artu zitezkeala, Ebanjelioa erakusteari eman zitzaiozkan, ez bakarrik juduai, batzuek lenago egin izan zuten bezala, baita jentillai ere, endamas juduakin ezer aurreratu ezin zala zekustenean, eta asko ipintzen zituzten bataiatzera; bada, uriko buruak ere gogorrik egiten etzuten, ikusirik lanik gitxiena ematen zutenak eta oitura zuzenenetakoak kristauak zirala.

        Antiokiako berriak Jerusalenen San Pedrok laster izan zituen, eta pensatu zuen ainbeste jendeko uri batek bere ardura eta ajola guzia eskatzen ziola. Beste Apostolu eta ikasle bikañtsuakin gai onetan itzegin zuen, eta erabaki zan San Bernabe Antiokiara bialtzeko, ango eginkizunen buruan jarri zedin eta obispotzako lanak egin zitzan; bada, beste lenagoko erakusleak oraindik obispo etziran.

        Aukera obeagorik ezin zitekean. Animaen artzai bati dagozkion doai on guzietakoa zan, eta berez Txiprekoa izanik, Antiokiako itzkuntzan txit trebatua eta argia. Sartu zaneko, bere erri Txipreko eta Zirineko erakusle aiekin itzegin zuen; eta gauzak nola zeuden jakindun bereala egin zan; eta obispo etor-berriak eta lenagoko erakusleak elkar artuta, ezin esan adiña persona Jesusgana ipiñi eta bataiatu zituzten, alako moduan non, urte bete igaro orduko pensatu zuen lagun baten bearrean arkitzen zala; eta anziñako adiskide Saulori begiak bereala ezarri ziozkan. Saulok bere erri Tarson ziardun Ebanjelioa erriko eta inguruetako juduai erakusten. San Bernabe Tarsora joan zitzaion, eta elkarrekin itzeginda, Antiokiara biak itzuli ziran.

        Saulok arteraño etzien juduai baizik Ebanjelioa erakusten; baña bein San Pedrok erabaki zuen ezkero jentillak ere, juduak bezala, artu bear zirala eta bataiatu, asi zan jentillai ere erakusten, eta bi Apostoluak Antiokian urte betean egin zuten lanarekin ainbeste lagun, batez ere jentilletatik beretu zituzten, non Jesusen jarraitzalleak kristauak deitzen, lenbizi emen asi ziran. Antiokiaren izena urrutietara zabaldu zan, eta alde guzietatik jendeak zijoazen ango kristauak ikustera.

        Oien artean Agabo zeritzan bat ere joan zan. Agabo au profeta zan, eta Jainkoak ala argituta, esan zuen mundu guzia gosete izugarri batek artu bearra zala. Berri onekin Antiokiako kristauak ain jainkozkoak eta ongilleak batetik, eta ondasunez ere beste zenbat lekutan baño obeto bizi ziranak, bestetik, izanik, erabaki zuten nork bere al zezakeanarekin Judeako anaiai laguntzeko. Oietatik geienak persona bearrak ziran, dala beren izan guziak Apostoluai eman ziezteelako, dala San Esteban ilda ondorengo esetsi gogorrean guzia galdu zutelako. Apostoluak, beren kontura kristau ongilleak utzitako ondasunakin esturasun jakiñak estaltzen zituzten; baña goseteak zekarzkienetaraño iritsiko etziran bildurrak eman zien: argatik antiokiarrak aitatu dan lanbide artara aurreratu ziran. Zerbait ondo bildu zanean, Jerusalengo eta inguruetako diakono eta zarrai Saulo eta San Bernaberekin bialdu ziezteen, gosetea zetorrenean beartsuak estali zitzaten.

2. Santiago zarrenaren eriotza

        Bi Apostolu oiek Judean egiteko onetan erriz erri zebilzan denboran Herodes Agripa Galileako erregea, Jesusen jaiotzan aurrak ilerazo zituen Erodesen billoba edo semearen semea, Jerusalenera Pazkoa aurrean joan zan, gosetea asi baño lenago, Jesusen jaiotzatik berrogeita irugarren urte inguruan. Herodesek Galileako kristauai etzien gaitz andirik egiten, eta epel-epelean, ezer ez baziran bezala, begiratzen zien, bururik oiekgatik asko berotu gabe. Baña sinagogako jaunak kristauetara gorroto bizian zeuden, batez ere Apostoluetara, eta pensatu zuten Herodesen etorrerak era ona ematen ziela, ain aier zitzaietenak ondatzeko. Herodesi bereala itzegin zioten, esanaz txit konbeni zitzaiola kristau guziak galdutzea; bada, lanbide onekin juduen gogoak beretuko zituela, eta erromarren aldetik esturasunik iñoiz bazetorkion, berak lagunduko ziotela. Herodesi, gizon bat edo geiago odol otzean ilerazo arren ezer etzitzaion, eta jarri zan juduak eskatzen ziotena egiteko. Ez dakigu denbora onetan Jerusalenen zenbat Apostolu arkitzen ziran. Guziak batean irteten etziran, eta guziak elkarrekin egon ere ez; baña gitxienaz San Pedro bera, Santiago zarrena, onen anaia San Juan eta Santiago gaztea Pazkoako egun oietan emen zeuden. Herodesek lau oiekin nai guzia egin zezakean, naiz guziak batean, naiz banaka illaz: eta inolaz ere banaka iltzeko asmoarekin, Santiago zarrena artu zuten, eta ordu gitxiko auzi-lege bat eginda lepoa ebaki zioten, eta Jesusgatik bere bizia Apostolu guzietan lenengo galdu zuena au izan zan. Martiri andi onen gorputz-buruak bilduta, kristauak progu andiarekin lur eman zioten.

3. Santiago zarrena Españara etorri zalako berriak

        San Estebanen eriotzatik Santiagorenera bitartean Jesu Kristoren Apostolu eta ikasle andienak mundu guzian zabaldu ziran, Ebanjelioa erakustera: eta Eskritura Santak esaten ez badigu ere, jakintsu geienen iritzian, eta ezin ukatu ditekeana da, Santiago zarren au gure Españara etorri zala, eta Ebanjelioaren lenbiziko berriak Apostolu onek gure asabai erein zieztela. Alderdi au guzia ibillita gero, Jerusalenera itzuli zan, zazpi ikasle Torkuato, Tesifonte, Segundo, Indalezio, Zezilio, Hesikio eta Efrausio berekin zituela, zeñak Apostoluak obispo eginda, berriz Españara bialdu zituzten, Santiagok asitako lanari kontu artu eta aurreratzera. Zazpi ikasle oiek berekin ekarri zuten beren maisu Santiagoren gorputz-illa, eta urte askoan ezkutuan egonda, gaur arkitzen da Santiago deritzan Galiziako uri batean. Españarrak beren bitarteko edo patroitzat anziña-anziñatik dute, eta txit jaiera edo debozio andia diote, promesean bide luzeetan agur egitera joaten zaiozkala.

4. San Pedro itxian sartua eta Aingeruak libratua

        Herodesek ikusirik Santiago il izanarekin juduai zer poza eman zien, San Pedro ere iltzeko asmoa artu zuen. Kristau guzien buru au galdu ezkero, uste zuen juduak edozeñ esturasunetan bere alde izango zituela. Pazkoa bereala asten zan, eta geroko utzi gabe, eskuak ezarri ziozkaten eta itxian ipiñi zuten, Pazkoa ondoan bereala iltzeko. Amasei soldaduk kontu egiten zioten; oietatik bi albo bietan eta beste bi atean zituela, eta ordutik ordura aldatzen ziran, begietatik beñere kendu gabe. Au guzia gizon bakar bat gordetzeko asko ez bazan bezala, burnizko bi katerekin bi eskuak lotu ziozkaten; baña gizonen egin-al guziak Jainkoarentzat ezer etziran.

        Kristauak jakin zutenean San Pedro itxian zeukatela bereala iltzeko, bildu ziran Jainkoari eskatzera, arren, bizirik gorde eta galdu nai zutenen mendetik atera zezala. Soldaduak kontu artzen bezala, kristauak ere txandaka otoitz egiten eta beren aita onagatik erregutzen ziarduten, ordurik ere utzi gabe. San Pedro ainbeste kontuartzalleren erdian arkitzen bazan ere, lo etzan zan, biotzeko lasatasun guziarekin, eta laster eman nai zioten eriotzaren kezka andi gabe. Onela zetzala, il asmo zuten bezpera arratsean aingeru bat itxian edo karzelan sartu zan, eta guzia argi-argi egin zuen. San Pedrori ondora joan zitzaion, eta saietsean jota esnatu zuen, esanaz: Azkar jaiki zaite. Eta eskuetako kateak erori zitzaiozkan. Gero esan zion: Gerrikoa lotu ezazu, eta abarkak janzi itzatzu. San Pedrok ala egin zuen. Berriz esan zion: Kaparekin estali zaite, eta darraidazu. San Pedro itxitik irtenda, Aingeruari ondoren bazijoakion; baña egiten zuena egiaz zanik ezagutu gabe; bada uste zuen irudipen uts bat zala. Lenengo eta bigarren kontuartzalleak edo guardiak igaro zituzten, eta Jerusalenen sarreran zan burnizko atera urreratu ziranean, berez idiki zitzaien, eta emendik etxadi edo barrio batera joan ziran, eta Aingerua ezkutatu zitzaion. San Pedro orduan korderatu zan, eta esan zuen: Oraintxe dakit, bai, Jainkoak bere Aingerua bialdu didala, eta Herodesen eskutik eta juduen begitangotza guzietatik atera nauela.

        San Pedro bereala joan zan Maria Kleofas zeritzan emakume alargun on baten etxera. Emakume au, Jesusek bere aurretik bere erakutsiak artzeko bideak prestazera bialdu zituen irurogeita amabi ikasle aietatik Juan Markos zeritzan baten ama zan. Onen etxean, bada, kristau on asko bilduta zeuden, San Pedrogatik Jainkoari erregutzen, Apostoluak atea jo zienean. Roda zeritzan neskatxo bat atera jatsi zan, nor ote zan ikustera; eta ezagutu zuenean San Pedro zala, atea idikitzeko beta gabe, lasterka igo zitzaien, esanaz: Pedro atean dago, Pedro atean dago. Sinistu etzioten, esanaz burutik jauzi zala. Baña neskatxoaren leia ikusirik, esan zuten aren Aingerua izango zala. San Pedrok bitartean ate-joka ziardun, eta geroenean atea idiki zioten; eta ikusi zutenean Pedro zala, aien biotzak zer poza eta atsegiña artu zuten ezin esan diteke.

        Gertatu zitzaion guziaren berriak eman ziezten; atzenean esan zien, Jainkoak aditu zituela egin ziozkaten erreguak eta negarrak; eta errukiturik, aingeru baten bitartez esturasunetik atera eta bere seme maiteen erdian, zekusaten bezala, ipiñi zuela. Agindu zien, Jerusalenen zan Apostolu bakar Santiagori eta beste anaiai esateko zer gertatu zitzaion; eta bere gogoz jende on arekin egongo bazan ere, berriz atzitu etzezaten, egunsentia baño lenago aldegin zuen, eta Antiokiaronz abiatu zan. Kontu artzen zioten soldaduak ezertzaz ere oartu etziran, eta biaramonean karzelan iñor gabe arkitu ziran. Zer egin ote zien edo zer gertatzen zan ezin igerriz aztoratuta zebilzala, artu zuten itxian zeukatelakoa urkamendira eramateko erregearen agindua; baña Herodesek jakin zuenean San Pedro gabe arkitzen zirala, zer-ikusi edo kulpa gabeak baziran ere, bere-bereala ilerazo zituen, eta juduai onela adierazo nai izan zien, aiek gogo zutena egiteko zer eresiarekin ibilli zan.

5. Herodes kastigatua

        Asko luzatu baño lenago, gizaxo aiei egin ziena eta Apostoluari nai izan zionagatik Jainkoaren esku zorrotzak jo zuen. Tiro eta sidondarrakin aspaldian aserre bizian zebillen, eta debekatuta zeukan, bere mendetik bi uri aietara jan-gauzarik eramatea. Oiek ere estu ziran, zer-jana sortu ezin zutelako; eta errege Herodes zerbait urreratu zitzaienean, gogoak eman zien adiskidetzeko egin-alean saiatu bear zirala. Beste lan guzien aurretik, erregearen gela-zai Blasto irabazi zuten, beren esankizunak aditzeko adiña leku eman zizaien, eta iritsi zien. Herodes gauza guzietan txit arroa, eta bere burua iñor ez bezalako iztuntzat jotzen zuena zan: eta Tiro eta Sidon inguru aietan bi erri aberatsenetako mandatariak zetozkionerako prestatu zan, errege bati zegokion janzi eta beste edergarri guziakin. Mandatariak jende askoren aurrean artu zituen, eta beren eskariak egin ziozkatenean, asi zitzaien itzegiten, eta aditzalleak esan zuten: Jainkoak itzegiten digu, eta ez gizonak. Herodes lenaz gañera, esan onekin arrotu zan; baña bere andiuste guzian zegoala, aingeru bat jatsi zitzaion, gorputza bat-batetan zauriz bete zion, oñaze min-miñak artu zuten; eta ar zikin nazkagarriz josita, lotsa gorrian esan zien: Ara emen zuen Jainkoa iltzen; eta egun gitxiren buruan il zan.

        Herodesen eriotzarekin kristauen etsaiak zerbait oztu ziran, eta Jesusen Eliza asko zabaltzen zan, bada Apostoluak eta artarako ipiñitako langilleak isildu gabe zebilzan Palestina guzian, batez ere Judean eta Jerusalenen bertan, non arteraño ainbeste esetsi eta neke eraman izan zuten; eta leku guzietan Jesusentzat irabazi andiak ateratzen zituzten: eta pake-aldi onetatik asita geroko ogeita lau bat urtean Palestina guzian zer esan berezirik etzan ikusi. Eta kristauak pake andian bizi izan ziran. Beragatik emengo berriai erabat utzita, Antiokiako Elizari eta jentillen Apostolu Saulori garraizkion.