AMAIKAGARREN IRAKURGAIA

1. Judasen lekurako San Matias autua

        Jesu Kristo gure Jauna, lan guziak lurrean eginda Zerura igo zanean, berak emandako legea eta au gordetzearekin irabazi ditekean betiko zoriona mundu guziari erakusteko karguarekin Apostoluak gelditu ziran. Apostolu oiek, bada, orañago esan dan bezala, Espiritu Santuaren zai edo ustean Jerusalenen zeuden. Bitartean zekusten, Judas saltzallea urkatuta, onen aulkia utsik zegoala; eta emen eseri zedin, artu zuten amabigarren Apostolu bat aututzeko asmoa. Onetarako San Pedro, guzien buru bezala, eunda ogeiren bat lagun elkarrekin zeudela, guzien aurrean jaiki zitzaien eta esan zien txit konbeni zala, Jesusekin asieratik atzeneraño ibilli izan ziran ikasleetatik bat aututzea, Judasen aulkian eseri zedin, eta zorigaiztoko ark galdutako Apostolutza artu zezan. San Pedroren iritzia guziak ontzat artu zuten, eta bereala bi izentatu zituzten, Jose Barnabas, izengoitiz Justua zeritzana, eta Matias, biak gizon zuzen eta Jainkoaren bildur andikoak. Gero Jainkoari eskatu zioten, guzien biotzak ezagutzen dituenak bezala, iragarri zizaiela bi aietatik zein aututzen zuen Judasen lekuan esertzeko. Eskari onen ondoren txotx egin zuten, eta Matiasi erori zitzaion; eta arteraño ikasle baizik etzana, ordutik Apostolutzat artu zuten, eta Apostoluen amabiko kopurua osotu zan. Eta dira: San Pedro, San Juan, Santiago, San Andres, San Felipe, Santo Tomas, San Bartolome, San Mateo, Santiago gaztea, San Simon, San Judas Tadeo eta San Matias.

2. Espiritu Santuaren etorrera

        Israeldarrak beste jai-egunen artean txit ardura andiarekin gordetzen zuten, Pazkoatik berrogeita amargarren egunean, Jainkoak Sinaiko mendian bere legea erakutsi zieneko oroipenean egiten zan Pentekostesko pesta. Jesus Zerura igo zanetik amargarren egunean Maria guziz santa, Apostoluak, ikasleak eta len esan diran emakumeak prestatu ziran jai-egun au al zan ondoena gordetzeko; eta nork bere aldetik Jainkoari erregutzen eta bear ziran beste gauzak egiten ziardutela, goizeko bederatzietan aditu zan aize-bolada baten antzeko ots bat-batetako bat, zeuden etxe guzia mugitzen zuena. Ots onen ondoren bereala airean agertu ziran suzko mingañ-antz batzuek eta bakoitzari berea, gañean guziai jarri zitzaien. Orduan guziak Espiritu Santuz bete ziran, eta onek erakusten zien neurrian, itzkuntza askotan itzegiteari eman zitzaiozkan.

        Egun aietan Jerusalenen arkitzen ziran, pesta au egitera eguzkiak argi egiten duen leku guzietatik etorritako Abrahamen ondorengo gizon on asko. Baita ezin esan adiña jentill pesta ikustera bildu ziranak ere, zeintzuetatik askok Moisesen legea artu izan zuten. Len aitatu dan Zeruko otsa Jerusalen guzian adituta, jende guzia inguratu zitzaien, eta arriturik geratu ziran, nork bere itzkuntzan aditzen zietelako; eta elkarri ziotsaten: Au zer da? Itzegiten diguten oiek guziak Galileakoak ez dira? Nola, bada, guziok, nork bere jaiotzako itzkuntzan aditzen diegu? An arkitzen ziran partoak, medoak eta elamitak, Mesopotamian eta Kapadozian, Ponton eta Asian, Frigian eta Panfilian, Egipton eta Libiako bazterretan bizi ziranak, Erromatik joanak, judu eta proselitoak, kretes eta Arabiakoak, eta guziak, nori bere itzkuntzan esaten bazitzaiozkan bezala, Jainkoaren mirariak aditzen ziezteen; eta guziak arritzen ziran, esanaz: Onek zer esan nai du? Baña ala ere, baziran batzuek burlaz esaten zutenak, ardoz beteak zeudela.

        Eskriba eta fariseoak beren setan gogor zeuden. Len esaten zuten, Jesusek mirariak deabruaren eskuz egiten zituela; eta orain, berriz, dakustenean Apostoluak onela itzegiten, diote eskubide au ardoak ematen diela. Itsumenaren negargarria! Baziekiten Abrahamen humeak, oraziorako ordu jakin bat arteraño, baraua austen etzutela, eta ala ere, beren begiakin zekuskizaten mirariak ukatzen zituzten, edo gaiztoago dana, edanari egozten ziozkaten.

3. San Pedrok lenengo sermoiarekin iru milla gizon Jesusentzat irabazten ditu

        San Pedrok etzuen isillik utzi nai izan gaizkiesale aien erausi txar au, eta beste Apostolu eta ikasleak inguruan zituela, zutik jarrita, jende guziari itzegin zion, esanaz: Judeako gizonak, eta zuek Jerusalenen bizi zeratenok, kontuz aditu zadazute esatera noakizuedana. Nere lagun oiek ordituak ez daude, ez, zuek uste dezuten bezala: oraindik bederatziak dira, eta ezer artu ez dute. Zuek ikusi eta aditzen dezuten au Joel Profetak anziñatik esana da. Gero esan zien Jesus, ainbeste mirari eginaz aien artean ibilli eta atzenean gurutziltzatu eta il zutena, illen artetik biztu zala. Au an ziran guziak ziekitela, beren begiakin ikusi zutelako. Jesus au zala egiazko Mesias, profetak adierazoa, eta aiek itxedoten zutena. Oiek eta onelako beste gauza asko San Pedrok esanak aditu zituztenean, Jesusgan sinistu zuten, eta lenengo itzaldi edo sermoi onekin San Pedrok iru milla lagun irabazi zituen, eta bereala bataiatu ziran, eta bizitza on eta Jainkoaren txit bildur andikoari ekin zioten.

4. San Pedrok jaiotzatik elbarri bat sendatzen du

        San Pedrok lenengo sermoi onekin bere egitekoari ain asiera ona emanda gero, Eskritura Santak aitatzen digun lenengo miraria, erren baten sendatzea izan zan. Jaiotzatik oñak elbarriak zituen erren bat, Elizako ate ederra zeritzan batean, bestek ipiñita egoten zan, Elizara zijoan jendeari amoina edo limosna eskatzen. Juduen oiturari zerraizkiola, Jesusen Apostoluak eta ikasleak ordu jakiñetan Elizara igotzen ziran, otoitz-aldia egitera. Bein batean San Pedro eta San Juan arratsaldeko iruetan bazijoazen, eta gizon elbarriak ikusi zituenean Elizan sartzen, besteai bezala limosna eskatu zien. Pedro Juanekin batean begira jarri zitzaion, eta esan zion: Begira zaguzu. Elbarria begira-begira jarri zitzaien, zerbait emango ziotelakoan. Pedrok esan zion: Urre eta zillarrik ez daukat; baña dedana ematen dizut: Jesu Kristo Nazaretekoaren izenean altxa zaite, eta zabilza. Eta eskuiko eskutik artuta, jaikitzen lagundu zion. Ordu bere-berean orgatillak eta oñazpiak sendotu zitzaiozkan, eta salto bat eginda zutik jarri zan, eta ibilliari eman zitzaion, eta aiekin batean Jauna alabatuaz Elizan sartu zan. Elbarri onek berrogeita geiago urte zituen, eta Eliz-atarian eskean ainbeste aldiz ikusi izan zutelako, guziak ezagutzen zuten, eta orain sendatuta bere ongillearen eskutik zekusatenean, jendetza andia inguratu zitzaion.

5. San Pedrok bigarren sermoiarekin bost milla gizon irabazten ditu

        San Pedrok ainbeste jende bere aurrean ikusi zuenean, etzuen ain era ona itzegiteko galdu nai izan, eta esan zien: Israelko semeak, zerk orrela arritzen zaituzte? eta zergatik zuen begiak gugan dauzkazute, guk gure eskuz edo poderez gizon au ibillierazo bagendu bezala? Abraham, Isaak eta Jakoben Jainkoak glorifikatu du bere Seme Jesus, zuek bere etsaien eskuetan ipiñi eta Pilatoren aurrean ukatu zendutena, eta onek libratu bear zala esan arren, zuek nai izan etzendutena. Zuek, bada, Santua utzita, gizon-iltzalle bat eskatu zenduten. Zuek il zenduten biziaren Egille au, Jainkoak illen artetik biztu zuen: onen lekuko edo testigu gu gerok gera, eta onen izenean, zuek elbarri ezagutu dezuten gizon onen oñak sendotu dira, eta zuen aurrean sendatu da. Jainkoak bere profetaen bitartez esana zeukan Jesu Kristo ilko zala; ala gertatu da. Orain bada, gaizki egiñaren damua ar ezazute, eta ondu zaitezte, zuen bekatuak barkatuak izan dakizkitzuten. San Pedro gisa onetan itzegiten luzaro aritu zitzaien, eta gizon utsak, emakume eta aurrak gabe, bost milla Jesusentzat irabazi zituen, eta bataiatu ziran.

        Jesusen biztutzearen gañean Apostoluak ain argiro itzegiten zuela eta ainbeste jende beretzen ikusita, Elizako kargudun eta apaizak, illen biztutzea sinistu nai etzuten saduzeo batzuekin batean aztoratu ziran, eta iskanbilla andia sortu zuten. Illunabarra zan, eta auzi-legea asteko lekurik etzutelako, jendea sakabanatu eta bi Apostoluak itxian sartu zituzten, biaramonean Anas, onen sui Kaifas eta gañerakoak batzarrean bildu, eta zer egin bear zitzaien erabakitzeko asmoan. Biaramonean goiz batzarre guziaren aurrera Apostoluak eraman zituzten, eta galdetu zieten ea noren eskuz edo izenean erren elbarri hura sendatu zuten. San Pedrok Espiritu Santuz beterik esan zien, aiek gurutziltzatu zuten eta Jainkoak illen artetik biztu zuen Jesu Kristoren izenean eta eskubidearekin an zekusaten gizon hura sendatua izan zala. Jesus au zala, aiek utzi bazuten ere, salbazioko zimenduaren arria, eta beste izenik zerupean etzala zeñaren bidez gizonak Zerua iritsi dezakean.

        Batzarreko jaunak baziekiten, eskolatu gabeko gizon ezjakiñak zirala; baita egun gitxiz lenago zein argaltasun eta bildur andia erakutsi zuten, beren Maisuari aldegiteraño; eta orain zekuskizatenean alako jakinduriarekin eta ain irmotasun biziarekin itzegiten, arritu ziran. Begietan zeukaten zein eskualdi andikoak zirala esaten zien maki sendatua, eta zer egin ezin asmatuz ziardutela, batzarretik atera zituzten, eta berak gelditu ziran gai onetan itzegiten. Zer egingo degu? elkarri ziotsaten. Ezin ukatu diteke mirari andi bat egin dutela: Jerusalen guziak badaki; baña errian geiago barreatu ez dedin, agindu dizaiegun Jesu Kristoren izenean ez iñori berriz itzegiteko. Batzarrera berriz eraman zituzten, eta debekatu zitzaien Jesusen izenean berriz itzegitea eta erakustea. Baña Apostoluak erantzun zieten, esanaz: Zuek zerok esazute, bidezago dan zuei aditzea, Jaunari baño: bada, gu ezin gaudezke ikusia eta aditua esan gabe. Berriz ere lena bera agindu zitzaien, eta bialdu zituzten gaitzik egin gabe, makiaren sendatzea ikusita Jauna alabatzen zuen jendearen bildurrez.

        Apostoluak, batzarretik irtenda, beren lagunetara joan ziran, eta zer gertatu zitzaien esan zieten. Guziak Jaunari eskerrak ematen jarri ziran; eta etsirik, batzarreak orduan ezer egin izan ez arren, luzaro pakean utziko etziela, Jaunari eskatu zioten bere izen santua erakustera zijoazen oiei mirariak egiteko eskubidea emateko; eta eskari onetan ari zirala, Jainkoak adierazo zuen aditu ziela. Zeuden etxea ikaratu zan, eta etxeko guziak Espiritu Santuaren doaiez bete ziran.

6. Lenengo kristauen biziera eta lurreko gauzaen utzimena

        Geroz Apostoluak txit irmotasun biziarekin erakusten zuten Jesus illen artetik biztu zala, eta onen lege santa zabaltzen zijoazen, esanak egin miragarrizkoakin egiztatzen zituztela. Jesus Jainkotzat askok aitortzen zuten, eta kristaututzen ziran, eta bizitza on eta txit jainkozkoari ematen zitzaiozkan. Lenbiziko kristau zorioneko aiek biotzak Zeruronz jaso, eta lurreko atsegin guziak ezeretzat zeuzkaten. Oien gogoak etziran betetzen agindua egin utsarekin; onena zala zeritzatena egiten zuten. Beren ondasun guziak Apostoluen eskuetan ipintzen zituzten, eta oiek persona bearren artean zabaldu eta guzien ez-izanak estaltzen zituzten, eta zure eta nere gabe bizitzen ziran, Jesusen ez-izan edo pobrezari zerraizkiola. Batzuek onela ikusten ziranean, besteak ere artzen zuten dana utzi eta Jesusgana jartzeko gogoa. Oien artean lenengo mallan ipintzea merezi duena, Jose zeritzan Txipreko bat izan zan. Jose onek, zeñari Apostoluak Bernabe izena eman zioten, lur-erlo andi bat zuen, eta salduta, onekin artutako dirua Apostoluai eraman zien, beartsuetan zabaldu zezaten, eta bera ezer ere gabe uts-utsik gelditu zan. Eliz-gizon beenekoa edo lebita zan, eta Apostoluak laguntzat artu zuten, eta Apostolu deitzen ere zaio.

7. Ananias eta Safiraren kastigua

        Onen ondoren, Eskritura Santak beste bat aitatzen digu, ez ordea ain oso bere gauzai utzi naiekoa. Ananias zeritzan batek, bere emaztearekin elkar artuta, soro bat saldu zuen, Bernabek bezala, dirua Apostoluai emateko asmoan. Baña, zer egin zuen? Deabruari leku eman zion; eta zati bat gordeta, bestea Apostoluai eraman zien, guzia zeramalako irudian. Espiritu Santuak argituta, San Pedrok jakin zuen, eta Ananiasi esan zion: Zertako Satanasi leku eman diozu, dirua gordeta, Espiritu Santuari gezurra sartzeko? Zer bada? Soroa saltzen ez bazenduen, zurea etzan? Eta saltzen bazenduen, dirua ere zurea etzan? Esaten bazion bezala: Nork beartu zaitu soroa saltzera eta onen dirua iñori ematera? Iñork ez. Zertako, bada, zati bat gordeta, munduaren begietan guzi-guzia eman-irudia egin nai izan dezu? Ori Jesusen serbitzari oso batentzat ez da. Gero esan zion ez gizonai, ezpada Jainkoari gezurra sartu nai izan ziola. San Pedrok au esaten ziarduela, Ananias erori eta bereala il zan. Begira zeudenak ikaratu ziran, eta gazte batzuek gorputz-illa jasota eraman zuten, eta lurra eman zioten. Andik iru bat ordura Safira emaztea agertu zan, senarrari gertatu zitzaionaren berri gabe, eta San Pedrok galdetu zion: Emakumea, esan zadazu: soroa onenbestean saldu dezute? Bai, Safirak erantzun zion: nere senarrak zuri eman dizunagatik saldu degu. San Pedrok esan zion: Zergatik elkar artu dezute Jaunaren Espirituari gezurra esateko? Ara or atean, zure senarra lurpetu dutenen oñak, eta zu ere eramango zaituenak. Safira bereala erori, eta il zan. Gazteak sartu ziran, eta ikusi zutenean illa zetzala artu eta eraman zuten, senarraren ondoan lurpetzera.

        Bi kastigu gogor oiek bereala barreatu ziran, eta guziak izu-ikara andiak artu zituen. Oiezaz gañera asko ziran Apostoluak egiten zituzten gauza arrigarriak, batez ere San Pedrok, zeña nondik nora zebillen jakinda, eri eta gaxoak oietan ipiñita kaleetara zeramazkiten, aren itzalak ukitu zizaien eta gaitz guzietatik sendatu zitezen. Bazter-errietatik ere jendea eri eta gaizkiñak zeuzkatenakin Jerusalenera samaldaka zijoan, Apostoluak ikusi ezkero sendatuko zituzten uste oso-osoan, eta nai guzia iristen zuten.

8. Apostoluak itxian sartzen dituzte, eta Aingeruak ateratzen ditu

        Mirari oiek ikusita, Jerusalen guzia laster kristautuko zan, baldin buru egiten zutenak besterik izan balira; baña Jainkoaren bildur gabeko gizonak ziran, eta jendearen aldaketa on au eraman ezinda, artu zuten Apostoluai galerazotzeko asmoa. Onetarako Apostoluai bein batean eskuak ezarri ziezteen eta itxian sartu zituzten, biaramonean auzi-legea egiteko, baña Jaunaren Aingeruak gauez ateak idiki, eta esan zien Elizara joan eta salbazioko bidea erriari erakusteko. Aingeruaren esan onekin Apostoluak goizean Elizara joan ziran, eta erakusten ziarduten. Bitarte onetan batzarrea bildu zan, eta Apostoluak itxian zeuzkatelakoan morroiak eske bialdu zituzten; baña bereala itzuli ziran, esanaz presondegiko ateak itxiak eta kontuartzalleak atean arkitu zituztela; baña iñor barrunen ikusi etzutela. Batzarreko jaunak albista onekin elkarri begira jarri ziran, zer gertatu ote zan ezin pensatuz. Onela luzaro egonkizunik etzuten izan, bada berriemalle bat joan zitzaien esatera, aurreko egunean itxian ipiñitako gizonak jendeari erakusten Elizan ziardutela.

        Orduan buru-aurkiak Elizara joanda, batzarrera berakin batean eraman zituzten begiramen guzian eta bear etzanik bidean egin gabe, egiten zituzten mirariakin biotzak irabazi ziozkaten jendeari bildur zitzaiozkalako. Batzarrean sartu ziranean apaiz nagusiak esan zien: Agindu giñizuten orren izenean ez erakusteko, eta zuek gure esana ezertan artu gabe, Jerusalen guzia zeron erakutsiakin bete dezute; eta gizon orren odola guri egotzi nai diguzute. San Pedrok bere lagun guzien izenean, aurrekoan bezala, erantzun zien gizonak esana baño Jainkoarena lenago zala: Jesus, aiek gurutziltzatua, Jainkoak biztu zuela, eta onen izenean baizik bekatuen barkazio eta salbaziorik etzegoala. Itz oiek aditu ziozkatenean, aserretuta, ortzakin karraska-otsak egiten zituztela jarri ziran, eta iltzeko gogoak ere ematen zien. Baña batzarreko bat Gamaliel zeritzana, gizon aditua eta errian txit asko zezakeana, fariseoa bazan ere, jaiki zan, eta Apostoluak gelatik aterata, batzarrekoai gizon zintzo eta argiari dagokion eran itzegin, eta atzenean esan zien: Zertako orrela nekatzen zerate? Baldin gizon oriek darabilten lana gizonena bada, berez eroriko da; baña Jainkoarena bada, alperrik gogor egingo diezute. Eta zuen egin-al guziakin mundu guziaren aurrean zerok Jainkoaren etsai agertzea baizik egingo ez dezute, eta, zer gauza ikaragarriagorik au baño? Gamalielen esanai ondo iritzi zieten; baña Apostoluakganako gorrotoa osotoro utzi etzuten, iltzeko zerabilten asmotik atzeratu baziran ere.

        Batzarrera berriz eramanda, guzien aurrean lotsa geiagorako, azoteak eman ziezteen, eta Jesusen izenean ez berriz itzegiteko aginduta, bialdu zituzten. Batzarrekoak, iñolaz ere, uste zuten ain azote farragarriak artutako gizonak etzirala benturatuko lege berri bat erakustera eta, artaratzen baziran ere, aditzalle eta ikaslerik etzutela izango; baña utsegin zuten.

        Apostoluak batzarre-gelatik txit poz andiarekin irten ziran, Jesusen izenean eta Jesusgatik zerbait eramateko zoriona izan zutelako. Apostolu guziak ikasleakin bildu ziran, eta atseden ere gabe zebilzan, bein Elizan, bein etxeetan, Jaunaren legea erakusten, eta Ebanjelioa zabaltzen. Batzarrean egin nai izan zitzaien azotezko isekak etzien beren ikasleetatik bat bakarra ere kendu, eta ez atzeratu; egunetik egunera are geiago zerraizkion; eta ikusirik amabi Apostoluentzako adiña baño lan geiago sortzen zitzaiela, egiteko batzuetarako lagun jakiñak aututzeko asmoak artu zituzten.

9. Zazpi diakonoen aukera

        Jesu Kristo Zerura igo zanetik seiren bat illabetean Apostoluak berak, ongilleak ematen ziezteen gauzak, kristau beartsuen artean zabaltzen zituzten; baña kristauak askotu ziranean, neke egiten zitzaien guziai berdin eta bear bezala begiratzea, Apostolutzako beren lan andienai utzi gabe. Bitartean hebrearren eta greziarren artean despita bat sortu zan. Greziakoak esaten zuten, oien emakume alargun beartsuak etzirala ain ondo begiratuak eta lagunduak nola Hebreakoenak; eta beti gaizki-esaka erausian ziarduten. Despita oni asieratik zañak ebakitzeko, Apostoluak ikasle guziak batera bildu zituzten, eta esan zieteen autu zitzatela beren arteko zazpi gizon birtutetsuenak, Espiritu Santuz beteak eta jakintsuenak, artu-eman oien kontua izan zezaten, berak otoitzari eta predikuari beteroago eta arazo gitxiagorekin emateko. Apostoluen esana guziai ondo erori zitzaien, eta bereala autu zituzten Esteban, gizon fede andikoa eta Espiritu Santuz betea, Felipe, Prokoro, Nikanor, Timon, Parmenas eta Nikolas Antiokiatik joan berria. Apostoluak otoitz eginda, eskuak ipiñi ziezteen, eta diakono egin edo Ebanjelioz ordendu zituzten.

        Langille berri oiekin Jesu Kristoren ikasleak eta jarraitzalleak egunetik egunera ugaritzen ziran, batez ere Jerusalenen, eta besteen artean Aaronen jatorriko apaizak ere, Moisesen legea utzita, Jesusena artzen zuten. Baña zazpi langille berrietatik geiena bere jakinduri, itzegiteko argiarekin eta mirarietarako eskualdiakgatik agertzen zana San Esteban zan. Onen izena eta lanak barreatu ziran. Sinagogako jakintsu-usteko batzuek jaiki zitzaiozkan, berarekin eleatu eta kontra egitera; baña ezer egin ezin zuten, eta laster isiltzen zituen. San Estebanen egin-al guzia zan erakustea Jesu Kristo Jainko egiazkoa dala; eta emendik oña arturik, abiatu ziran San Esteban iltzeko asmoan. Lekuko edo testigu gezurti batzuek irabazi zituzten, esan zezaten Jainkoaren eta Moisesen kontra blasfematzen aditu ziotela. Eskuak bereala ezarri ziozkaten, eta batzarrera eramanda, esan zioten zer gauzak egozten zitzaiozkan. Andizki eta jende asko bildu ziran, zer erantzuten zuen edo bere burua nola garbitzen ote zuen ikusi naiez. San Estebanek bazekusan galdu nai zutela, eta erioa gañean zuela; baña bere barrunari bazizekan Jesusen amorez eta Jesusen izenean zerbait igaro bearra zuelako pozez. Laster ezagutu zan Jainkoak begiratzen ziola; bada, arpegia ain ederra eta argia bat-batetan jarri zitzaion, non begira zeudenak uste izan zuten aingeruren bat zekusatela. Orduan apaiz nagusiak galdetu zion ea ezarri zioten gaiaren gañean ezer esan bearrik zuen.

10. San Estebanen eriotza

        San Esteban, Espiritu Santuaren argiz beterik, asi zitzaien itzegiten. Esan zien, aien lenagokoai, Abrahamgandik asita, Jainkoak zer mesedeak egin ziezten eta Jainkoarekin zer erantzupide izan zuten; Jainkoak esanak artu bearrean, zer egin izan zioten; eta atzenean esan zien: Zuek, gizon burugogordunak eta biotz gaiztoak, Espiritu Santuari beti gogor egiten diozute, zuen asabak egin izan zioten bezala. Zein profetari zuen asabak bizia barkatu zioten? Aiek Kristoren berri-emalleak il zituzten, eta zuek Kristo bera il dezute. Au aditu zutenean aserre bizian sartu eta ortzakin karraska-oska jarri ziran. San Estebanek laster igerri zien zer egitera zijoazkion, baña zetorkion il bearrak etzuen atzeratzen, eta ditxarik andienekotzat zeukan Jesusgatik bizia galtzea, lenbaitlen Zeruan elkar ikusteko. Eresi onekin begiak zeruronz jasota, esan zuen: Ara non dakuskidan zeruak zabal-zabalik, eta gizonaren Semea Jainkoaren eskuian zutik. Juduak ez geiago aditzeagatik belarriak estali zituzten; iskanbilla andi batekin gañean ezarri zitzaiozkan, eta gogortasun guziarekin Jerusalendik aterata, arrika eraso zioten. Lekuko edo testiguak ziran kastiguera au ematen oituraz lenbiziko asitzen ziranak, eta arazo gitxiagorekin egin zezaten, beren kapak Saulo zeritzan gazte baten oñetan ipiñi zituzten. Gorputz guzia laster mallatu eta urratu zioten; odol guzia arri-zuloetatik bazerion; eta bere buruari igerri zionean indarrak aitu zitzaiozkala eta iltzera zijoala, esan zuen: Ene Jaun Jesus, nere espiritua ar ezazu. Jesus bere Maisuak, iltzalleakgatik Aita Jainkoari gurutzean esandako itzak, arria arriaren urrena zetorkion estuenean ere, gogoan zeuzkan, eta atzeneko asnasaetan belauniko jarrita, begiak zeruronz zituela, deadar egin zuen: Jauna, bekatu au aintzat artu ez dizaiezula, arren. Eta itz oiek esan orduko, il zan.

        Jesusen etsaiak bildur andia ematen bazuten ere, aren izenean ezer egiten zutenentzat, Jerusalenen arkitu ziran gizon on eta Jainkoaren bildurrekoak, etorkizun guziak aztuta, San Esteban lenengo martiri onen gorputz-illa artu, garbi-garbi egin eta okenduz ondo igortzita, negar min eta progu andiarekin lurpetu zutenak. Urreneko arratsean Gamalielek gorputz-illa isillik artuta, Jerusalendik zazpi orduko bidean zeukan soroan, obi berri batean ipiñi zuen, non Gamaliel bera, bere seme Abibon eta Nikodemo, Jesus gurutzetik jatsi zuenarekin batean geroago lurpetua izan zan.