LENENGO IRAKURGAIAREN AURRENEKO SALLA

Ama Birjiña agertu zen denboran Lurdes zer zen

eta bertako jendia nola bizi zen; Masabiellko arkaitza.

        Lurdesko iri edo ziudadia (frantsesez Lourdes) arkitzen da Altos Pirineos deritzaion Departamentuan, Labedanko zazpi ibarren sarreran, Tarbesko zabaldoia itxitzen duten mendietan. Bada an arroka aundi bat, mendietatik baztertua, gaztelu batekin, eta etxe-mordoxka naspillatu bat oñian. Arrokaren bazterra barrena erreka bat dijua, Gabe deritzaiona, zumar, lizar eta makalen artian iru edo lau errotai ura emanaz; iria, gaztelua eta iru errota eskuira utziaz, azkenian Adurrekin batuta, Baionan Kantabriako itxasuan sartzen da.

        Au onela zen orain berrogei ta bi urte, milla zortzireun da berrogei ta emezortzian; orduan Lurdesen lau milla ta irureun lagun bizi ziran; orain zazpi milla biño geiago badira. Baditu lur onak ereintzeko, baita belar-soro galantak ere. Gaztelua Jesukristo biño lenago Cayo Cesar zeritzaion erromatar batek egin zuen. eta beti sonatua izandu da bere inguru ederretan.

        Uda-aldian leku askotako jendiak eta batez ere aundizko asko izaten da iri artan, bañu-etxe sonatu asko inguruan dituelako. Bertako jendia azkarra, biotz eta osasun onekua da, eta ez dira ez-jakiñak Elizako gauzetan ere. Gañera naiz nexkak eta naiz mutillak eskolan ongi ikasten dute. Jende guzien Ama Birjiñarenganako deboziua aundia da, eta Lurdesko elizak dituen aldare guziak Jaungoikuaren Amari konsagratuak daude. Orra Lurdes zer zen, eta bertako jendia nola bizi zen Ama Birjiña agertu zen denboran.

        Etorri zen milla zortzireun da berrogei ta emezortzigarren urtian Ostegun-gizen eguna, Otsaillaren amaikan. Otz zegon, zerua pixka bat lañotuta; biño eudirik etzuen egiten, eta aizerik ere etzebillen. Amaikak jo zuten; eta leku askotan, oi den bezela, bazkari ederrak jartzen ari baziran ere, bazen Lurdesko kalian famili bat oraindik janaria maniatzeko egurrik ere etzuena.

        Aita, oraindik gazte samarra, lenbizi errotaria izandu bazen ere, nola ezpaizijuakion ongi, auzoetan lana eginta irabazi zuen; Franzisko Subiru (Soubirous) zeritzaion, eta Luisa Kasterot aren emaztiari. Bi seme eta bi alaba zituzten; zarrena, alaba, iya amalau urtekua. Onek etzeramazkien bere gurasuakin amabost egun baizik, eta ara zergatik. Mundu ontara etorri zenian, aren ama etzebillen ongi, eta iñude bat billatu biar izandu zuten. Au arkitu zuten Bartres deritzaion aldeko erri batian, eta Bernardatxo an bizitu zen, lenbizi illabete batzuetan eta geruago bi urtian. Azken aldian, artzaintzan jardun zuen mendietan.

        Beti motel samarra, noizian bein asma pixka batek estutzen zuen. Ez bere kulpaz, baizik guraso ordekuak kontuzkuak etziralako, animako gauzetan atzera samar zebillen; eta au jakiñik, lenbiziko komuniua egin zezan, gurasuak etxeratu zuten.

        Orra itz gutxitan istori onetan bigarren lekua izan biar duena, Bernardotxo; orra nori agertu zitzaion orrenbeste aldiz, laixter ikusiko dugun bezela, Zeruetako Erregiña eta Jaungoikuaren Ama. Ez naz geldituko esan gabe, Ama Birjiña esan al ezin litezkien bere agertaldia guzietan, jende biartsuai eta batez ere artzaiai agertu zaiela; gogoratu zazute, euskaldunak, emen bertan Arantzazun eta beste leku geiagotan gertatu dena.

        Esaten asi nintzan bezela bada, Ostegun-gizen egunian goizeko amaiketan, Subirusen etxian bazkaria jartzeko egurrik ere oraindik etzen. Agindu zion Luisak bere bigarren alaba Mariari, zotz batzuek erreka bazterrian bildu zitzala; jantzi zituen bere egurrezko oñetakuak; biño ura etxetik atera biño len, esan zion Bernardatxok amari, ark ere Mariakin juan nai zuela; Luisak, lenbizi nai ezpazuen ere ongi etzebillelako, azkenian atsegin ematiagatik utzi zion. Juntatu zitzaien Juana izena zuen auzoko beste nexka bat ere, eta abiatu ziran, Jaungoikuak aiek usterik gutxiena zuten lekura eramaten zituela.

        Esan nuen bezela, iria ta Gaztelua Gaberen eskoyian daude; bada errekan, goitik bera gatozela, zubi aspaldiko bat jendia erritik beste aldera irago deiyen, eta zubi onduan lengo denboretan arresi aundi bat, andik kilometro batera zegon errota baten presarentzat; erreka eta presaren artian gelditzen zen lur edo ugartiari Txalet zeritzaion. Presaren ezkerrian errota igarota laixter, arkitzen zen milla zortzireun da berrogei ta emezortzigarren urtian, arroka zakar bat, iru zulo aundi bat bestiaren gañian zituela; lenbizikua eta aundiena lurrian zegon, etxe baten ate bat bezela; eta gero biño gero estuagua zen; beste biak txikiaguak onen gañian zeuden.

        Erdikuak, leio edo aldariak santuak jartzeko izaten dituzten alako zokon bat zirudien, eta barrendik iruak komunikatzen ziran, goitik bera zegon zulo batetik tximeniaren antzera; erdiko zuluaren onduan, sasi-arros bat zegon arri tartian, bere adarrak zuluaren lurraren gañian zabalduaz; eta au guzia, esan bezela, arkitzen zen presa bazterrian, presaren eta errekaren artian zegon belar-soro ura aurrian zuela. Arroka onen izena Masabiell (Masabielle) zen, eta guzia untzez eta sasi-arrosez jantzia zegon.