V
BIARRITZ-EN

        Biarritz txoragarria! Urre-izpitan bildurik itxasoari buruz eguzkiakin etengabe amesetan moxukatzen ari azanan, uriño alaya! Arratsaldero argi-lanbropean, itxastxoria iduri, arkaitz artean bigunki kokatzen azan, erriñoa! Ugin-bitsetan goizeoro burua murgilduz alaiki nagia ateratzen don! Zelan margoztu nire mintzo sistrillaz ire magaltxo urreztatua? Ipuñetako erregegai ezkonbarriak yoen ire kolkoan amestu legiken kabi-kutxarik epelena.

        Paregabeko atsedentoki onetan biltzen dira, ats-egarri, ludi osoko aberatsak eta gogo-urduridunak. Baita ere, ordea, onera jotzen dabe amaika gaizkillek eta gogo-biurrik. Ire jatorri garbia loitu nai al-don, Biarritz maitagarria? Abendaren jantzi berezia erantzi nairik al-abilna? Igesika doakina aintzinako mintzaira gozoa. Lizunkeriaren aurrean neskatxo garbia bezela, igesi yoana —gaiztakeriak uxatzen bai yon— lotsaren lotsaz euzkera gaxoa.

        Ara ire babespean England-eko zaldun zutiak, France-ko anderetxo ausardiak eta Ipar-Amerika-ko aberats-mulkoak urre-dirdayak dariezala. Edertasunik aipagarrienak ludiaren biran gozatuz dabiltzan zinelari garailleak ere ire bularrarte gurian txurgatu oi yoene azkenengo atsegin-titialdi eztiena.

        Goazan, ordea, gure edestira. Anderetxo maiteminduarengana.

        «Hotel Palais»en artu ditu Loreti-k gela bi. Urian dan tokirik egokienean dago ostatu-etxe aipatu au. Ondartza nagusiaren buruan. Alboan jaikitzen da Biarritz-ko uretxe ospetsua. An bertan jokoetxea ere. Amaika errukarrien ondabidea! Amaika burugabeen amiltokial

        Oargarria, benetan, jatetxearen aurrean gaur begiak dakusena. Eguzkiaren galdak dizdiztatzen dau ondarra. Izpi-jarioka dagoala dirudi argi ikaraz. Jendetza izugarria dabil ara ta ona. Emakumeak ugari, eguzkitan erdi-billoizik txigortzen. Gizonezkoak ere bardin. Osasunbide ei-dira eguzki-izpiak. Emakume-aragiaren selerosketa nardagarria izan oi da geyenean, orratio, onelango jolasa. Burua zeingeyagoka saltzeko azoka, emakume lizunentzat. Eztago itzak leundu bearrik.

        Urrunago agiri da argi-dorrea arrantzaliei zirkinka bizian. Muño-gallurrean ereikitzen da, buruaz ortze urdiña zulatuz. Berrogeta zazpi neurkin ditu luze.

        Bide-tresnak zuzendu orduko, txukundu zan zerbait Loreti. Aldatu zitun bide-jantziak eta kalera urten zan. Bakarrik, ordea. Ez eban Balendiñe-ren bearrik. Ixilleko eginbearra zan, ba, eruana. Arin yoyan anderetxoa kaleak barrena. Lastozko ginbailtxo bildua buruan. Jantzi arin zuria soñean. Oski arreak oñetan. Ikusi al-dozube iñoiz aizearen ufa bigunaz zumardian zumatxoa kulunkatzen? Berolaxen, soña bigunduz, yoyan anderetxo zuria. Oñakaz lurra zanpatu barik yauzika ta egazka ebillala zirudin. Urtetan zerbait aurreratua zan ordurako. Nork igarri, ordea, begiz? Ain gazte ta yori ziraun.

        Begiztatu dau noizpait gaxoetxea. Mirabe bat doakio bidera. Lekaime-buruagaz itzegin naya agertu ebaneko, urrundu zan gaxotegiko otseña. Aurki azaldu zan lekaimea. Etzan zarra. France- ko andereai edozertan darien gozotasuna eban joeran. Gaztetandik dakarre ango emakumeak egokitasuna. Gaxoak eta naigabetuak laztantzeko berdiñik gabeko laguntzallea da.

        Izketan asi ziraneko ezagutu eban Loreti-k lekaimearen gogo-ondasuna. Aurrean izle dogunaren tankerak zabaltzen dauskuz maiz biotzaren ateak. Bereola ausartu zan gazteñoa ara eruen goraberak azaitzen.

        Ara lekaime-buruari jaulki eutsona. Egunaz aurretio Biarritz-ko errizañak kale-baztar batean mutil gazte bat idoro ebela zauritua ta kordegabe. Jakin ebanez, gexotegi aretan egoala gaztea. Urea'tar Imanol zala. Sendi oneko semea. Aita kaskallu baten zakarkeriak amildarazi ebela mutilla okerkerira. Amaika bider ikusi zituala bere begiz gizon garratzaren purrustadak. Semearen zorigaitzean ere etzala aren kaskallukeria bigunduko. Orregatik yoyala bera mutillari naigabean ezti-txirrista eruan nairik.

        —Bere sendikoa al-zara? —itandu eutson lekaimeak.

        —Ez naiz bere senidea. Baña biotzeko adiskideak gara gaztetandik.

        Begininian irriño bat argitu yakon lekaime erneari. Ainbesteaz jakiñaren gañean egoanaren adigarria.

        —Tira, ba. Goazan gaxoarengana. Oso gaizki dago. Zauritu eben gabean, odolustu zan. Birikeriak jo dau, gañera, egunotan. Bi edo iru argiune izan ditu. Ez dausku ezer esan, ordea, bere sendiatzaz, gu arrenga jardun arren.

        Gelaren ateburutik entzun zitekean gaxoaren atsandi-otsa. Burdiñezko oe zuri batean egoan. Aurpegia berotasunez sutan. Estalkiak arnaska neketsuaren mendean gora ta bera. Gaztearen erasoaldi indartsuai eusteko lekaime bat eta gizon bat egozan alboan.

        Zidarrezko tanto bik bitxiztatu zituen Loreti-ren begiak eta, lipar batez beginini urdiñetan dardartuz, matail zurian beera oldartu ziran. Batpatean atertu eban zotiña. Une artan bertan gaindu eban biotzokondo erauntsia.

        Ondoratu yakon gaxoari ta eskua artu eutson. Kiskaldu bear aren eskuazpiko berotasunak. Burua ere sarritan galtzen eban. Barealdian zan une atan. Tarteka etorkiozan itobearrak, eta estualdiak. Makurtu zan Loreti ta bekokian mosu bat egotzi eutson. Anayari arrebatxoak emon oi dautsonez. Aintzinatik bularrondoan zintzilika erabillan Ama Birjiñaren urrezko irudia ipiñi eutson ezpanganean. Oargabean mosukatu eban gaxoak irudia.

        —Biotzondo ona izan bear dau gazte onek —jalki eban lekaime buruak. Gaitzaren zorrotza igarri nunbait eta apaiz bat eskatu eusku arañegun. Oso egoki aurtortu zan. Baita jaunartu ere. Zerura joango da, agian, gazte onen gogoa.

        Ontan, ordea, beroune izugarriak eraso eutson Imanol-i. Ezin arnasik artu. Ito bear bularra estuaren estuz. Erasoaldian oetik bizkor egingo leukean jauzi. Lekaimeak eta beste gizonak eldu eutsoen eta maindirapean lotu. Karrasi urratuak igesegin eutson eztarritik. Nork aizatu dautso, ordea, gaztelu zuriko anderetxo margularen izena? Aurrean ikusi? Bai zera! Beroaldian piztu yakon irudipenean, nunbait, Loreti-ren irudia. «Loreti...!»

        Zelan eutsi gazteñoak negarrari? Biotza lertzeko laingoa zan. Artu eban lekaimeak anderetxoa besotik eta andik atera eban. Bai bear ere.

        —Eriotz-agiñean dogu Imanol. Bere sendikoai gaztigatu bear yake. Etorri dadizala lenbaiben. Zoaz arin eta deitu egiezu urrutizkiñez.

        Ondo ekian lekaime-buruak orduerdiaren barruan etengo zala mutillaren bizia. Ala gertatu zan. Eginbearra bete ondoren, Loreti gexotegira itzuli zaneko, gorputzilla zan Imanol. Buruz jokatu zan barriro ere neskaño xaloa. Maiko ixillak ixuri zituan biotzondoan. Belaunikatu zan eta bai otoya biozki zerura jaso ere. Ar egizu, Ama, betiko zure beso maitaleetan Imanol-en gogo ona. Gizadiaren atsekabeak eta oñazeak gozatzen dozuzan, Ama ona, eztitu zerbait umezurtz nazan onen zorigaitza!

        Loreti-k itxi etitsozan gorpuari begiak eta bekoki zurbillean musu biguna maiteki jarriaz, illobirarte lagun izan yakon.

        Gaberdian eldu zan Imanol-en aita. Eriotzari begiramena izan eutson, orratio. Erabat atertu zitun aurrerakoan eguneroko lazkeriak eta iskanbillak.