III
ESKALEAREN IBILLIAK

        Gizonik zorientsuena da Otxoa eskalea. Eztautso iñori bekaitzik. Gorrotorik be ez iñori. Zertarako nai ditu eskaleak ondasunak? Naikoa dau gaberako sapai-bazter batean etzuteko lasto-pitina.

        Gizarteko landarea da, barriz, gorrotoa. Gizartetik igesika dabillenak, eztautso iñori gorrotorik bear. Ezta ere baserri-atadietan zaungaka erasotzen dautson zakur gaiztoari ere. Izan ere, ba-dira gizartean zakurrak baño agin zorrotzagoak dituen gizonak. Ozkatzeak eta ostikokatzeak atsegiten dautsenak. Ut, utikan! Eurek jasan bearko ditue nozpait biozgabekeriaren ondorenak.

        Errietara jasten danetan, pozik doakioz mutil gazteak itaunka ibillaldietan ikasitako goraberaen jakinmiñez. Arekin usten ditue maiz biotz-ezkutuak baserrietako neskatxo lotsatiak ere. Ba-dira bazterretan eskaleaz amaika maite-agindu bialduriko neskatx maite-berotuak. Beso-zabalka artzen dabe nunai. Alaz ere, eztau egingo iñun luzaroko egonik.

        Arrantzale izana da Otxoa. Gaztetandik asi zan arraintzan. Amaika neke jasan zitun itxasoan. Bi bider ibilli zan ekaizpean ondaturik. Orain bost urte azkenengo aldiz.

        Arraintza-egun ugaria izan eben. Sareak eta tresnak biltzen iñarduela, aizeaidi izugarriak jo zituan batpatean. Ez eben izan ontzitegira urbiltzeko betarik eta itxaserdian egon ziran bost orduz ekaitzari eutsiz.

        Alako batean, ordea, ugin ikaragarri batek zartatu eban ontzitxoa sayetsean, eta intxaur-azalaren gisan buruzgainkatu ta pitzatu. Kink egin orduko ondatu zan. Gizon bik bakarrik iraun al-izan eben gau osoan egur bati atzamarrak itsatsita. Gau bildurgarria, agian. Gogoratzeak ere, dardarikaraz gainduizen dau bularra. Lurrun-ontzi batek jaso zituan urrengo goizean itxasgizon biak.

        Etzan arrezkero itxasoratu. Irurogei urte zitun eta bazan betiko atsedena artzeko sasoya. Jaurti arrika arraunak eta eskeari ekin eutson etxerik etxe. Bere semetxoaz; alarguna zan, ba.

        Pozik eta alai ebiltzan aita-semeak bidez bide. Beso-zabalik artzen zituen alde guztietan. Urietan eta baserrietan. Iztun trebea zan agura begikoa ta edesle egokien entzule gogokoak izan dira beti gure nekazariak. Ez eban agoa ezotzeko edaririk eskatu bearrik iñun. Barriketan asi orduko, an eban aurrean ardao gorri apardunaz lurrezko txarroa. Entzun-erne egokiozan olakoetan. Itxasaldeko ibilliak eta lanak zituan maiz mintza-gai.

        Gaztelu zurira jo eban bein batean. Otsein bat bideratu yakon uxaka. Loreti-k oartu, ordea, leyotik morroyaren zitalkeria ta eskaleari deitu eutson. Oso atsegin izan yakon ari Otxoa-ren joera. Jarduna ere bai. Buru-ernea iduritu. Leyala ta biotz onekoa somatu. Ordun aukeratu eban Loreti-k bere otseintzarako eskalearen semea. Orduaz geroztik Otxoa-ren adiskide ona izan zan gaztelu zuriko anderetxoa.

        Ara nun doakigun orain eskalea artasoroak zearkatuz bide-txigorretatik beera aringa Urizar-urira. Illuna datorkio, ba, lasterka gañera. Dirdir dagie uriko argiak oraingoz. Kale estu luze bat buruzkatu dau itxasertzearen luzeran eta zerbait barreneratzean, tink dagi etxe kaxkar baten aurrean. Ardandegi bat da. «Gautxori» deitzen dautsoe ardandegi oni Irizar-ko biztanleak. Barrutik dator itzotsa ta iskanbilla! Eztabaidaka diardue norbaitzu; abesketan besteak.

        Ostikada batez edegi dau agureak ardandegiko atea ta jauzi ariñez barruratu da. Batpatean eten da barrengo zarata. An dagitsoe eskale zarkinari arrera maitekorra! «Ongi etorria bedi onera aintziñako Otxoa ospetsua» —diñotsoe. Eta amar esku urreratu yakoz inguruan ardao-eskeinka. «Zorion begizuela guztiok».

        —Zer arrayo dagizu, Otxoa, orren gazterik irauteko beti?

        —Umm...! Gazte? Demorriozko belaun au ezpa-neu... Noizikbein ubilloak jotzen neok belaunean eta errenga ta ointopoka ibilli bear. Ai nire aldi bateko osasuna ta indarra!

        Orrelan mintza bitartean, eskenitako edontzi bi zurrutatzen ditu ta, eztarria garrazkatuz, bazterreko mai batera doa. Gazte-aldra bat ari da jokoan mayaren biran.

        —Ez al-yagok or niretzako tokirik, mutillak?

        —Bai, gizona. Nun ez dago Otxoa-rentzat tokirik? Zutik gengokez ezpa-lego, barriz. Jarri emen.

        Eta mayaren biran estutuz, maiburuan dagitso mutil-mulkoak toki berezia.

        —Tira, ba, mutillak, jarrai abesten. Eztarria leuntzeko, orratio, zerbait atera bearko... Zu, Josebe, atera emen dagozan guztiontzat edontzi bana ardao. Gaitu niri gogokoen dodan aparia.

        Eta abots garbi ederrez asten dau ondoren lelo ezaguna:

                «Boga, boga, mariñela... mariñela!

                Juan biar degu urrutira... urrutira...!»

        Egoki ta eskurakoi doakioz gazteak laguntzen. Abestiaren amaya bikainki takatu dabe. Uuuu... ju, ju, juuuu!