IV
MAITEAREN BILA

        Guk, ordea, beste nunbaitera joan bearra dogu.

        Udaburuko egunsentiaren argiurratze zoragarria gaurkoa. Egoaizeak isastu ditu atzo iñularrean zerupean ikusi genduzan laño odol-margodunak. Goizaldea izan arren, sargori dago.

        Oso goiztar eta leyati diardue, oi ez bezela, lanean gaztelu zuriko mirabeak. Zer jazo ete-da? Aringa dabiltz ara ta ona. Ardurazko zerbaitek darabiltz ain axolati.

        —Zer gertatu ete-yako anderetxoari? Nora ete-doa ain goizetik —itantzen dautsoe alkarri.

        Ezin dabe, orraitio, iñun bildu ustegabeko irteeraren barririk. Geroago ta jakinmiña zorrotzago.

        —Adi ezan, Balendiñe. Ken egiskun biotzetik zimikoa; ik ba-dakin nora doan anderetxoa-ta —onelan ziztatzen dabe aopetik ixilka neskamea.

        —Zuek beste zekinat nik ere. Ara dakidana. Etxekoandreak esan yeustanan atzo: Zu, Balendiñe, gertu gaur gabean nire jantziak. Etzekinat besterik.

        Belbiltzañak ere ba-eban kolkoan zerbait jakiteko zirika. Geldokiratu ziraneko, ordea, bereala etxeratzeko agindu eutson andereñoak. Ezin gogorik ase. Eziñago ta jakinaya egarriago.

        Bultzi-burdiaren babesean artu dabe Loreti-k eta Balendiñe-k toki egokia. Beste emakume bi ditue bide-lagun. Demorriozko itz-etorri atergabea daritsenak. Dana usaindu nai dabenak. Nungoak diran. Nora doazan. Zertara doazan be... jakin gurako leukie.

        Loreti-k, barriz, gogo-txokora bildurik irudi-ametsetan egotia leuke atsegarrien. Zorabio-aitzakian txokoratu da ta, begiak itxiz, irudipenari egoak zabaldu dautsoz. Bultziaren gurpillak burdin-arietan pirritaka dagien burrunbak eta alboko jardun etengabeak ez dautsoe gogayen joan-etorria eragozten. Ames gozoak! Gizadiari sarri gertatu oi yakona da. Zorionaren billa gabiltz eriosuar. Atsegiñaren gozatzeak baño pozaldi zoragarriagoak dakarskuz maiz atsegiñaren amesak. Lengoak gogoan eztiki milizkatuz doakigu Loreti ere.

        Gaztelu zuriko nagosia bizi zan artean, Oyartzun-go uretxe batera juan oi ziran urteoro aita-alabak, udaldia egiñaz, osasunaren billa. An ezagutu eban Loreti-k mutil gazte jaikia ta lerdena. Aren begiratu biziak biotza kilikatu nubait eta usakumearen gisan zorabiaturik lotu zan maite-jokoetan ikasigabeko gazteñoa.

        Urrea-jaunaren semea zan gazte ortia. Garatz-gizona zan a. Donosti-inguruko burdiñola bat zan bere aberastasunaren iturria. Alargundu zanez geroztik, garrazki mindu yakon izakera gizonari. Ostikoka ta zigorka erabiltzen zituan lantegiko beargiñak. Berolaxen jokatzen zan semeakin ere. Zitalkeri eroan. «Ez igitu emendik. Ez joan ara. Umekondo sistriñak dozak, gero, gaurko gazteak. Ezertarako gaitasunik ez dabenak». Orrelan erabillan beti mutil erukarria zipoka ta zartaka garrazkeri utsean. Gauza itxuragabea da gaztetxoak zio gabe zigorpean erabiltzea. Are geyago, barriz, zerbait azi ta gizondu diranean. Burugabekeri andia.

        Gertatu bear zana gertatu zan gero. Etxerako gorrotoa piztu yakon lenengoz biotzean. Ezpai-eukan an bakerik. Bein etxetik igesika asiaz gero, amilbidean oldartzen dira gazteak. Eskuartean dirua bildu eban batean, uritik-at urrindu zan eta egunetan ez azaldu. Ez eban izan, orratio, zigorrak aterraldirik. Areik astiñaldiak atxeratu zanean! Ango irañak! Ango mukerkeriak! Ezin zitekean aita eroago jokatu. Ai, ai, ai! Gurasoen bidegabeko garrazkeri ta asarre minduakl

        Garai onetan ezagutu eban Loreti-k Oyartzun-go uretxean Urrea'tar Imanol. Aintziñako adiskideak ziran bien gurasoak. Bai gero Loreti ta Imanol ere. Entzutekoak ziran Urrea jaunak semeari egitsozan erasoak. Gazteño lilluragarriaren aurrean ere bardin. Lotsaren lotsaz biotza erdibikatzeko laingo iraña zan. Ala ere, ordea, nork aztertu oro emakume-biotzaren ezkutuak? Nork somatu nezkatxoen ustegabeko biozkada zurrak? Aitak semea iraintzenago ta azpiratzenago ta orduantxe Loreti-ren biotza kilikatuago ta maiteminduago... Errukia? Maitasuna? Nork argitu emakumearen biotz-osiña?

        Bigarren igesaldian etxetik indarka jaurti eban Urrea zarrak semea. Senditarteko aide baten etxean egin zituan aste bi. Ordurako, ordea, gaizto-galeak zearo menderatu eban gaztearen gogoa. Biotza oro urratu yakon. Gaiztakerira jo eban. Okerkerian oldartu zan.

        Bien bitartean, neska galdu zirrilda bat bideratu yakon Imanol-i. Aurki bereganatu eban mutil oldartuaren gogoa laztankeriz eta zurikeriz. Zidarra gurainbatean aterarazteko yoakon neska erneari egundoko bidea! Etzan gaitza izan ere mutil kaskariña itxumustuan zoratzea. Bein ollaskoa lumatu ta aren sakela zirtzikatu ezkero, naikoa ziran ankak igesegiteko.

        Mutillaren eroa! Mutillaren itxukeria! Nora oa, mutil, gaizto-menaren egoetan? Ez al-oa, ba, eure buruaren kaltean, maldar-bera amilduz, betiko ondamendira?

        Eskuartean bildu al-izan zitun ondasuntxoaz aitaren etxetik igesegitea erabagi eban. Neska zirtzillaren babesean Biarritz-urira abiatu zan. Erokeri utsean jokatu zan lenengo egunetik.. Emakume galduen besoetan yoyan noranaira. Bereolan joana zan jokoetxera ere. An egoala uste, nunbait, etorkizun illunaren argiurratzea. Txirringaren mallatan egoala uste gerokoaren askabidea.

        Gau batez neska nardagarriak lizun-etxe batera eruan eban. Ixilleko jokoetxea zan bidenabar. Asi zan txirringa biraka. Orduerdiaren barruan eskuarteko geyenak ostu eutsoezan. Jokoaren goraberari oarki jarri zan. Maltzurkeri gaiztoz atzipetu eben neska galdu likitsak eta bere kideak. Oro sumindurik jarki zan batpatean. Ostikada indartsuz uzkaili eban mai biribilla. Eta aurrean eukazan malmutz zitalai ukaldika bizian eraso eutsen. Zerraldo lurreratu eban mutil eme bat lenengo ukabilkadaz. Ustegabean, ordea, atzetik aizto-zastada erantsi eutsoen eta sorbaldatik galgalka odola eriola erroiztu zan gizajoa. Gero, il-ustean, kale-zoko illun batean jaurti eben sengabe.

        Gogoko amesak ez dabe iñoiz biotz-barrena aspertzen. Bi orduen buruan ames eztietan milizkatuz joan zan Loreti bultzi-sabelean kulunka. Balendiñe-ren deyak esnarazi eban. Bayona-ra elduak ziran, ba, orduko. Belbil bat artuz Biarritz-urirako bidea artu eben arin.