II
MAITEARETZAZKO
BARRIEN EKARLEA

        Arratsaldeko zortzirak dira. Uda-egun kiskalgarri baten illunabarra. Itun-aurreko ozkirri atsegiñak eltxomulko ugariak atera ditu zugazpeetatik pirurika etengabean. Kirrinka latza dagie saraspean txitxarrak. Gizonen oinpean bizi diran zomorro-talde ikusgaitzaren bizi-otsa datorku belarri-zulora.

        Aruntzago, barriz, azkenengo irriparra bialduz doakigu, gaurkoz, illunabarraren magalean eguzkia. Odolkusko ikaragarria dirudi itxasgañean gorriaren gorriz. Izpi gorriak urrez margoztatzen dabez gaztelu zuriaren iru dorreak.

        Ixo! Nor da baratzako zugazpetik etxealdera doan emakumetxo pertxeta? Alboetatik inguratzen daben loreak buru-makurka agurkatzen dabela esan bear. Ez al-dirudi amaika bider gaztetan irudipenean amestu dogun erregin-gai lilluragarria? Zurizko jantzia darua soin-gañean. Aurpegia zurbil. Eskuak margul. Oi! Larrosa gorri bat dagerkio esku-tartean. Ez al-dau odol-zauriaren antza eskuazpi zurbillean? Zokondoko bidera zuzentzen ditu begiak urduri ta kezkati. Norbaiten zai dago atsege, nunbait.

        Arrurdiñezko zurubiak ditu gazteluak aurreko sarreran. Ara doa Loreti biotzaren bultzadari erantzunaz. Mutiltxo bat oztopatzen dau bidean. Loreti-ren mirabea da. Beltzerana. Amabi urte ditu. Jokintxo da bere izena. Eun eguzklaldik beztakatu dabelako, ordea, uritarrak «Beltxa» deitzen dautsoe. Iru urte daruaz gazteluan mirabetzan. Alai ta zoriontsu bizi da. Izan al-legike etxekoandre bigunagorik? Bere amak ere e'leuke ark baño maitekigo erabilliko. Loreti-ren agindu ariñak lasterka betetzea beste zeregiñik eztau jauregi barruan.

        A! Bai. Ba-dau beste eginbearra. Gogokoa, ordea. Berak aukeraturiko zeregiña. Zeregin gozoa. Birigarroai kantu-leloak irakastea. Bidegarrokumea dau orain ikasle. Lelo polit bi ikasi dautsozana. Ziztula ta ziztuka jardunaren buruz, irakasten dautse. A poza Jokintxo-rena!

        —Jokintxo!

        —Agindu bekit nire andere onak —darantzutso mutilak aringa zutiturik.

        —Zergatik darabiltzuz orrelan beti txoriñoak ziztaka naigabetuz?

        —Naigabetuz? Nork maite legikez txoriak nik beste? Nork nik baizen kutunki erabilli?

        —Kayola barruan loturik daukazuz, ordea. Ez al-lebilkez atsegiñago mendi-zear egazka?

        —Eiztariak, ordea? Miruak, ordea? Nire eskupean eztabe galtzoririk. Nun izan legikie ni baño laguntxo oberik? Birigarrotxo onek ondo dakiana da ori. Atea zabalduki ere, ementxe esku-txokoan kuzkurtuko litzaket ego-ikaraz.

        Au jalki bitartean, esku-azpiaz bigunki igortzikatzen eban mutiltxoak txoriñoa. Onek, barriz, eskupean ego-arro kuzkurtuz, emeki mokokatzen eutson gaztetxoari esku-azala. Ikusgai begiragarria zan benetan.

        Irri gozoz egokien Loreti begira. Urduritasuna baretu yakola esan eitekean. Sakonaldera ustegabean burua urbiltzean, ordea, ara zelan il yakon ezpantartean irriño zoragarria. Beatz-muturra azpikaldeko ibar-barrenera zuzenduz, diñotso otseintxoari:

        —Ara nun datorran zure aita. Zoaz zaldien tegira lasterka. Artu mandako gorrixta ta zoakioz aitari bidera. Ez aiztu mandakoaren bizkar-ganerako bigungarria.

        Anderearen agindua entzun orduko, jauzi bizkorrez urrindu da Jokintxo. Askatu dau mandoa; lotu ugelez bizkarraren biran artillezko lastairatxo biguna ta an doa gainbera tximista bezela zaldian zalko.

        Goakiozan, ordea, aurretik eskale arlotearen billa. Maltzur utsa izanda, eguzkiaren kiskalbearra atertu arte, errekondoko itzalperen batean egona da orain arte. Eltxoen ziztada miñak eraiki-arazi dabe. Dakarzan barrien zai norbait kezkati dagoala jakin agureak; jakin Loreti-ren kupiak. Ala ere, aren oñazeek ez dautsoe, gaurkoz beintzat, biotza asko kezkatu. Gazteen maite-oñazeak «patxaran» artu-bearrekoak ei-dira. Ez uste, orraatik, serbitzari makala danik. Zindotasun zurra dautso gazteluko andereari. Zartzaroak zerbait belaxkatu dau ta nagikerira darua soñak oargabean. Ez da besterik.

        —Noizpaitan usnatu nozuenian, ainbestean nok. Lo al-zegozen mandakoaz orain arte ez azaltzezo? —jaurtitzen dautso marmarka semeari.

        —Lo gu? Ez al-gara, ba, beti erne ta esnaa ibilli oi gareanak?

        —Jatsi adi arin eta lagundu egistak zaldikoaren gañera igotzen. Zangoak gero ta areago astunduz eta baldartuz yoatazak-eta.

        —Tira, ba. Igo lenengoz ormagain onetara. Ara emen gure mandako gorrixta otxan-otxan zure zai.

        Soin andikoa zan agura zarpilla. Azta astunaren azpian zerbait kakotu zan xaldikoaren bizkar-ezura. Bizkor ekin eutson, orratio, maldar-gora.

        Parre-karkara zirikarazteko gisan yoyan gure gizona. Aizealdiak eragiten dautson pagoburu mardula zirudin balantzaka. Zango luzeak zintzilika. Gorostizko makillaz mandoari gibelera jipoika. Ta marmar-otsa etengabe izurriz.

        Erege bat baño zutiago ta arroago eldu zan jauregira. Nor bere etxean sartu oi danez, sartu ere. Egunero gazteluan sartu-irtenka bai-lebillan bezela, ezkutatu zan barrengo itzalean. Solairu dirdaitsuan ots lazkarra egien agurearen oski urratuak.

        Otsein apain batekin topo egin eban sarreran. Muker-kiñu ariña egiñaz besteratu eban burua arek. Baita zakur amorratuarengandik baño zailuago igesegin ere. Marmar bizian agureak jaiki eutson: «Lepa-zintzurrean aztaparrak eransten ba-dauataz, egundoko egun gorria izan bearrean az, txalu ori». Eta marmar-jario asarrean ukakillari eragiñaz, asi zan zurubiaren goenera igotzen. Gorostizko makillaz dangateko izugarria ateratzen eban arrurdiñean.

        Bai eban, nunbait, leendik gaztelu-barrengo ibilbideen barri. Artez zearkatu zituan igaro-bideak. Azkenik izketa-gelatxo apain baten ateburuan tink egin eban. Txapela erantziz, sartzeko baimena eskatzeko unean egoalarik, barrutiko abots ozen gozo bat entzun zan.

        —Sar zaitez, Otxoa. Itxi atea atzetik... Jarri emen, atseden bearrian zara-ta.

        Zalantza bizian burua gibelera urbilduz sartu zan eskalea. Loreti-k eskeñi eutson oyalezko arki zabalari bultzatuz, bazterreko aulkitxo batean jesarri zan.

        —Jaungoikoak bekio gau on anderetxo onari. Zorigaiztokoa ni, barri itunen ekarle beti. Sekulako oñazea dakart biozpean.

        Aiztoz matailla zulatu izan ba-leutsoe be, ez eban Loreti-k arpegi-kiñu garratzagorik egingo. Biotz-naigabe ikaragarria! Agurearengana urreratu zan naigabez arrenga.

        —Jalki, jalki arin eriotza lekardaken itza.

        —Ez estutu, arren, gazteño. Baretu biotza. Zelan edestu negikez, bestela, dakardazan izparrak?

        —Ain baltzak al-dira, ba, dakartzuzan albistak? Urratu lenbaitlen nire biotza! Ixuri zaparradan zorigaitza nire gain!

        —Zure gogoa zerbait gentzatu artean, ez da nire barrendik ezer irtengo. Etzagoz ezer entzuteko eran.

        —Egia da. Gaindituko dot biozmiña. Itzegin al-dozu Imanol-ekin?

        —Bai.

        —Ez al-dautzu nlretzat ezer esan? Ez al-dau niretzako oroitzapenik azaldu?

        —Naiko zeregiña ba-dau bere burugabekerien ondorenak jasaten. Obe litzaizuke aren izena oro aiztu. Gaiztakeriari zearo emana bai dago. Senditik zakurraren gisan jaurtia. Etxetik atera eban ondarea ondatu dau. Gexoetxe batean dago, errukari utsa, osasun gabe eta ondasun gabe.

        —Nun dago, ba, gizajoa? Noakion ara lenbaitlen. Senideak eta adiskideak urruindu dabenean, neuri dagokit esku gozoz beartsua zaitzea. Noakion aringa. Nun dago gaxoa?

        —Biarritz-en. Araño joana naz aren urratsai jarraituz. Gurasoen ondarea eskuratu ebaneko, uri orretara jo, eban atsegin zoroen billa.. Gazte ikasigabearen erokeria. Lapurkatu dautsoez urreak joko-etxeetan. Okerkerian galdu dau osasuna. Gaiztakeriak gainditu dautso gogoa. Obe yatzu aren oroitzapena burutik betiko uxatzea.

        —Oso gaizki al-dago?

        —Bai. Il zorian.

        —Biar bertan noa, ba, ara. Nire izena ezpa-da be, begi beintzat agoan Jaungoikoaren izena. Begi beintzat adiskide on baten laguntza. Begi, beintzat, laguntzale zoli bat alboan.

        Onetan, ormako txirriñera eskua luzatuz txirrin-kuskua birritan estutu eban. Aurki azaldu zan zangarteka Balendiñe, neskame ernea.

        —Balendiñe, gertu egizuz gaur gabean nire zorrotoak eta sareak. Tolestu ta eratu jantziak. Gertu biderako tresnak. Biar ibilaldi luze bat egin bearrian gara-ta.

        Eskale zarrastrakoagana urbilduz, diñotso ondoren:

        —Otxoa, ba-zoakez zu sukaldera. Eskatu nire mirabeai atsegiñen dozun jakia.

        Au jalki bitartean, zizku gizena eskupean ipinten dautso agureari. Zorrotxoa ezkutuka kolkoratzean, lepoa makurtuz, jardetsi dautso onek anderetxoari:

        —Eskerrik asko. Ez noa, ordea, sukaldera. Bekaitza dauste zure otseiñak. Zipoka ta mokoka, maxioka ta ixeka narabilke, oi lez, morroi txaluak.

        —Egin, ba, guraen dozuna. Agur, Otxoa.

        —Agur dagitsot ludian dan emakumetxorik onenari. Jaungoikoa begizu lagun.

        Geroxeago entzungo doguz barriro arnabarrezko zurubi-mallatan eskalearen urrats-ots latzak eta gorostizko makilla lodiaren tangatekoak.