IJITOA ETA JUEZA

I

        —Ola adiskidea! Oraiñ ere emen zera?

        —Bai, jauna. Adiskideak adiskidea ikusi nai izatea, arrazoezkoa da, ta bedorri ikustaldi bat emateko gogoz nator, aspaldian ikusi eztedala ta.

        —Etzenduan ba asko txarrago izango ni emendik kanpora ikustea.

        —Nun ordea?

        —Nun-nai; egiñ dezagun kontu, nere etxian

        —Eta nork utzi neri urreratzen bedorren etxera?

        —Zergatik ez?

        —Ori da nik ere esaten dedana: ¿por qué no? Baña bedorren mirabeak eztigute uzten legua batez ere ur ematen bedorren etxeari. Besterik eziñ dutenian, txakurrari za-za eman eta ijitoari klausk.

        —Egia esateko, mingaiñ txar batzuek diotenez, pama eskastxoa daukazute.

        —Eta mingaiñ txar batzuek diotenari kaso egigo dio juez batek, naiz bere mirabiak? Guk ori egingo bagendu....

        —Zer? Zuek ori egingo bazenduteke, zer?

        —Guk beron artean degun pama beziñ txarra izango lutekela berok gure artean.

        —Zergatik ba?

        —Mingaiñ txar batzuek diotelako, berok beti ari dirala libertadeak publikatzen eta kartzela berriak egiten.

        —Beste gauzarik badezu esateko?

        —Bai, jauna.

        —Zer?

        —Gu bezelakoakiñ bear lutekela izan berok konsiderazio geixeago.

        —Zergatik ba?

        —Gu ta gure modukorik ezpalitz, elitzake, beron, au da, juezen bearrik; kolera batek ijitoak eta konpañia lurretik garbituko bagiñuz, juezak cesante, eta orduan ¿que tal? Ori da mingaiñ txar batzuek esaten dutena gure artean.

        —Bai, baña ez bakarrik mingaiñ txarrak, baizik onak ere zutzaz gaizki esaten dute.

        —Ia egiñ beza pabore muestra bat emateaz.

        —Orra or zure emaztea.

        —Nere emaztearen mingaiña dio bedorrek ona dala? Eztakit nola egiñ dan bedori juez.

        —Eta nola artu zenduan emaztetzat?

        —Bedorrek artuko zuan moduan noski: obea zalakoan.

        —Etzenduan ezagutu?

        —Bai, jauna, baña berandutxo. Ordurako korapilloa eman zan, eta eziñ askatu gero. Orain buruari atz egitea alperrik. Ura juantakoan presa, alperrikako amesa. Todo esto son alperrikako jardunes.

II

        —Utzi ditzagun pillosopiak, eta esan zadazu: egia da emaztea jo dezuna?

        —Ez, jauna, beñepeiñ ark merezi adiña.

        —Esan dizut, utzi egiñ bear dituzula pillosopiak, eta esan zadazu: jo dezu emaztea?

        —Berak jo ninduan, jauna, igande gabean.

        —Etzera lotsatzen ori esaten?

        —Ez, jauna; egiak ez nau beñere lotsatzen. Exposizioan. premiatutako ardoa zegoala saltzen, edatera juan nintzan, geitxo nunbait edan nuan, eta gero emazteak jipoia.

        —Orretxegatik beragatik merezi zenduke kartzela.

        —Nola da ori, jauna? Ardoari premioa eta ardo-edaliari kartzela? Berriz ere ibiliko gera gabiltzan bezela. ¿Dónde está kusticia?

III

        —Zer erantzuten, diozu zuk. Pilipa, zure senarrari?

        —Igande gabian eskalletan bera erori zan, eta kolpe bakoitzean «mala mujer» esanaz, an juan zan.

        —Aizan: gure etxiak eztiñ eskellerarik. Ez al dakiñ piso llanuan bizi gerala?

        —Zuen artetik egia ateratzeko mutill azkarra izan bear dik —esan zuan juezak—, baña amaitu dezagun. Pilipa: astelen goizean jo zinduzen zure senarrak?

        —Jo? Bai eun aldiz ere; alako jipoirik!...

        —Egia ote da ori?

        —Ez, jauna, —senarrak—. Ardura gabekotxoa da nere emaztea, eta sarritan ibilli oi da erropa zikiñakiñ, ni lotsatzeraño: oitua nago orren erropai autsak astintzen, eta astelen goizian, ikusi nuanian orren soñekoa autsez beteta, asi nitzaion autsak astintzen zigor batekiñ, eta, nik pentsatuko nuan ba, nere emaztea soñeko aren barruan zegoanik?

        —Zer uste zenduan ba, soñekoa kolgadorian zegoala? Kolgadore asko dezute etxian?

        —Kolgadurak, armiarmak egiñak, naikua ta geiegi.

        —Ba, ba, bukatu dezadan: Epaia (sententzia): Pilipak eman bezakio jipoi bat bat bere senarrari, jaka autsez zikindurik ikusten dionian.

        —Konforme zaudete biok?

        —Bai, jauna, —erantzun zuten senar-emazteak.

IV

        Bigaramonean saldu zuen senarrak jaka eta esan zion emazteari: Pastekun.

1902-ko Bagillaren 2-an «Ibaizabal» 23-n gueia,
1902-ko Bagillaren (Garagarrillaren) 8-11.