IJITOEN DIBORTZIOA

I

        —Aizazu, Santi.

        —Zer nai zenduke. Diburtzio?

        —Zuk onuzkero badakizu legeen berri.

        —Bai, gure Patriarka zarrak adiña beñeipeiñ.

        —Argatik nator ba zugana.

        —Zer gertatzen zaizu ba, gizona?

        —Emaztearekiñ nabill okertxo.

        —Ori baño ezpada, erremedio erreza dezu. Ibilli zaite zuzen.

        —Errez al da?

        —Ardoa merke badago... ezta aiñ errez ere, baña posillbe... bai.

        —Eta ni zuzen ibillita ere, ura zuzen ez padabill?

        —Zei da ura?

        —Nere uztarri-laguna.

        —Urrepiña?

        —Bai.

        —Bamos...

        —Bamos, bai; baña uztarriko bei bat zuzen ezpadabill, bestea nola ibilliko da?

        —Eztago akulurik?

        —Akulukadak berak ematen ditu ark.

        —Urrepiñak?

        —Bai, jauna, bai; urre piñ-piñak.

        —Nola ordia?

        —Atzo esan zidan bera bazala bere izenaren jabe, baña ni «ez izan eta ez izango» nere izenaren jabe. Nik eztakidala nere izenaren sinipikantza, baña aren izenarena mundu guziak dakiala eta guzien gogokoa dala. «Erretxupleta! Ke te parese uste pues?» esan eta lotsaturik utzi ninduan.

        —Eta eztakizu zuk «diborzio» zer dan?

        —Ez ba, jauna, ez; eta orixe arpegira ematen dit, eta lotsatu egiten nau.

        —«Diborzio» da senar-emazteak alkargandik apartatzea.

        —Ori baño ezta?

        —Ez.

        —Eta ala ere ez naizela izenaren jabe, zazpi aldiz andreagandik apartatuta?

        —Zazpi andre utzi dituzu?

        —Ez; bat zazpi aldiz.

        —Urrepiña utzi dezu zazpi alditaraño?

        —Bai, zazpi aldiz, ni más ni menos.

        —Eta berriz ere berarekin alkartu?

        —Baita.

        —Beraz arrazoia du Urrepiñak, esatean etzerala zu izenaren jabe.

        —Eztu ba maiz esango; dibortzioa zer dan erakutsiko diot.

II

        —Ola, nere adiskide maiteak! Emen zerate?

        —Bai ba, Patriarka jauna, ementxen gatoz.

        —Zer berri, Dibortzio?

        —Dibortziatu egiñ nai nuke.

        —Eta zer diozu zuk, Urrepiña?

        —Urrepiñak nun-nai izango duela estimazioa, Dibortziok baño obeki.

        —Ondo da, onda da; izango dezu premia.

III

        —Esan ezazu, Dibortzio: zer motibo dezu dibortziatzeko?

        —Asko, jauna.

        —Esan ezazu bat.

        —Izenaren jabe egitea.

        —Beste bat.

        —Ez nauala maite nere emazteak, txakur onetxek ainbat ere.

        —Egia da ori, Urrepiña?

        —Munduan dan egirik andiena, atzekoaz aurrera. Berak ni adiña, nik bera maite det.

        —Zer diozu, Dibortzio?

        —Probatuko diot esan dedana; au da, ez nauala maite nere emazteak, txakur onek adiña.

        —Ia nola probatzen dezun.

        Deitu zion txakurrari Dibortziok, eta eman zion makillarekin jipoi andi bat. Ala ere miaztu zizkion txakurrak nagusiari eskuak eta arpegia, mesede andi bat egin bazion bezela.

        —Ikusten du Patriarkak zenbat maite nauan txakurrak? —esan zuan Dibortziok.

        —Alaxe da —erantzun zuan Patriarkak.

        —Betor ba oraiñ, Urrepiña, jipoitxo bat artu, ta txakurrak egi duana egitera.

        —Eskerrik asko, senartxoa: ni tanpoko urrik eman. Oraiñ nik itz egin bear diot Patrakar zarrari.

        —Egiozu ba.

        —Patrakar jauna: esan diot len, nik maite dedala senarra, berak ni adiña. Txakur onek baio geiago ez nau maite, eta probatuko diot.

        —Ia ba, Urrepiña, ia nola portatzen zeran.

        —Berealaxe, jauna.

        Atarian zegoan putzu andi bat, eta ango ura edaten zuten; an garbitzen zituzten beren ontzi zar guziak eta baita baiñuak artu ere. «Buska!» esan zion txakurrari, eta bota zuan putzura egur bat. Bereala joan zan txakurra ondoren, eta ekarri zion egurra, eta asperges bat ere eman zien inguruko guziai, bere gorputz bustia astinduaz.

        —Egingo didazu, senar maitea, txakurrak egin duana? —esan zion Urrepiñak senarrari.

        —Egingo nuke —erantzun zion—, baña beste gauza bati begiratu bear zaio. Ur gutxitxo dago putzu orretan nere biotzaren zuganako amorioaren sua iltzeko. Sartuko banintz putzu orretan, uste det bereala agortuko litzakela, eta gero?... kontuak izango lirake...

IV

        Erabaki zuten apartatzea: ara belaunikaturik Patriarkaren aurrian, eta au aopian mur... mur... mur... zerbait esaten: «Veinte años casar, malpasar, ahora cascar» esanta, kisk kask, jotzen zituan buruan senar-emazteak maillukatxo batekiñ: baña operazio luzetxoa zijoan, eta ala, galdetu zioten Patriarka zarrari:

        —Noiz arte iraungo du operazioak?

        —Bietatik bat ill arte.

        —Gaurko naikua degu, jauna, eta bigar etorriko gera berriz.

        —Zoazte ba Jaungoikoarekiñ, eta etorri nai dezutenian.

        Joan ziran, eta gaur arterañoan ezta aien beste berririk, baizik Kelemete kutxaragilleak ikusi zituala beiñ alkarrekin Donostiako plasa-de-torosen.

1903-ko Urriaren 5-ean «Ibaizabal»,
93, 1903-ko Urria-ren 11-n.