IJITOEN EZKONTZA ETA KONJURUA

I

        —Aizazu, Mari-Terex: bai aldakizu nor ezkontzen dan bigar?

        —Eztakit: nor degu?

        —Usabio ijitoa.

        —Norekiñ?

        —Mari-Karmenekin.

        —Jesus!... Baiño ondo etorriko dira ijito biak alkarrekin; ala uste det. ltxurazko ezkontza dirudi. Eta alegia; nola ezkontzen dira? Elizaz, ala lapiko zarrez?

        —Elizaz; oso promal dijoaz; Usabiok naiago omen zuen lapiko-zarrez, baino Mari-Karmenek ez.

        —Zergatik ez ote zuen nai Mari-Karmenek?

        —Zergatik kontuak obeki ateratzen dituen. Lapiko zarra apurtzean, onik onenean, iru edo lau puska baiño egiñ ez-ta, bereala iru edo lau urteren buruan bizi-alargun gelditzeko? An ibilli bearko luke Mari-Karmen gaixoak, batek nai ez, eta besteak bear ez, nora eztakiela.

        —Eta zer? Menturaz Usabiok billatuko ote luke berriz ere Mari-Karmen ainbatekorik?

        —Ja, jai!... Orixe esan? Konke joan dan illean arraskalatximeneari, alargundu zanetik irugarren egunerako, amazazpi emaztegai joan omen zitzaizkion ateetara ta...

        —Emakumea! Zer esaten dezu?

        —Zer esango det? Zuk esan bear zendukena: laustikristi: ebanjelioaren ondoren esan bear dana.

        —Nik zer dakit?

        —Eztakizu amazazpi aietako bat Mari-Terex zala?

        —Ni juan arraskalatximiniaren ateetara irugarren egunerako?

        —Edo laugarrenerako.

        —Jakin dezazun bada zer nola itz egin, esaten dizut, bostgarren eguna're bazala ni ara nintzaneko eta egingo dezu mesede urrengoan gauzak obeki jakinta esateaz, eta ez jardun berriketan lotsa gabe, alper, zital, petral, ergel, zikin, txaplata, kaxkar, kalder, zorritsu orrek. Nork eta zuk esan bear! ...

        —Bai ba lertu da anditxua! Ezagun da lantzetaz erdi-erdian jo dedala, ainbeste zikinkeri botatzen duenean. Au usaia! Tuff! Banoa igesi, agur.

        —Agur, mingaiñ-luze ta lotsa-labur.

II

        —Orra ba oraiñ, Eusebio ta Mari-Karmen; ezkondu zerate, eta bizi zaitezte, Jaungoikoa lenbizi, eta gero zerok alkar maitatuaz.

        —Bai, erretore jauna: esker milla berorri: eta esan beza orain zenbat dan berorren nekea!

        —Ematen badirazute mezaren ordainsari edo estipendioa, amar erreal, eztet besterik bear.

        —Bai, jauna: ezta gaizki esana: baiño begira: eta aditu beza ondo gauza bat. Ezkontzeko egiñ-erazi ditut zapata berriak, eta zapatariak, nonbait diru zaletxoa izanik, —eta ez berorri beziñ ondraua—, askotxo eraman dit zapatakgatik. eta urrengo egun batean eman bearko diozkagu amar errealak.

        —Eztezute ezer eman bearrik. Zoazte eta ondo bizi zaitezte.

        —Ondo da, jauna; baiño ezagutu ta estimatu dezan gure borondatea, egingo diogu saski polit bat alkandora parrantxatuak erabiltzeko.

        —Ondo da, ta zoazte Aingeru zaitzaillearekiñ.

III

        —Erretore jauna, eguzkia artzera dijoa?

        —Bai, Iñazio, oiñak puska bat berotuaz. Zapatariok ondo bizi bear dezute.

        —Zergatik ba?

        —Zergatik izanik oiña gizonaren zimendua, oiñetakoak diran gauzarik bearrenak.

        —Bearrenak izan ditezke, baiño baita're lenengo ordaindu edo pagatu ez oi diranak, apaizai zorrik bazaie.

        —Bestera're gero iñoiz gerta ditekek.

        —Gero, eztet esaten gertako eztanik, baiño orain arte eztet uste gerta danik.

        —Gaur bertan ez ote?

        —Nik dakidala, ez jauna.

        —Zenbat eraman diok Eusebio ijitoari zapatakgatik?

        —Zenbat eraman dio berorrek ezkontzeagatik?

        —Baterez.

        —Nik ere ez.

        —Aditu zak ba oraiñ neri zer esan didan: diruzaletxoa aizala, askotxo eraman diokala zapatakgatik, eta urrengo batean ordainduko dizkidala amar errealak.

        —Aditu beza ba orain, berrorek ere, neri zer esan didan: Gure erretore gizajoa oso on-ona da; baño sakela du anditxoa, ta betetzen gaitza; askotxo eraman digu ezkontzeagatik, eta urrengo batean zuri zapatak ordaindu bearko dizkitzugu.

        —Ederki ziok; biok berdin neurri, eta biok berdiñ ordaindu gaitzitik.

        —Bai, jauna; bedorri ziri bat eta neri beste bat; ijitoak beti ijito, eta berena egin ta kito.

        —Ez, neri agindu zidak saski bat alkandorak eramateko.

        —Baita neri're seaska bat illobatxoentzako.

        —Zer demontre? Oraindik aita egiteko antzik eztek eta aiton egin au?

        —Ori izan dedilla okerrik aundiena.

        —Ala izan dedilla ba, ta agur.

IV

        Esamesarik asko bazan errian. Ezkonberriak oillozaleak zirala, oillorik izan ez arren, oillanka eta luma asko oi zala aien atarian, oilloak urrituz zijoazela auzoetan, eta orrelakoxe zurrumurruak, baiño... Ka!... Ka!... Ijitoak kontzientzia obekoak dira, enetxoa, zuek ez uste izanagatik.

        Egun batean iru atso joan zitzaizkion erretoreari, konjurua egiteko esatera.

        —Baiño zertarako nai dezute konjurua, emakumetxoak?

        —Pizti txarren bat galtzeko.

        —Zer gertatzen da ba?

        —Oillotan ezin burutu degula.

        —Badakizute nork egingo dizuten konjuru ori?

        —Ez, jauna; berorrek egin ezik...

        —Guardiazibillak ondoen egingo dizuete.

        —Jesus! ez genekigun, baiño esango diegu. Ondo geldi bedi, erretore jauna.

V

        —Goiz batean Usabio ta Mari-Karmen zijoazen bidez, bi guardiazibillen erdian. Nora? Bergarara. Urtebeteko etxea eta jana aseguratu zituzten. Lana berriz egiñ eziñ-da izango zuten. Seaska bat ere bear baño berrogei urtez aurretik enkargatua bazuten, eta...

VI

        Urte bete artan (kasualidadez) oilloak oso ugaldu ziran errian, eta jendeak esaten zuen:

        —«Ezkontzeko, erretorea; baiño konjurua egiteko, guardiazibillak».

«Euskalzale», 4, 1899 Uztarrilla-ren 26-an.