ZORTZIGARREN IARDUNA

I

Sinplikian'engana iotzen du beure kezkak agertzera. Augustiñek arkitu du Iainkoaren etxearen edertasuna: baiñan oraiño zalantzan dago.

        1. Oroi detzadan, ene Iainko, eta aitor esker onez Zure niganako errukiak. Ene ezurrak oro uieldu bitez zure maitez eta ola esan bezate: «Iauna, nor Zu aiñakorik?» (Ps. 34, 10). Eten dituzu nere lokarriak; dizudan eskein «gorespenezko oparia» (Ps. 115, 16). Ialkiko dut nola eten zenitun, eta iauresten zaituten orok, entzutean au desakete: Onets bedi Iauna zeru-lurretan; aundi ta arrigarri du izena.

        Zure itzak ene biotzondoari itsatsi zitzaizkion, eta orotatik inguratzen ninduzun. Betiko biziaz eskier nindagon, ikusi bainun, «ikurrez eta ispilluz bezala» (I Cor. 13, 2). Kezka oro galdu nuan alare zerki ustel-ezin dan artaz, artatik baitator ustelkor dana. Zutaz tinkiago baiño Zugan iabalago nai nuan egon. ene bizialdi ontaz guzia koloka nenkusan, eta biotza garbi-bearra nizun orantza zarretik. Atsegin zitzaidan, bai, bidea, Salbatzailea Bera, baiñan aren bide ertsitik ioaiteko zabar nintzan.

        Gogora zenidan,eta niri ongi iduritu, Sinplikian'engana ioitea, Zure morroi on baitziduridan, eta ageri baitzan arengan Zure grazia. Entzuna nuan are, gaztarotik Zuri erats-eratsia zala. Orduko zaartua zan eta Zure bideari gogoz iarraikiz eta aunitz ikusiz, ongi ikasia nerizkion. Eta ala zan. Ari nere kezka agertzen niola, arengandik aholku on nai nuan, nindagon egoeran Zure bidean nola nindabillaken.

        2. Eliza bete oi zatzaon zintzoz eta bata andik zoan, bestea emendik. Ni berriz, gizarteko biziaz nardaturik niñedukan, eta astun zitzaida izugarri, bein griñak itzalirik, izen-miñez eta diru-miñez morrontza nekagarri ua iasaitea. Min oriek ez ninderakarten «maite nun Zure etxeko edertasun gozoak» bezainbat; alare, emazte ark zailki miñedukan. Apostoluak etzidan eragozten ezkontzea, baiñan gizon guziak ua bezala ezkongai izatera zeragikin, oberen bearrez. Nik, aul onek, gauzarik guriena autatzen nuan eta orregatik nindabillan gaiññrakoetan nagi, kezkaz erkiturik, ezkon-biziari dagozkion arazoak gogoz-beste iasan bearrez. Egiaren agotik entzuna nuan, ba zirala «irenak, zeru-erriarengatik beuren eskuz irenduak»; baiñan «uler dezakenak uler beza» esaten du (Mt. 19, 12). «Iainkoarekiko iakiterik ez duten gizonak utsal dira, eta on agertzen diran zerkietan ere Dan Ua ez dute arkitu» (Sap. 13, 1). Ez nindagon ni uste ustel artan; ua gaindituz, arkitu zindudan Zu gure Irazaile, izadi osoa lekuko nula; Zugan baita Zure Itza ere, Zurekin bakar dana, Aren bidez irazan baitituzu oro. Ba da beste gaizto mota bat, «Iainkoa ezagunik ere ez baitu aintzat goretsi, ez Ari eskerrik eman» (Rom. 1, 21). Ortan ere erori nintzan eta Zure eskuinak iaso nindun, eta andik altxaturik, bizkor-bidean ezarri ninduzun. Esan baitzenion gizonari: «or zintzotasuna ta iakintasuna» (Iob. 28, 28). Bai eta, «ez iakintsu agermiñik ukan» (Prov. 3, 7), iakintsu gera «diagotenak tentel biurtu baitira» (Rom. 1, 22). Txirlari ona arkitu nuan eta nitunak oro saldurik, bear erosi, baiñan zalantzan nindagon.

II

Sinplikian'ek, Bitorin Iainkoagana nola biurtu zan ialkitzen dio.

        3. Io nuan bada Sinplikian'engana, Amburusi Gotzaiak Aita batzedukan graziaz eta aita orde maite baitzun. Ene gezur-bideak oro ialki nition. Bitorin zanak beiñola Erroman mintza-irakasle zalarik latiñera biurturiko Platondarren liburu aiek irakurri nitula esan nionean, atsegiñak eman zitidan, beste iakintsu-naien liburuetan gerta ez nintzalako; gezurrez eta abarrez beterik baitaude «izadi ontako asi masieri buruz» (Col. 2, 8). Aietan ordea, milla moduz aipatzen da Iainkoa eta Aren Itza. Gero ni Kristoren umiltasunera eragiteko —iakintsueri gordea baitzaie ta ñimiñoeri ageri— Bitorin bera gogora zidan. Erroman zegola ezagutu omen, eta artaz esan zidana ez dut ixilduko; ari buruz Zure grazia aitortea goresgarri baita. Agure iakitun okitu ua, ikaskizun iator guzietan iaioa zan eta iakintsu-naien ainbeste liburu irakurri zitun eta ebatzi. Oinbeste erri-gurasoen irakasle izanik, bere irakaslego argiagatik. Erromako enparantza nagusian arri-iduri bat altxa zioten; gizarteak aintzat baitauka ori. Alare adin artaraiño iainkoaizunen iauresle izan zan eta madarikazio guzien erdikide, Erromako aundiki guziak bezala. Puzturik irakasten zioten errairi, Osiris eta olako iainko bidutzi, Anubis saunkaria beinola Neptunen eta Venusen aurka gudu egin eta garaitu zituan, eta abar; Erromak aieri egiten baitzien otoitz. Bitorin au bada, oinbeste urtez beure ago izugarriz, iankoaizun aiek iagon zituna, ez zan lotsa izan Zure Kristoren aur izaiteko ta Zure uztarri apalera lepoa makurtzeko, ta beure bekokia Gurutzearen lotsa-izunean ezitzeko.

        Iauna, Iauna, «zeruak eraitxi baitituzu ieisteko; mendiak ukituz ketan ezarri» (Ps. 143, 5), nolatan sartu zintzaion biotzera? Sinplikianek ziagonez, Liburu Sainduak irakurten omen, eta kristauen ele ederrak oro begiratuki aztertzen eta Sinplikiani esaten ixilka ta adiskide-antzean, ez agerian «Kristau nauk, gero?». Eta arek: «Ez diat siñetsiko, ez aut kristau idukiko Kristoren Iauretxean ikusten ez autaño». Ark berriz irriz: «Beraz orma-arteak biurtzen dik kristau?». Maiz ari zan kristau zala esaten eta Sinplikianek beti bera erantzuten; ark ordea, berariz orma-artea aipatzen. Adiskide deabruzale arro aiek gaitzi-bildur zan, ustez eta Babiloniko erpiñetik etsaigo aundia zetorkiokela, Iaunak ez baitzitun oraiño xeatu Libaneko izai aiek. Baiñan irakur-ala ta xurga-ala indartu zan eta bildurrak artu zun, «gizonen aurrean Kristo aitor-bildur ba zan, Onek bere aingeruen aurrean uka zezakela» (Lc. 2, 9). Itsuskeri aundiz obendun agertzen zan Zure itz izkutuaz lotsaturik, deabru arro eredu artuen madarikazio guzietaz etz lotsaturik. Orduan zun galdu aizekeriendako lotsa t egiak lotsarazi zun, eta betbetan eta ustekabe Sinplikiani esan omen zion: «Goazen Elizara, kristau biurtu nai dut». Ua berriz, pozez zoraturik, arekin ioan zan. Siñestearen asimasiak ikasi ta berela, bataioan ernaberritzeko izena eman zun. Arritu zan Erroma ta Eliza poztu. Au ikusiz, arro aiek asarretu ziran, ortz-karraskaz erkiturik; Zure morroi onek, aldiz, Iainko zun itxaropide, ta «etzien iara emaiten aizekerieri ta zoro-gezurreri» (Ps. 39, 5). Azkenik, siñestea aitor-orduan grazira datozenek egin oi dutenez, ots, Erromako zintzo guzien aintzinean, alki baten gainetik, artarako itz autak gogoz ikasi eta mingatu baiño len, Sinplikianek eta apaizek ixilkago egin zezakela iauki omen zioten, bildur-ikara diran zenbaitekin egin oi zanez; ark ordea naiago ukan zun gizaldi zintzo aren aintzinean bere osasuna aitortu. Ez baitzan osasun, ark mintza-eskolan irakasten zuna; alare agerian aitortu zun. Areago, zorotalde aren aintzinean beure itzak ebakiten lotsatu ez zanak, etzun lotsatu bear Zure artalde otzanaren aintzinean Zure itza mingatzen. Beraz, aitortzera igo zalarik, ezaun zutenek beren artean aren izena ozenki zematen atsegiñak erakuski. Nork etzun ezagun? Ago guziek pozik ziagoten, mintzoa galgaturik er: «Bitorin, Bitorin!». Usu esan zuten ua ikustean eta usu ixildu ziran ari atzarri entzun-naiean. Lasapide aundiz aitortu zun egiazko siñestea ta guziak beuren biotzetan eraman nai zuten. Maitearen eta pozaren eskuetan zeramaten.

III

Zergatik olako poza Iainkoagana biurtzetik, eta gaiztoagoakin areago?

        6. Zer gerta oi zaio gizonari, Iainko on, poztenago baita anima etsaiaren osasunaz eta galbide aundiagotik atera danaz, betidanik itxaropide dunaz baiño, edota irrisku guttiago dunaz baiño? Zu, arean, Aita urrikaltsu, «poztenago zera damudun bakarraz, damu-bearrik ez duten larogeita emeretzi zintzoz baiño» (Lc. 15, 4). Atsegin aundiz dantzugu, artzaiak ardi bazterkaria bizkarrean ikotika zeramala; baita drakma galdu zun emazteak, arkitu zularik, auzoen pozarekin Zure altxorrera biurtu zula; negar eragiten digu seme gazte arenak Zure txeko elizkizun aundietan irakurtean; «il baitzan eta piztu, galdu baitzan eta agertu» (Ib. 32). Pozten zera, bai, gutaz eta aingeruetaz, maitasun sainduz saindu diranetaz. Zu beti berdin zera; beti berdin dezagutzu ez diranak eta ez-berdin diranak. Zer gertatzen da, beraz, animagan, len maitazitun gauza arkituetaz edo berriz ukanetaz pozago egoiteko beti ukanetaz baiño? Lekuko dira beste guziak, eta «ala da» diagote. gudari-burua garaile dator; ez, burruka egin ez balu; erasoan irriskua aundiago ta garaikundean poza aundiago. Ekaitzak aurtiki oi ditu itsasgizonak, iretsi bearrean; zurbil daude oro, datorken eriozeaz; zeru ta itsaso iabaltzen dira, ta izugarri pozten dira, izugarri bildur-baitziran. Adiskidea gaixo bada, aren zaiñak gaitza salatzen du; osasunez ikusi nai dutenak oro, biotzean gaixotzen dira. Oberatzen bada, lengo indarrik ez izanik ere, onik eta bizkorrik zebillanean ez-bezalako poza gertatzen da. Bizi ontako gurikeriak berak ere, ez, ustekabe ta gogoz-beste, baizik eta naita billatutako nekez ukaiten ditu gizonak. Ian-edanak atsegiñik ez du, len gose-egarri ez egonik. Mozkorrak ere gazigarria ian oi du egarriago gerta dedin, eta edan-ala artzen du atsegin. Oitura ere da, itzeman emaztegaia berela ez eskuratzea, senargaiak gutietsi ez dezan, luzaro irrikatu ez dulako. Au gerta oi da atsegin lizun azkagarreitan, au zillegi diranetan, au laguntasun min miñean eta iatorean, au ilda piztu argan, galdu ta arkitu artan: nonai, atsegiñik aundiena nekerik aundienari darraiño.

        Zer da au, Iauna, Zerau Zerorri beti atsegin izanik, urbil zaizkizun zenbait Zutaz atsegitea? Izadian zergatik uts eta bete aldarteka, makurturik eta elkarturik duadenak? Iñolaz ere au dute lege asieratik mendeen mendetaraiño zeru gainetik lur barneraiñokoak, Aingerutik zizareraiñokoak, lenbiziko eragiñetik azkeneraiñokoak. Onela ezarri dituzu zein bere lerroan eta bere aldian, ondasun mota guziak eta Zure lanbide zuzen guziak. Ai ene! Zein gaiñeko zeran gaiñekoetan eta zein barneko barnekoetan! Ez dugu beiñere Zugandik aldegiten, ta osta itzultzen ere gera Zuregana.

IV

Bitorin biño leize aundiagoan eroriak ateratzen dira. Atera nazazu ni ere.

        9. Ots, Iauna, iratzar gu, dei gu, piztu ta sutu; zakigu gozo, dezagun maita, dagigun laister! Ez al dira aunitz Bitorin baiño leize itsu barenagotik Zugana etortzen eta urbiltzen eta argitzen? Argi au artzen dutenek oro Zure seme biurtzen dira eskubidez. Errian ezagungabeko ba dira, dazaguztenak aietaz guttiago pozten dira. Pozlagun aunitz danean, bakoitzagan poza-ioriago da, bakoitza berotuz elkar ere beroarazten baitute. Gaiñera, ezagun aunitzek aunitz ondoko dakarte osasunera, ta orrela, aintzinekoak aundizki pozten dira aietaz; ez beretaz bakarrez.

        Ez begokit eni, Zure etxean aundikiak xumeak baiño obeki artuak dirala, «gizarteko kaxkarkeria autatu baituzu aundikeria zapatzeko; zirtzil eta gauzeza, zerbait dana ezezta dezazun» (I Cor. 1, 27). Apostolu kaxkarrenak esan zitun itz ok, Konsul-orde Paul Kristo Errege aundiaren ordain izaitera erakarri zularik; berak ere Saul ordez Paul izena artu zun garaikunde onen oroitzapenean. Etsaia garaitzenago da, norbait bortitzago daukanean, eta, iakiña, aunitz dauzkanean. Beraz zenbat eskertsuago estekoa zan Bitorinen biotza, ezin-arutzko gudal-etxe bat bezala iduki baitzun deabruak. Bitorinen mihiz —gezi aundiz eta zorrotzez bezala aunitz il baitzitun— Zure semeek poz aundigoa artzea egoki zan. «Etsai bortitza gure Eregek lotu zun» (Mt. 12, 29), eta ari iskiloa kendurik, mihia, bai garbitu ta egoki ere «edozer lan on Zure dedurako egiteko» (II Tim. 2, 21).

V

Bitorinen gertaerak Iainkoagana sutan iartzen du Augustin; baiña burruka berekin: «zaude pixka bat» ori, «zaude puska bat» gertatzen zan.

        10. Zure gizon Sinplikianek Bitorinez au ialki zidaneko, sutu nindun orobat egiteko, artako ialki ere baitzidan. Au eratxiki zun gainera: Iulian Agintariaren egunetan kristaueri debekatu zitzaiela ele ederra ta mintza-antzea irakastea, eta ark, lege au besarkatuz, naiago ukan zula eskola utzi Zure itza baiño; onek «egiten baititu ele-eder aurren mihiak» (Sap. 10, 21). Bortitz baiñon doatsuago iduritu zitzaidan, egokiera baitzun Zugan atsedeteko. Au nuan nik tirria nere leia gogorrez, ez besteren katez. Nere naia etsaiak zedukan, eta artatik egin-katez lotzen nindun. Nai gaiztoak dakar griña, ta griñaren morroi izateak oitura dakar, eta oiturari ez oldartuz, eginbearra sortzen da. Katea esan dut, bai, begizta begiztari kakotuz, morrontza gogorrean baininedukan. Zu, egiazko poz bakarra, urrurik serbitzeko ta gozatzeko nedukan gogo asi-berria ez zan oraino gai lengo zaar indartua garaitzeko. Beraz bi nai-uakite nitun; bat zarra, aragikoi, bestea berria, gogakoi; elkarrekin burruka ta elkarrengadik aldegiñez, ondatzen zuten ene anima.

        11. Onela nenkusan nere baitan gerta irakurri nuna, ots, «aragia gogoaren aurka ta gogoa aragiaren aurka griñatzen zirala» (Gal. 5, 17). Ni bietan naski, baiñan nigan onesten nitunetan areago, gaitzesten nitunetan baiño. Ontan, alegia, ez ni, bortxaz iasaitea bainendukan naita egin ordez. Alare oitura bizkorragotu zitzaidan, naita bainindetorren nai ez nunera. Nork esan bestera? obenari zigor zuzena baitzarraion. Ez nedukan neure burua zuritzerik ere, egia ongi atzeman ez nulako aitzakian etzindudala serbitzen, gizartea utzirik, egi ortan tinki bainindagon. Nik ostera, oraiño lurrari itsatsirik, ez nizun serbitu nai, eta eragozpenak utzi-bildur nintzan aien sarera sartzeko bezain.

        12. Gizartearen zamak onea goxoki azpiratzen nindun ametsetan bezala, ta Zurekiko bururapenak, esantu nai dutenen alegiñak bezala ziran, berriro murgiltzen baitira loak garaiturik. Beti lo egon nai dunik ez baita, eta zentzudun guzien iritziz esnai egon obe. Alare, gorputza toil dalarik loa uxatzea geienez zail baita, eta loak goxoago beretzen baitu gizona esna-ordu izanik ere; alaxe, eskierrago nindagon obe zala Zure maitasunari ederrestea nere griñari baiño. Ark atse emaiten zidan; onek berriz xoratzen nindun eta lotzen. Ez nuan zer erantzunik Zure itz oeri; «esna adi, loti, ieiki adi illen artetik eta Kristok argituko au» (Eph. 5, 14). Eta nondinai Zuk egia zeniagola iabeturik, ez nuan erantzutekorik itz nagi ta loti auek baizik: «Berela, berelaxe, zaude pixka bat». Baiña «berela, berela» orrek etzun mugarik, eta pixka ori puska gertatzen zan. Gizon barnekoi antzo Zure legeak alperrik pozten nindun, beste lege batek baininderaman, gorputz-legeak gogo-legearen aurka. «Ark ninderaman bekatu-legera, nere azbegietan bainedukan» (Rom. 7, 22). Bekatu-lege ori, oituraren indarra da, ark erakarten eta lotzen baitu anima nai ezik ere, naita artara lerratzeko. Zorigaitz eni! «nork iaregiñen nau gorputz eriogarri ontatik Zure graziak ez bada, Iesukristo gure Iaunaren bitartez?» (Ib. 25).

VI

Pontitianek San Antonen bizitza ialkitzen dio, ta bi iauregi-morroiri gertatua.

        13. Aitortuko dut Zure izena, nere laguntzaille ta iaregille zeran Iauna; ialkiko dut zein emagose nindagon eta zein ertsiki loturik gizarteko arazoetan eta nola askatu ninduzun Oituzko lanbideak gero ta urduriago negizkin, eta Zuri asperen nengizun egunoro. Maiz nindoan Elizara, arazo nekagarri ta auengarri aiek ni utzi-ala. Alipi nerekin zan, opor, irugarrenez aholku-emaille izanik aioan baitzegon urrena aholkuak nori sald, nik ere mintza-antzea salatzen nuan bezala, saltzekoa ba ledi. Nerbidi, Milango uritar eta izkerazale zan Berekunengana ioan zan gure adiskidegoz, bigarren irakasle, gure guzion adiskide baitzan. Beraz, Nerbidi, gure lagun goxo ta mana, ez zan sari-zun ara ioan —aundiagoa baitzedukan ele-ederrean— baizik eta onginaiez, gure eskabidea aintzat artuz. Zugruki ari zan, gizarteko aundikiengandik gorderik, aiekin pakerik ez galtzeko, lan-ondoan opor egon nai baitzun, albait, zugurtasunarengaz zerbait billatzeko, irakurteko naiz entzuteko.

        14. Egun batez bada, Nerbidi aldegiña zala —ez dakit zergatik— Pontitian zalako bat gure etxera etorri zan neregana ta Alipirengana. gure erritar zan, Aprikatar baitzan, iauregian morroi-nagusi. Ez dakit zer nai zigun. Eseri giñan mintzatzeko. Alabearrez, gure aintzineko iosta-mai batean liburu bat auteman zun. Artu, zabaldu, Paul apostolua arkitu zun, ustekabe, naski, nere eginbideko libururen bat arkitu ustean. Irriz eni begira, arriturik eta atsegiñez so egin zidan, liburu ua bakarra ene aintzinean buru egin zulako. Kristau zintzo egiña zan, eta maiz Zuri, gure Iainko Orri, Elizan otoi usuz eta luzez belaunika oi zitzaizun. Adierazi bainion liburu aietan ari nintzala gogozenik, iardunean asi giñan Aigitoko Anton bakartiarengaz. Aren izena orduko argitsu zan Zure mirabeen artean; baiñan oraino gutartean ez-ezagun. Oartu zanean, artaz luzaro ari izan zitzaigun, alako gizona guri ezaguaraziz, eta gure ez-iakiñaz arrituz. Balditen giñan, ain berriki, gure egunetantsu, olako gauza arrigarrik egiazko alakoak entzunez; ua gure ez-iakiñez.

        15. Gero itza bakartien saldoetara biurtu zun, Zure usai goxodun oituretara eta lekaroko baso marduletara, ango berri ez baikendu oraiño. Bazan Milanen elkartetxe bat, anai onez betea, Anburusiren zaipean, eta ez genun ezaguten. Ari zitzagun oraino, eta gu ixilik, erne. Ez dakit zerk ekarririk esan zigun —Terberin naski— Agintaria eguerdiko zirku-ikuskarietan zegola, bera bere iru etxelagunekin egurastera atera zala arresi ondoko baratzetara, eta an, binaka zoazila, bata berarekin eta beste biak elkarrekin beste bidetik. Ibilli ta ibilli, txabola batean gertatu omen, gogoz lander diran zenbait Zure morroiekin —«aiena baita zeru-erria» (Mt. 5, 3)— eta an liburu bat arkitu omen: San Antonen biziera. Aietan bat —Iauregi-morroi ziran biak— irakurten asi, arritu, sutu, ta irakurtean, olako biziera artzea ta gizartea utzirik Zuri serbitzea erabaki. Artan, maitasun sainduaz eta lotsa osasungarriz beterik, beure buruarekin asarre, Iaunarengana begiak zorroztu eta esan: «Adi zak; neke guzi okin nora goazik? Zer nai diagu? Zer morrontza ari diagu? Agintariaren adiskide izaitea baiño itxaropide aundiagorik ukaiten al diagu Iauregian? Eta an zer duk, galkor eta arriskuz beterik ez danik? Eta zer arriskuz gatozkek arrisku aundiagora? Eta noizko? Iainkoaren adiskide oraintxetik naitekek, nai ukan ezkero?». Ola ziagon biziera berri bat erdi-zorian. Berriz irakur, eta barna iñarausi, Zuk ikusten duzun artaraiño. Burutik mundua erantzi zun, laister agertu zanez. Irakur artean eta biotzak eragiñik, alako batean, intzirika, oberen zana autatu ta erabaki zun, lagunari au ziagola: «Beude neregatik itxarokizun aiek; Iainkoaren morroi naukek oraintxetik eta ementxetik. Eni iarraitzeko nagi baiaiz, ez akidala etsai». Olako morrontza ta saria nai nitikek, erantzun zion besteak. Biak Zure, Zuri iarraiki naiez eta guziak utziz, diru arekin beuren Osasundegia eraiki zuten.

        Orduan Pontitian eta beste baratze-zokoetan arekin zebillana, aien billa asi ziran eta esan-tokian arkitu zituten «goazen etxera» esanez, illunabar baitzan. Aiek, ordea, beuren asmo berra erakutsirik, nondik eta nola ernea zuten eta bizkortua, «gurekin gelditu nai ez ba duzute gu ez nekarazi» esan zien. Oek, damurik lengoan zirala, atsegiñak eman zitien,eta aien otoitzeri goraintzi ziran. Biotza lurrean eta lorrean, iauregira itzuli ziran; besteak berriz, biotza zeruan tinki, txabolan gelditu ziran. Ba zituten emaztegaiak, eta auek, ori entzutean, beuren garbitasuna Zuri opa egin zizuten.

VII

Iaunak itz aiek Augustiñengana biurtu; au bere atzealdean gorde aurrealdea ikusteko.

        16. Au ialki zun Pontitianek. Zuk ordea, Iauna, aren itzak nigana biurtzen zenitun, eta neraunen gibelaldean kukatu banintzan aitzinaldea ez ikusteko, itsusi, biurri, zikin, itzaltsu, zauritsu bainintzan, Zuk iratzuli zenidan lepoa, nere aurpegia ikusi nenzan. Ikusita bai izutu ere; ta neronengandik ezin igesegin. Eta neronengandik begiak saiestu nai ba nitun, ua ialkiz ari zalarik, berriro nere aintzinera nindekarzun, begiak tinkaraziz, ene gaiztakeria arki ta gorrota nenzan. Ezagutzen nuan. Baiñan ezarena egin, eragotsi, aztu.

        17. Zuk osoro senda zenetzan, asmo osasungarri ori artu zuten aiek, nik biziroago maite ta neure burua itsuskiago gorrota, aiekin alderatuz, urte aunitz igaro baitziran —amabiren bat— nere emeretzigarrenean Kikeroren Hortensi irakurririk zugurtasunera esnatu nintzala. Oni ekitea luzatzen nuan, lurreko zorionak ezetsirik; au arkitzea ta billatzea bera ondasun guzieri ta erresuma guzieri obestekoa baitzan, eta inguruan naierara neduzkan guzikerieri. Ni, alare, gazte gaizo, gaztedanik gaizo, Zuri garbitasun eske asia nintzan onela: «emaidazu garbitasun eta eliko, baiñan ez oraiño». Bildur bainintzan berela entzun eta lizunkeritik sendatuko ninduzula; ta nik ua itzali baiñon artaz ase naiago. Bide makurretan ibilia nintzan, siñeskeri madarikatuetan, ez tinki, baiña beste siñeskizuneri obetsiz bezala. Ez nuan onez billatzen; bai etsai bezala aiertzen.

        18. Zergatik luzatu uste nuan, gizarteko itxarokizunak utzirik, Zuri iarraitzea? Ez bainenkusan argi zer bidetik ibil. Etorri zan eguna, nitaz erantzirik, ene barna erasiaka asi baitzitzaidan: «Non duk mihia? Ez omen uan ik aizekeri orien zama aizatu nai, egian tinki ez indagolako. Ona orain egia; alare aizekeriak zapatzen au. Anartean beste oriek egalak ditie bizkarrean; ez ditzak nekatu egi-billa; ez dite olakorik gogoeman amar urtez etagutiagoz ere».

        Pontitian mintza-bitartean, ene barrena ola karraskatzen zan eta lotsa izugarriz betetzen nintzan. Iarduna bukaturik eta egitekoa, ua berera ta ni neurera giñan. Zer ez niagon neure buruari! Zer bururakizunez ez nun zigorkatu nere anima au, Zuri ondotik iarrai zitzaizun! Onek oldar eta uka, baiña zuribiderik ez. Argibide guziak atereak eta aztertuak nitun, dardarako ixil batek niñedukan, eta erio-ikarak artzen nindun oitura ez utzi naiez. Ark nindun irotzen eriotzeraiño.

VIII

Alipirekin baratzan. Augustiñen burruka beure buruarekin.

        19. Artan, animaren izkutuan, ots, biotzean barna-burruka aundi ua piztarazi nularik, eraso diot, Alipiri, aurpegiz bezain gogoz asaldaturik. «Zertan gizak? Zer entzun duk? Ez-iakiñek altxa tazerua ebasten dite; ta gu, geure iakite zentzugabearekin ona non iraultzen gizian aragi odoletan! Lotsa al gizak aintzinetik ioan aieri iarraitzeko, eta lotsa ez, ez iarraitzeko?».

        Esatekoak esan nition, eta nere suak eraman nindun arengandik. Arriturik begira zegokidan ixil, oi ez bezala mintzo bainintzan. Esanak berak baiño agertzenago zuten ene barrena bekokiak, loek, begiek, margoak, mintzaerak.

        Gure etzalekuan baratzeño bat zan; an etxean bezala giñabiltzan, etxe-iauna ez baitzan an bizi. Ene biotz-eragiñak ara eraman nindun, enekin asitako burruka niork eragotzi etzekidan. zuk zenekin nora atera nendiken; nik ez. Zoratzen nintzan senda-naiez; iltzen nintzan bizi-naiez. Ba nekin zein gaizto nintzan, eta ez nekin zer onik ninteken berela.

        Aldegin dut bada baratzera, ta Alipi nere ondotik urratsez urrats. Ez nuan arekiko isilgorderik. Nola utzi ninduken gaxoaldi artan? Eseri giñan al bezain etxe-urrun. Intzirika ari nintzan ene buruarekin asarrerik aundienean Zure nairik ez nengilako, ene Iainkoa, Zure elkargotik alde nindagolako; artara baininderagiten ene ezurrak oro oiuka, Zu zeruraiño goretsiz. Bide ua ez nuan ontziz, zaldiz edo oinez eginbearrik, ez, etxetik baratzeraiño ibili ere. Ara ioan ez ezen etorri ere ez zan ioan-naia besterik; baiñan azkar eta osoki; ez naikari erdi-zauritua, an emen eragiña ta iñarausia, erdia altxa ta beste erdia erori burruka ari dana.

        20. Kezka artan, zer keiñuak egiten nitun ene gorputzarekin! Zenbait aldiz gizonak nai ta ezin, besorik ez balute bezala, edota lokarriz loturik edo gaitzez askaturik edo nolabait eragotzirik daudenean bezala. Illeak erauzi, bekokia io, eriak antxumatuz belauna besarkatu egiten ba nuan naita egiten nuan. Nai bai ta egin ez ba ziteken, ene azbegek men egin ez ba lute. Ene nai ukana ta aal ukana zenbatetan etziran berdin! Ez nuan egiten milla aldiz atsegiñago nukena, ta nai orduko aal nenzaken; berela nai ezkero nai ukaitea baitzan. Almen eta naimen bat ziran, eta nai ukaita, egitea zan. Alare ez nuan egiten, eta gorputzak aisago zegion men gogoaren naikari mengelari, animak bere naikari aundiari baiño, naimen utsean egin bearrik ere.

IX

Animaren gaitza. Nai, ta ez oso nai.

        21. Nondik arrigarri au? Eta zergatik? Argi naza Zure errukiak eta galde bezaiet gizonen kastigu izkutueri ta Adanen semeen samin txit beltzilluneri. Nondik arrigarri au? Eta zergatik? Animak gorputzari agin, onek berela men egin; berak berari agin, uka egin. Animak eskua igitzeko agintzen du, ta ain errez egiten du, agin eta egin osta baititezke bereizi. Eta anima anima da ta eskua gorputz. Agintzen du animak animak nai dezan, eta bat bera izanik, ez du egiten. Nondik arritzeko au eta zergatik? Nai ukaiteko agintzen du, naski, nai ez balu ez bailezake agindu, eta agindurik ez du egiten.

        Ez du oso nai; beraz ez du oso agintzen. Nai-neurrian agintzen baitu, ta nai-ez-neurrian ez du egiten agindu ori; naimenak agintzen baitu nai ukaitea, berak, ez bestek. Ez du beraz osoiki agintzen; beraz agindurik ez da. Agindu osoa baliza, agindu bearrik ere ez luke, egiña bailitzake.

        Ez da beraz arrigarri, aldez nai ta aldez ez nai ukaitea: animako gaitz bat da, oituraren zamapean egiak ez baitu osoan zutiarazten. Ortatik bi naikari, bakoitza oso izanik, batari eskas zaiona besteari baitatxikio.

X

Bi naimen ditugu, baiñan ez bi etorki edo izate. Anima zatitzen da.

        22. Itzali bitez, Iainko, Zure aurpegitik, «itzontzi ta lilluratzaile bezala» (Tit. 4. 10), erabakitean bi naimen sumaturik, bi etorki ere ditugula, bata on eta bestea gaizto diagoten oriek. Berak dira egiz gaizto, ola uste ukaitean eta berak ditezke ere on, egia idukitzen badute ta egizaleekin badabiltza Apostoluak diagon bezala: «beinola illunbe zinaten; orain, aldiz, argi, Iaunagan» (Eph. 5, 8). Oriek berriz Iaunagan ez, baiña beregan argi izan nairik, animaren etorkia Iainko dalakoan, illunbe beltzagoan gertatu dira, Zugandik urrunago ioan baitira aundimin izugarriz; Zu baitzera «mundura datorren gizon oro argitzen duzun argi ziña» (Io. 1, 9). Begira zer diagozuten; ezazue lotsa, «urbil zakioe ta argituko zerate, ta aurpegia ez zaizue gorrituko» (Ps. 33, 6). Aspaldi bururatu nunez, Iaunaren morroi izatea erabaki nai ukaitean, ni nintzan, bai nai ta ez nai nuana. Ni nintzan, ni. Ez nuan oso bai-nai ta ez-nai. Onela ari nintzan burruka neronekin eta neronengandik zatituz. Zatitze au gogoz beste gertatzen zitzaidan, baiñan etzidan beste anima baten etorkirik salatzen; bai nerearen nekea; ez naski nik neroni emana, baizik eta nigan zegon bekatuak, naiagoz egiñarenak. Naimen aien bezainbat etorki aier balin badira elkarrekin, bi baiño geiago dira. Norbaitek auta nai baleza, manestarre biltzarrera ioan ala ikustegira, ola diagote: «or bi-etorki: onak onata dakar, gaiztoak arata derama. Nondik bestela bi naimen aier orien ezbaia?». Biak derizkiote ona. Zer bada? Gutan batek, auta-naiez, bi naimen aierrekin ez-mezean badago, ikustegira ioan ala Elizara, aiek ez al leudeke ez-mezean, zer erantzun? Nai eza aitortuko dute, ots, gure Elizara naimen onez dala ioaiten, Sakramentuetaz gantzuturik an daudenak bezala, edota bi etorki gaizto baietsiko ditute ta bi anima gaizto gizon berean; eta aiek diagotena ez diteke egi, ots, bat on eta bestea gaizto; edota egira datozke ta ezin uka, autatzean, anima bakarra zenbait naimenek daragitela.

        24. Beraz, gizon bakarrean bi nai-ukaite elkarri aier dirala ikustean, ez bezate esan bi zerki aierretatik edo bi etorburu aierretatik datozen bi anima dirala: bata on eta bestea gaizto. Zuk gaitzesten dituzu, Iainko egiati, Zuk gezurtatzen eta ixiltzen. Onela, bi nai-ukaite gaizto autatzekoan, adibidez, gizona edenez ala burdiñez il, olakoren ala alakoren landa ebatsi, biak al ukan ezkero; atsegiñez lizunkeria erosi ala dirugosez dirua gorde; zirkura ioan ala ikustegira, biak egun berean gertatuz; oraiño, besteren etxean ebastea, al baledi; urrena, ezkon legea austea, aukera dalarik; azkenik, nai-ukaite oriek oro une berean gerta balediz —ez baititezke batean egin— zatitzen dute anima lau edo geiagoko nai-ukaite oriek, ainbeste gauza ukan nai baitugu. Eta alare ez dute aitortzen beste oinbeste zerki ta etorki diranik.

        Orobat nai ukaite onetan ere. Esan bezaidate: Apostolua irakurtea on al zaie, naiz Salmu soilla, naiz Ebanjelioa? «Bakoitzari on zaigu» erantzun dezakate. Zer beraz? Guziak berebat atsegiten badute ta une berean, nai-ukaite bixiko oriek ez al dute giza-biotza bereganatzen, zeri eldu auta bitartean? Guziak dira on eta elkarri aier, bat auta arteo; askotara zatika zegon naimena bat artara oldartzen dan arteo.

        Ala berean, goitik betierak gu erakartean eta beitik emengo atsegiñak gaduzkanean, anima bakarra da, au edo ua nai baitu, ez nai osoz. Orregatik zarratatzen da oiñaze izugarriz, egiak bat autarazi, ta oiturak bestea ez utzarazi.

XI

Augustiñek berandutzen: griñak marmari egiten.

        25. Gaitz eta oinaze oekin nindabillan, neure burua oi baiño zorrozkiago salatuz, nere lokarrian itzulka ta indarka, oso eten nezan arte. Utzixe nindun; iduki alare. Zu ari zintzaidan oraino, Iauna, nere barnean, bildur-lotsaen zartzaillu gogor urrikaltsuz, azken-ari aul ua eten gabe geldi ez nendin, berritzearekin ni bizkorrago lotu ez nindezan. «Berela noa, berela noa» niagon ene baitan, eta itz oekin batean zoan ene naikaria. Egintxe nuan eta egiten ez; ez nintzan lengoan erorten; egitear eta arnas artzear nindagon. Berriro alegin eta gutixago nindagon artan, gutixago; ukitzea eta eltzear. Artan ez nindago, ez nion eltzen, il ala bizi ez nekila. Gaitz zarragoak indar geiago zun nigan oitura obeak baiño. Eta beste gizon biur ninteken une ua urbillago, ta ni izutuago; ez nindun ordea gibelerazten, bai berantarazten.

        26. Aspaldiko berriketen berriketak eta aizekerien aizekeriak niñedukaten, eta aragizko soiñekoa iñarrausten zidaten marmarika: «Uzten al gaituk? Oraintxetik ez gaituk irekin sekulako; oraintxetik etzaik zillegiko, ez au, ez ua, sekulako». Eta zertzuk ziran, ene Iainko, zertzuk ziran au eta ua! Aiza detzala neregandik Zure errukiak. Zer likiskeri idarokitzen zidaten! Zer lotsaizun! Entzuten nitun, ez erditaraiño ta gutiagorik ere, ez, naita elkarren aier zetozela; baiñan, atzetik xuxu muxuz, igesi, ta ximiko aulez bezala, itzul nendin. Aiek eten eta iñarrausi ote nindagola, berantarazten ninduten deitu tokira iauzteko; oitura bortitzak au esaten baitzidan: «uste al duk oriek gabe egoiterik?».

        27. Txit epelki esaten ordea. Aurpegia itzuli nuneko —eta ni osorik itzultzea bildur— an agertzen zitzaidan garbitasunaren dedu ederra, arrai, ez pozkario tzarrean, oneski legunduz, ezmezik gabe etorri nendin, eta ni artzeko ta besarkatzeko besoak zabalduz, eskuak eredu onez beterik. Ainbeste neskato, mutiko, ainbeste gazte ta adin guzietako, alargun agurgarri ta birkin urtezu, eta guzietan garbitasuna, pozez ernari, ez agor, Zu, Iauna senar zaitutela. Eta irri egiñez ninderagin, au esanez bezala: «oiek eta aiek egin zutena ik ez al dezakek? Oriek eta aiek, beren Iaun Iainkoagan ez eta berengan al diketek? Aien Iainko Iaunak emana nizaiok. Zertako ago ekurugaitz? Aurtiki adi lasai; artuko au ta sendatuko». Eziñago lotsa nintzan, oraino entzuten bainitun berriketa aien marmariak, eta zalantzan nindagon. Entzun-uste nuan berriz ere: «Adi elkor, lurreko lizunkeri aientzat, moteldu ditezen» (Col. 5, 3). «Atsegiñez mintzo zaizkik, bañan ez Iainkoaren legekoz» (Ps. 118, 85). Eleta onek nerau nindun aier biotzean. Alipik, ene alboari iosirik, ez-bezelako nere biotz-eragiñen ondoria ixil zigurikan.

XII

«Ar eta irakur, ar eta irakur». Augustiñ, Alipi, Monika.

        28. Ene gogoeta sakonak ene zarpilkeri guzia barnenetik begien aintzinean eman zidalarik, ekaitz izugarria sortu zitzaidan, negar-euriarekin. Alipigandik alde egin nuan intziri ta guzi ixur zedin, arekin egona gaitzi baitzitzaidan, eta bakartasuna egokiago negar egiteko. Nola nindagon ezagutu nindun. Ez dakit zer esan nuan ene mintzoa negar-ernari ageri baizan ene ustez, eta ieiki nintzan. Ua gu eseri tokian gelditu, arri ta belarri egiñik. Ni piku-ondo batenpean etzan,ez dakit nola, ta malkoeri ataka zabalduz, zurrustak atera ziran, Zure gogoko opari, eta olatsuko itzekin asi nintzan: «noiz arte, Iauna, noiz arte zakiket asarre? Ez etzazula gogora nere lengo gaiztakeiak» (Ps. 78, 5); sumatzen bainun oraino ba ninedukatela. Oiu errukarriak ateratzen nitun: «Noiz arte, noiz arte biar eta biar? Zergatik ez da orain ene lizunkerien azkena?». Auek esanez negar zeridan biotz-erdiratze samiñez, eta ara non, auzo-etxetik lelo bat dut entzuten bein eta berriz, ez dakit mutiko ala neskatorena: «ar, irakur, ar, irakur». Berela, aurpegia aldatuz, al guziz asi nintzan gogo-iraulketa, olako lelorik iostetan ematen ote zuten, eta ez nuan gogora beiñere alakorik entzunik. Negar-iturria galgaturik, ieki nintzan, ustez eta Iainkoak etzidala besterik agintzen, ots, liburua idekita, lenik atzematen nuan atala irakur nenzala. Entzuna bainun, Antonek Ebanjelioa irakurriz, ustekabe gertaturik, berari esana bezala artu zula irakurten zun au: «oa, sal etzak ditukanak, emaizkiek landerreri, eta badukek altxorra zeruan; ator eta iarrai akit» (Mt. 19, 21), eta mintzo onek biurtarazi zula Zugana.

        Ala, lasterka itzuli nintzan Alipi zegon tokira, an utzi bainun Apostoluaren liburua andik aldegitean. Artu nuan, zabaldu, ta ixilik irakurri, lenbizi gerta zitzaidan atala: «Ez ian-edanean, ez mozkorkerian, ez oeko lizunkerietan, ez eletan eta bekaizkerian; iauntzi ezazue Iesukristo gure Iauna, ta ez axola aragiaren lizunkeriz» (Rom. 13, 13). Ez nuan geiago irakurri, ez bearrik ere. Berela esan orren azken-itzetan ene biotzean zabaldu argi seguruaz ene ezbai guzien laiñoek igesegin zuten.

        30. Artan, eriak edo beste zerbait orri tartean ezarririk, itxi nuan liburua, eta aurpegi narez, gertatua Alipiri adierazi. Ari zergerta zitzaion nik ez bainekin, onela agertu zidan. Galdetu zidan zer irakurri nuan; nik erakutsi, eta nik baiño arataxego irakurri. Ez nekin nola iarraitzen zun. Au zan iarraikizun: «siñestean aul dana, ongi arrazue» (Ib. 14, 1). Ark beretzat artu zitun itz ok, eta neri aitortu. Aholku artaz bizkorturik, bere lengo oituren araura —nik baiño obeak baitzitun— asmo ona ta gogarakoa artu zun, batere kezka larririk eta ezbairik gabe.

        Andik amarengana goaz, ola ta ola gertatu zitzaigula. Aren poza! Ialki diogu nola. Poz-iauzi dagi ta garai-keinu. Onesten zindun Zu, «guk eskatu ta uste baiño geiago ematen baituzu» (Eph. 9, 20); negar intziri urrikariz ark eskatu baiño ere geiago eman zeniola baitzekusan. Biur ninduzun Zugana, ainik eta ezbainun ez emazterik ez gizarteko itxarokizunik opa, oinbeste urte lenago Zuk agertu zenion siñes-legean egon nendin. Aren negarra poz aragizko birllobengandik zitxaroken baiño maitekiago ta garbikiago.