Tximistargi barrija

(Jazorikua)

        Emen irakurriko dozubena lengo urte baten Durango'n jazo zan.

        Merkatu-eguna zan, eguraldija illun-illun eguan; emakumetxu bat sartu zan Artekale'ko saloki edo deuda baten, eta ikusirik tximistargi-makatza, apur baten argijari begira-begira egon eta esan eutson etxeko-andreari.

        — Ene! Au argien ederra! Egundo onakorik!

        — Gustetan yatzu, Ana-Mari?

        — ...bai. Polito dao kristalezko bere ontzitxo orretan. Zenbat kostetan da onako bat?

        — Bost errial.

        — Bat erosiko neuke. Nun saltzen ete-dira?

        — Neuk daukodaz ementxe. Gurozu bat ala?

        — Bai, iministazu bat. Sekuleko ikarea artu bear daure Kosanton gureak eta mutilek, gaur gabean argi dotore au imini daidanean gure subetean.

        Imini eban argi-makatza polito-polito bere zimeratxuan (zestellatxuan) eta agur esanez juan zan Ana-Mari ona, lau urteko umiak baño gaiztotasun geyago ezaukon emakumetxu zintzuba.

        Urrengo merkatu-eguna zanian, orra nun agertzen dan bera Artekale'ko denda artan, eta bai-diñotso etxeko-andreari:

        — Ara ba, lengo egunean eroan neban argi-ontzitxua etzan ona ixan edo...

        — Ez?

        — Neu pozarren eldu nintzan etzera, ta estuen nengoan gaba noz etorriko zan gure gizonok ikaratute izteko, ta esakerea dan lez «nire poza pozure» yoan zan. Imini neban argitxu au ta... len beste illun. Burle egin eusten sano gure gizonok esaten eurela erretzinean alderako eztaola argirik ondioke ta... ene, ene!

        — Fundiduta egon ete zan ba? Ekarri dozu bonbillia?

        — Zera? Argi eitekoa? Bai... ara...

        Saloki-andreak artu ta imiñi eban beste makatzaren lekuban, berau kenduta, eta ederto argi egin eban.

        — Ikustozu, Ana-Mari, zein polito?

        — Andie da gero!

        — Zelan imiñi zendun ba?

        — Nik ba... ortxe daon lez, goiko kuartoeko untze batetik abarka-kordelaz dingilizke...

        — Baña, Ana-Mari, Jaungoikuak parkatu daistala, letrizidaderik ezpadaukozube, onek eztautzube balijo!

        Artu eutson ari-makatza saloskari edo denderiak, eta emon eutsozan atzera bost erlak, eta iñun diran atzalgundiak (esplikaziñuak) be egin eutsozan aditu erazoteko tximista barik, edo letrizidade barik denderiak esateban lez, etzala gauza argi egiteko etxera eruandako makatza.

        Ezeban ezer ulertu, ta len bestian juan zan, edo len baño txartuago, buru-barruban naste illun bat eroyalako.