ARA NOLAKOA ZEN
«GOLDARAZKO BERSOLARIA»!

        1960'ko garagarrillaren amabotsgarren eguna.

        Iruñatik idazti bat nere izenean.

        «DIPUTACIÓN FORAL DE NAVARRA = Institución PRÍNCIPE DE VIANA="Sección para el fomento del Vascuence"», jartzen du idaizki-buruan.

        Idaztia Diez Ulzurrun'tar Pedro Jaunaren izenpenakin dago; bere izenean, Tirapu'tar Franzisko Jaunaren eta beste lankide guzienean.

        —Zer esango ote didate?

        —«Euskal-sail onek iru urte dauzka; berso ta bersolarizaletasuna Naparro guzian piztu naian gabiltza; ta zuk maitasun aundiz bildutako, zure aitaren (G.B). "KONTU TA BERSOAKIN" liburu koskor bat ateratzea erabaki degu. Orretarako GOLDARAZ'KO BERSOLARI seme zintzoren itzaurretxo bat jartzea litzake gure asmoa...».

        Deikunak asko pozten nau.

        Baño, ez.

        Andrés Astiz en BERTSO TA KONTUEN itzaurrekoa ez du bere semeak bakarrik egingo: elerti kontuetan ni ez bai-naiz nor...

        Euskal-Akademiko Zuzendari, Azkue Jaunaren itzak jarriko ditut lenengo mallan, itzaurre egokienatako. Bere «Euskalerriaren Yakintza» liburutik artuta itz-itzez jartzea noa:

        «Ipuin batzuen bealdean amabi aldiz Astiz baten izena irakurriko duzu. Goldaratz (Naparroako basairritxo bat da. Imotz-ibarrean) Goldararaz'ko semea zan. Larraun'en yakingai bila nenbilela, arrainketa ederrak, batez ere Baraibar ta Iribasen eginda gero, ibar aren ondoko goialde batean, Latasara bidean, Goldaratz deritzaion irixko artan ipuiak ugari zekizan gizon bat bizi zala esan zidaten, emezortzi semealaben aita.

        Gora ta gora, igo ta igo, ta an idoro nuen Astiz umetsu ta ipuintsua.

        Astiro, inork baino astiroago, zekien berak buruan zituenak edasten eta, nik, itzez itz, erraz artzen nition guztiak.

        Laxter oartu nuen aren buruan gertatzen zan agi edo fenomenu bat.

        Berak or ta emen ibilita, alakori ta onelakori entzunda, ipuin batzuk, geienak noski, euskeraz sartu izango zituen buruan; beste batzuk, bat edo beste beintzat, erderaz ere bai. Burutik atera bear zituenean, erderaz poliki zekielako edo, erderazko Sintaxiean yosita eltzen ziran nire belarrietara. Lenengo ipuinaren azkena-orduko ezagutu nuen aren buruko agitoa ta nik orduan esakera bat burutuarte itxaron ta gero euskeraz yosita banan banan paperatzen nituen...».

        Itzaurre oneri, nik ere nere aldetik, bere bizitzako egigai, nere oroipen batzuek eta, azkenez, nere aitaren ezagunen aipatzeak oso laburki ezarriko dizkiot.

        a/ EGIGAIAK:

        —Andrés Astiz Oderiz, Goldaraz —Naparroan— jaio zen 1863'ko garagarrillaren lenengo egunean.

        —Gaztaroan, Latasako ikastetxean ibilli zen. Gero, Bidaurretan, bere seniden etxean (gaur Iruñen daude) bere ezagutzak obegotu ta osotu zituan, batez ere erderaz ikasiaz.

        —Ogeita sei urte zituala, Arruiz'ko Maria Argiñarena'kin ezkondu ondoren, bere bitartez Jainkoak bost seme eman zizkion. Aietatik oraindik iru bizi dira: Inazia, Pedro ta Severino.

        —Gazte zalarik alargundu ta bigarrenez ezkondu zen Joxepa Arregi'kin. Au ere Arruiz'ko alaba. Beragandik amalau seme-alaba sortu zitzaizkion.

        Ara emen bizi deneen izenak: Markox, Migel, Manuela, Franzisko, Mariano, Benita, Maria, Zenona, Nikolasa, Narzisa ta Juanita.

        —1924'ko otsaillaren seigarren egunean, Goldaraz'ko jaio-etxetik bizitza obeagora joan zan.

        b/ NERE OROIPENAK:

        Sail onetan nere anaietatik edoizeñek esan lezake nik baño geigo, 1919 lastaillan utzi bai nun nere etxea, Gabiriko (Gipuzkoa) Pasionisten bidea arturik.

        —Gogoratzen naiz, bai, nere Maixu ta Zuzendariak bere buru azkar ta zorrotzaren jira-bira dotore ta aberatsakin parre-algaraka nola jartzen zituan...

        —Gure etxeko sukalde zabalaren iskiñian ere gaur bertan oraindik berai begira nago, eta au da biotzaren barnean daukadan irudia: aulki zar batean jarrita, neguko arratsalde luzeak gozatu ta alaitzen, kontu kontari ta kantari... Ta au da arrigarriena: Jainkoak, Ama Birjinak, Aingeruak, lapurrak, abereak, moxorroak eta baita zugatzak ere, denak eta bakoitzak zun bere abots, arpegi-era ta keñu berea.

        —Pillota lekuan ere ikustekoa zan, batez ere jokua beste errietakoakin zutenean, tanto bakoitza bersoz ornitutzen:

                —Bat, eta bate ez...

                —Ateako're ez...!

                —Goldaaztarrak amalau,

                Baraartarrak, sei...

                —Animo, erritarrak:

                Bentaja orrekin, sei!

                —Goldaaztarrak oitabi,

                Baraartarrak amiru...

                —Gaur galduk zaate

                ekarri onea diru!

        c/ AIPATZEAK:

        Zer esan badut emen, Imotz, Larraun, Atez, Ultzama ta Besaburuko aran-muñoetan ezagutu zuten denak daude GOLDARAZ'KO BERSOLARIA larrosa ta lore politez jantzi naien.

        —Inguru guzian, etzen gizon atsegingarriagorik.

        —Erriko jaietan, Andrés Astiz ez bazan, dena alperrik...: etzan festarik.

        —Baraarko senide batek denbora gutxi dela esan zidan: Zure aitak gure etxera etortzen utzi zuanetik, akitu ziren gure jaiak.

        —Adimen zorrotz ta zurra zuan. Lagun arteko bear eta ez-bearrik ere iñork ez bezela ezagutzen zituan. Inguruetako errietan sendietako kontu eta goraberak konpontzeko Andrés Astiz lagun euki ezkero etzan beste bearrik...

        —Edozein tokitan, an zan, beti pozik, on egin nairik, gizon biguin ta kristau zuzen be-zala.

        Ara nolakoa zen gure aita!

        —BERTSO TA KONTU auetan bere buru argi ta alaitsuko dirditasun pixkabat irakurleak ikusi lezake. Kontu geigo ere badira, baño gure ardura gutxiegiak ez digu biltzen utzi.

        —Lantxo oiek ukitu txiki batzuek badituzte tartean, baño dena seme baten lotsa ta itzalpean egiña.

        Eta, nere aita maitearen biztelesti koxkor ta otz au bukatzera noa.

        —Nere eskerrik bizienak len esaniko «PRíNCIPE DE VIANA»-ren Jaunentzako. Berak izan dira nere lagun onak eta baita euskerarenak ere. Ta ez da auentzako bakarrik nere eskertasuna, baita Naparro guzian nere aitaren oroipenean egindako zinkunde edo biotz-agurtzan sartu diranari ere.

FRANZISKO ASTIZ ARREGUI

(Aita Andrés, Pasionista)