VIII
GARDAIATIK EL GOLEARA.

ASI

        Gu, aurreko biak, puxka batean itzik atera gabe ginjoazen. Nere ondoko laguna gaztea zan, azeituna kolorekoa, bibote txiki beltzarekin. Ni asi nintzan:

        —Au bide ederra! Onelakoxea al da guztia?

        —Bai zera! —ain bat-batean erantzun, nere gogozko uste ura ber-bertan txikitu zidala—. Ega-ontzien tokiraño bakarrik.

        Orduan konturatu txango ura aidez joan banintz obeto egin izango nuala. Baño bideari lotu nintzaion eta artaz geroz ez nuen gogorik jakin-nai ta nastetan aritzekoa. Ez, bada, ezer berririk bururatzerik nai, ninjoan (joan nendin) nere kamionan, beeko bidez jakingarri geiago ta basamortua obeto ikusiko nuala.

        Ta ala zan, bide eder ura lister bukatu ta asi zan kamiona saltoka ta bi aldeetara mugitzen puskatzeko itxuran. Bide txarrakin asita ainbat kilometroan balantzaka ginjoazen. Obe-itxurarik ez. Denbora guztian ezta itzik ere. Naita ere ez zan erreza alkarrekin itzegitea. Noizbait itz bat edo beste asi giñan. Alako batean kamiona ura-bearrez geratu zan.

        Orduan zertxobait jateko aukera zala, ta nere ondoan jarritako zorroa artu ta asi nintzan jatekoa ateratzen txoperra urarekin ari bitartean. Goiza aurrera joanagatik, jan-bearrez baño ni ere zerbaitean aritzeagatik asi nintzan. Txoperrari alkartasun onean ibilli gindezkeala erakutsi nai nion, bera ere nere aldera jarri zedin.

        Atera nituan bi arraultza egosiak eta ogi puska bat, eta erdi bana asi giñan jaten nere lagun berria ta ni ibilli bitartean. Urrena, laranja bana. Xigarro bat ere eskeñi nion eta artu zuan. Jate puxka arekin lasaitzen asi giñan, eta ni lasaituago, bada zorroa txikiagotu zan.

        —Zein ordutan uste dezu El Golean iritxiko gerala? —galdetu nion.

        —Egun guztia bearko degu, noski.

        Naigabez etsita, bideak zer-ikusi aundirik ez, asten da kamiona poliki ibiltzen, joaten da bide-ertzera... ta geldi. Gauza txarren bat gertatu zalakoan, txoperrari galdetu nion:

        —Bai al dago okerrik?

        —Bai.

        Jetxi zan txoperra kamionatik, altxa zuan aurreko estalgarria ta, bere kidearekin, biak asi ziran motorrari begira ta ikutuak egiten. Nik berriz, aien arpegieri begira, batez ere txoperrari, ajol aundiko okerra ote zan asmatu naiez. Itxura txarreko kontua. Altzaiduzko zer bat atera zuan bi puska eginda. Istillu gorria! Arpegian igarri nion nekezkoa zitzaiola egia esatea, bai zekian nik naigabe aundia artuko nuala-ta.

        —Oker aundia al da?

        —Ezin gindezke emendik mugitu.

        —Gaua emen pasa bearko al degu?

        —Bigar arte ez da pasako gure etxeko kamiona.

        Basamortu gorrian geunden, 155 kilometro irtendako tokitik eta 205 kilometro elburura. Berealaxe asi zitzaidan burua lanean. Zein arrisku letozkidakean eta aiengandik nere bizia nola begiratu nezakean, asi nintzan nere barrena aztertzen. Ez geiei estututa, ordea: bildurra lagun txarra bai da. Nere jakin guztiarekin jokatuko nuan. Tokia, garai, bideko lagunak, danak gogoan artu bear. Gauzak gaizki etorrita, ez zan erreza izango andik alde egitea. Ez geunden denbora askotan tanekra artan bildurrak kosk egiteko. Nere buru ta biotzaren jabe nengoala, oraindik larrialdi txarrik jarri ez zitzaidala, askotan gerta oi dan bezela, non nabaritzen degun, Jaungoiko maite-maite, non nabaritzen degun gure atzetik prantzes soldaruen jeep dalako bat datorrela ta parean gelditzen dala.

        Etorriberriak bi soldaru aljeriarrak ziran: sudur-motz, ezpañaundi, buru-jirako zapi zuriarekin, kaki-jantzian. Nere txoperrak eta soldaruak arabe-izkeran itzegin zuten, nik tutik ulertzen ez niela.

        —Esaiezu, arren —eskatu nion— ea beren kotxian eramango ninduketen.

        —Orixe berbera galdetu diet eta baietz erantzun dute. Emendik bost kilometrora dagoan relais edo alda-toki bateraño eramango zaituztela; an, bederik, gau guztian etzanda egon zindezke.

        Bidean urrengo eguneraño egon-bearrak ez ninduan askorik alaitzen; alaz guztiz bertan baño obeto egongo nintzala aipatutako tokian, bideari jarraitzeko ere aukera obean egongo nintzala, ta, noan, joan nintzan aiengana. Laguntzaleak maleta toki berrira aldatu zuan. Ala ere, eskarrik asko.

        An gelditu ziran biak, txoperra ta laguntzalea, bere autokar edo «auto-oker» arekin.

* * *

        Jeep ura sinist eziñeko tramankulu traketsa zan. Exerita egonda ere, ikaragarrizko zartakoak artzen nituan. Ura gaxoak eramateko jarriko balute, gaxo guztiak il, gu osasundunak gaxotzen giñan era berean. Ni beintzat zanpa-zanpa eginda ninjoan. Nere urdallari aal nuan ondoen eusten nion eta pazientziz kolpe aiek guztiak jasan bear geiago eziñean, nereak egiten ez zuan bitartean. Ain gaizki ninjoala bide, ez nuan batere gogorik zalako relais ura baño aruntzago joatekoa, naiz eta asieran bost kilometro baño aurrerago ez-ibiltzeak min aundia eman.

        Begitaratu genuan, bada, alda-tokia, ta azkenez iritxi giñan araño. Orra ba nere gaitz, neke, ziñak eta miñak antxen bukatu. Eskerrak eman nizkien biotzetik eraman ninduten bi soldarueri, aiekin ibilli-guztian itzik atera ez banuan ere, ta zuzenean joan nintzan ate-ondoan zegoan prantzes sarjentuarengana; bada ura ez zan ostatua bederik, baizik ssoldaru-etxea, kantina ta guzti, ta nik «egun on» egiña an zanik soldaruzko bakarra zan.

        Adierazi nion neri gertatua ta barrena pasatzeko baimena eman zidan. Patiña aurrean, sartu nintzan erdian zegoaneko urik gabeko iturri eder baten ondotik eta ezkerrera jo nuan kantina edo jan-gela zegoaneko artara. Patiñako aurrea zan, itxuraz, etxe aren kontu-egille edo nagusi-ordearen bizitza, len soldaruzko opizialen tokia izana baldin baite. Eskubia, geroago ikusi nuan bezela, etzalekua, bost oetzar artzeko añako soldaru-lekua.

        Kantinan, txoper-jendea. «Egun on» esanda, exeri nintzan aien ondoan atzeko mai luze baten muturrean. Nagusi-ordearekin ari zirala, lenbiziko gauza jakin nuana an ez zala ogirik, ez ardorik, ez garardorik, ez kaferik eta ez kontserbarik, anixeta ala pipermint edo menda besterik ez. Edo-ta, arek ez zuala ostatu itxurarik, maia, aulkiak eta aurreko botillategi kaxkarra izanagatik. Ementxen egoten zan ain gauza gutxien jabe zan gizon zaar atsegiña ta, bera eziñean, bere seme gaztea.

        Nere janaren zorroa idiki nuan eta eskeñi nien besteeri jan nai bazuten. Ezetz, eskarrik asko. Atera nituan ogia, Yorkeko urdai-azpiko gozoa, pâté de foie, azeitunak, gazta-kaja txikia ta laranjak. Arraultza egosiak bidean jan genituan. Bazkaldarrek begi onez ar nintzaten, berriro ausartu nintzan esaten:

        —Neretzat bakarrik jan geiegi daukat.

        Aldameneko txoperrak erantzun zidan:

        —Basamortuan ezin diteke beñere esan jana geiegizkoa dala.

        Arrazoia zeukan, ez intzan ondo konturatu.

        Araño nola iritxi nintzan galdetu zidan, eta gertatua aitortu nion.

        —Ni, bazkal-ondoan, —esan zidan— Gardaiara noa ta bigar ostera emen naiz El Golearako.

        —Gizona —erantzi nion— baldin nik aukera onik ez baneuka, joango al nintzake zurekin txango au bukatzearren?

        —Bai, noski.

        El Golean seguru irixteko zetorkidan ustegabeko eskeintza arek indartu ninduan. Urrengo egunean aterata ere, astearteko ega-ontzia ar nezakean. Beste aldez, nengoan leku artan gero ta egoera txarragoa egingo zitzaidalaren ustea neukan, naiz eta ain arrera ona izan eta ain gogoz nik eskerrak eman.

        Nik jan bitartean, txoperrak beren otordua bukatzen ari ziran, eta bukatu-ala kantinatik alde egiten zuten. Nere ondoko laguna, nerekin zerbait itzegiña, beraz, ura ere ezkutatu zan.

        Kantinako mai batean tokia artu ta bazkaltzeko guztian ezere ez eskatzea, lotsagarri iruditzen zitzaidan. Ni utsean nengoan bezela, nere burua ajola gutxikoa ikusten nuan, eta leku artan, are geiago, kontuzkoa izan bear. Kantina-gizon zaarra deitu nuan eta, arren, baso bat ur anixetarekin emateko. Basamortuko errietan auxe da hoteletako bar-etan geientsu edaten dan edaria, langille ta gobernu-zerbitzari prantzesek edaten dutena.

        Xigarro bat erre bitartean, aren erdia bakarrik edan nuan, zerbait artzearren, an inguruan ikusitako putzu artatik ekarria izango zalaren ustearekin nazkatuta. Baño erretzez bukatu baño lenago, nere gizon zaar ura nereganatu ta berari jarraitzeko, ta aurreko etzalekura eraman ninduan. Ate-ondoko oea erakutsi beatzarekin eta tapaki bat emanaz, ala esan zidan:

        —Etzan zaitez or ta atseden artzazu.

        —Bai, baña...

        —Ez dago «baña»rik, siesta egintzazu.

        —Ta joan egin zan, nonbait neretzat nai zuana berari gogoak emanda zegoan.