HISTORIJAREN JARRAIPEN
TA ERAKUSTE ALDI X

        Beste gauza gustietan legez, guraso zorijoneko oneek, imiñi ebeen ardura andija, eureen seme alabeen estadubaren gañian. Jangoikuak emonda, bazitubeen ondasunak, edozeiñ aldetatik lagunduteko eureen akomodora. Leenaz agerturik Luisek bere borondatia, eleisatik jarraituteko, ikasi eban Gramatikia. Baña jakite arren gustieen borondatia, ta artu egijeen ondo penseetako denporia, berba egiñ eutseen egun baten modu onetan.

        AITAK: Antxiñatik daukadaz josita biotzian, neure seme, ta alabaak, predikadore jakitun bati entzun neutsazan berba oneek: Jakiñ biar da, ziñuan, estadu bat baño geijago dirala; edo eleisatikua, nai erlijinoian, nai andik kanpora; edo donzellatasun garbitasunekua, dirala mutill, dirala neskatillak; edo ezkontzakua. Jakiñ biar da, Jangoikuari jaokala estadu batera dei egitia, nor berari jarraitutia, ta gurasuei bakarrik, alegiñez lagun egitia. Zelan gustitik biar, ta ondo dan munduban, Jangoikuak batzui deituten deutsee eleisatik, beste batzubei birjidadetik mundubaren erdijan, nai konbentubetan exenplurik argijeenak emotera, ta beste batzui matrimoniotik, eurak, ta baditubee ondorenguak zuzendu ditian bera alabeetara. Nor berak begiratu biar dau ondo, ze estadutara dei egiten deutsan Jangoikuak bere barruban, ta eskatu berari biotzetik grazija, utsik egiñ ez daijan estadubaren eskojigaan, izanik aiñ inportanzija andiko gauzia arimarako; ta da txito ondo konfesore jakitun, ta birtuosoren bategaz konsejeetia. Baña gurasuak ezin galerazo deikijuee seme alabei nai dabeen estadubari jarraitutia, ta ez lagundutia al dabeen moduban, da pekatu txito astuna. Oraiñdik astunagua da artu eragitia nai ez dabeen estaduba, edo atara obligau gura izatia; zemai, ta gogortasunakaz. Baita da geijeenez peligru andiko gauzia, ta arimako kalte andijak oi dakartzana, seme alabei luzatu eragitia asko estaduba artutia, batez bere ezkonduteko borondatia agertu ezkero. Zenbat adiskidetasun deunga; zenbat pasinoe argaleen atsegiñ, ta guraari geisto artu oi dabee askok edadia ta borondatia euki, ta gurasuak eureen interes, edo oraindik agiñdu guria gaitik luzatuten deutseezanian ezkontzaak? Zer egingo dabee, diñue, oraingo ezkondu ezkero? Ta nik diñot, zelako bizi moduba eukiko dabee ezkonduten ezpadira? Jangoikuak esan eutsan Moisesi, goisago estadu au artu eragiteko bere mendekuei. Ahi, zenbat pekatu erremedijauko litzaatezan, alan egiñgo balitz! Guraso batzuk, eurak egiñ gura izaten dabee seme alabeen estadubagaz, Jangoikuak bakarrik egiñ biar dabena. Ikusirik daukeen familija diñuee, au izango da etxerako, bestia eleisarako, bestioni emongo deutsagu ofizijo bat, ta bere moduban bizi dedilla, alan enparaubakaz. Ta badakizu gurasuak, gurako ete daben Jangoikuak eleisarako zubek etxerako izenteetan dozun ori? Zenbati, erreiñu, ta maiorazko andijak tokau arren, ta seme, edo alaba bakarrak izan arren, deitu deutsee Jangoikuak, gustijari itxita, eleisa, ta erlijinoetik jarraitutera? Ta badakizu eleisarako nai zendukian ori, deituten ete daben atara Jangoikuak, ala matrimoniora? Oh zenbat sazerdotek, arturik estadu andija, Jangoikuak atara deitu baga, gurasuen erruz, edo luurreko interesak gaitik, kondeneetan ditubeen eureen, ta beste askoren arimaak! Baña zegaitik diñuee batau etxerako? Nagusijeena dalako, etxe edo aziendia jatorkolako, biargiñago dalako, edo itxura obia daukalako? Zegaitik, bestiori eleisarako? Biarrian atzeria, ta makala dalako, azienda edo doterik ez daukalako, edo kapellanijeen bat jatorkolako? Zegaitik bestiori bere moduban izateko? Argala edo geiso keillia dalako, biar gogorrik ezin dabelako, edo ezaiñago dalako? Ta Jangoikuak ezpadaukaz alan señalatuta? Ez da onetara jaramonik egiten. Oh, bokazinoe ederrak! Munduko interesak, gurasuen burutazinoe, ta pasinoiak, erabagiten dabee seme alaba askoren estaduba. Agaitik ikusten dira sarri alako ezkontza modubak; eleisaan ministro alperrak; ta birjinidadeko estadu borondate bagiaz, ta izen utsekuagaz, askorentzat lujurijako lazubak. Seme alabaak, eurak Jangoikuari ondo eskatuta, biar bada, konsultauta, erabagi biar dabee eurei ondueen konbeni jakeen estaduba, esan konfiantzaz gurasuei, onetan billdurti, ta lotsaorrak izan baga, ta firme, ta sendo egon Jangoikuak deituten dituban estadubari jarraituteko, guraso, senide, Infernu, ta mundu gustija eureen kontra jagi arren, interes, gurasueen negar, ez esa mesei jaramon baga. Jangoikuaren deija leenago da beste gustijak baño. Oraingiñokuak predikadoriaren berbaak. pensau bada ondo, ta konsultau zeuben estadubaren gañian, ez jatzu galerazoko, lagundu baño. Jaokan estaduba artutian, dago askorentzat salbazinoeko bide erraza, ta ez jaokanari jarraitutian, kondenazinoerako arrisku txito andija.

        LUISEK: Aita ona, ni beti nago sendo, gaztetxutatik artu nituban asmuetan, sazerdote izateko. Ez nau poztuten aziendiak, ez munduban izan nengijan konbenienzijak, ta gomunteetan nasan bakotxian sazerdoteen estadu andijagaz, sentietan dot neure biotzian egarri andi bat, altara santubetara elduteko. Izan arren aiñ andijak estadu onen obligazinoiak, Jangoikuak emoten deust konfianza sendo, ta bero bat, bere laguntasunagaz konplietako. Konsultau nas sarri, neure konfesoriagaz, ta probeeta arren esan deust: Luis, nai dozu izan sazerdote, eraz bizi izate arren, errenta andireen batzuk espera dituzulako, edo beste luurreko intereseen bat gaitik? Jakiñ egizu, sazerdote baten obligazinoe andijak, ardura andija eskatuten debeela, kondenauko ezpada. Askoren kontuba emon biarko dabela, arimeen karguba artuten dabenak. Deungia bada, Infernuban bertan izango dabela lekurik txaarreena. Naijago zendukedaz ikusi berdugu, zeiñda ez sazerdote ardurabagako, ta mundubagaz naastaurikua. Baña baldin izan gura badozu benetan sazerdote, aingerubak baño ofizijo altubagua artu, gura badozu izan garbitasun, ta birtute guztien ispilluba, pobreen aita errukiorra; gura badozu nekatu ondo pekatari triste Jesu-Kristoganik aldenduta Infernuko bidian duazanak, diabrubak lazauta daukazanak askatu, konsolau, gozatu, ta bide zuzen penitenziakora erakarten; gura badozu izan orazinoe zalia, ta sarri erregu bizijak negarrez zuzendu zerura batez bere pekatari geisueen konbersinoe egijazkuak gaitik; izan zaite zeure, ta beste askoren zorijonian. Baña estudijau biar da asko. Jakiturija gitxi daukanak sarri uts egiñgo dau konfesonarijuan, ta frutu gitxi atera, igon arren pulpituan. Jakiturija, ta birtutia, bijak biar ditu arimeen karguba artuko dabenak. Oba da bada zerbait luzatu estudijuetan, zeinda ez arin aringa ordendu, ta abade tonto bat izan, nor bera, ta beste asko kondeneetako. Erantzun neutsan, neure ustez, biotzetik. Ez nabill luurreko ondasun ariñeen billa, kontentu nas bizi izateko duiñagaz, ta badot enparaurik, pobriak izango dira nire herederubak, ta au, ez illda gero, eruan ezin neizanian, ezpada geijago bizi nasan artian. Billatuten dodana da, neure, ta beste arimeen salbazinoia; bada ikusirik munduko jenteen itxutasuna; pensaurik infernuko betiko tormentubetan, zeintzubetara duazan asko, ta asko, argituten ezpadira, sentietan dot neure biotzian erruki aiñ andija, zeiñda uste dot edozein neke, ta tormentu igaroko neukiala, ta bizitzia bera galdu, arima geiso okertubak zuzendute arren. Azkenik bada esan eustan konfesoriak, jarraituteko desio santubei, ziralako, duda baga, Jangoikuaren deijak.

        AITAK: Neure semia: bedeinkatuba izan dedilla Jangoikua. Esleidu bazaitu bere ministrotzat, nok galerazo leizu? Ezin ezetan atsegiñ geijago euki ginai, zuri atarako lagun egitian baño. Estudijau egizu ondo; pozik gastauko dot, egin zaitian, dirubak baño geijago balijo daben, jakiturijaren jaube. Nik zuretzat neukan aziendia, baña zure biotzak billatuten ditu luurreko azienda laburreen gañetik ondasunak.

        INESEK: Neure aita: natortzu aizta Agedaren konpañiaan, bijeen estadubaren gañian berba egiten. Onek diño erabagita daukala monja sartutia, ta nik, ainbeste balore ez badaukat bere, ez dot gura Jesu Kristo baño beste esposorik, ta birjinidadeko estaduban amaituko ditut neure egunak. Astiro pensau, Jangoikuari erregutu, ta ondo konsultauta gatoz borondatia agertutera.

        AITAK: Jangoikuak emonak zara neure alabaak, ta luurreko gurasuak ez daukagu eskubiderik ukatuteko beretzat eskatuten zaitubanak. Ageda: zuk isten gaituzu gustiz, baña txito, ondo egiña da, Jesus bakarrik, ta geijago maitetutia gaitik. Ezin eskojidu zendukian estadu obarik, munduko peligrubei iges egin, zeure arimia salbau, ta Jangoikuari gusto emoteko; zure orazinoe, ta obra onak, izango dira guretzat bere, mesede andikuak. Zuk Ines, ez gaituzu gustiz isten, ta nai badozu biziko zara geugaz, ta gure faltaan nebaren bategaz, edo deritxazun moduban, bada izentauko jatsu dote, edo bizi modurako biar dozuna, ta ez gitxiago ezkonduko baziña baño. Gauza lotsagarrija da guraso kristinau batentzat arpegi obia erakutsi, ta dote ona emonik ezkonduten danari, edola bere bardintasunagaz ez lagundutia bere moduban estadu, eder, garbi, ta obiaguari jarraituten deutsanari. Bijok jarraitu nai deutsazun ezkero birjinidadeko estadubari, bakotxak, Jangoikuak deitu zaituban moduban, gura deutsubeet zerbait esan bere gañian. Ez dago loriaren edertasunik, eguzkijaren argitasunik, ez lirijueen zuritasunik, arimako garbitasunagaz bardindu leijanik. Ponderezinoe gustijak ez dira asko arima garbijarentzat, diño Espiritu Santubak. Oniko arimaak ziran ikusten zitubanak, San Juanek billdots eder, edo Jesu Kristoren ur urrian zeruban, jarraituten eutseela ebillen leku gustietara, ta esaten deutsee Jesusen leleenkarijak. Orregaitik San Ignazio Martirijak eskribietan eutsan Eroni, gorde egizala donzella garbijak Jesusen iduneko joijaak legez. San Zipriano martirijak esaten dau, dirala eleisa gustiko talderik ederreena. San Agustinek emoten deutsee luurreko aingerubeen izena. San Krisostomok diño, zerutik lurrera daguan desbardiñtasuna, ta oraiñdik andijagua, aurkituten dala birjinidadeko estadutik matrimoniokora; zenbat ederrago zeruba luurra baño, ainbat, ta oraindik ederrago birjinidadia ezkontzia baño. Zelako pozagaz bada gurasuok emon biar ez dogu libertade, ta laguntasuna estadu garbi, ta andi oni jarraituteko? Baña baldin guraso tonto, ta Jangoikuaren billdur bagaak, eureen interes, ta burutazinoiei baño beste gauzari begiratu baga, obligau gura balebee seme, edo alabareen bat beste estadurik artutera, ara emen jarraitu biar dabeen exenpluba. San Luis Gonzaga Mantuako prinzipia, markes baten semia, deitu eban Jangoikuak, munduko honra, ta ondasun gustijak itxi, ta Jesusen konpañiaan sartutera. Baña ze enbarazu, ta gerraak igaro biar ez zituban lizenzija logreetako? Itxuturik aita beragana, luureko amodijo laarregi bategaz, iminita eukazan beragaz munduko esperantza gustijak. Entzun orduko, bialdu eban Italijako prinzipeen palazijuetara, dibersinoiak otzituko eutseezalakuan bere asmua. Baña Luisentzat palazijuak eurak, ziran birtutiak sendatu, ta exenpluba zabalduteko leku txito egokijak, ta ez munduko usaiñik txikarreena iraasteko tokijak. Biurtu zan etxera juan zanian baño senduago. Billatu zituban aitak gizon anditzakuak kendu eragiteko gogotik Luisi jesuita izatia; imiñi eutseezan oneek begijeen aurrian bere jaiotza, nobleza ta zirkunstanzijeetako zaldun gazte, azartu, ta eder bati, mundubak eskintzen eutsazan honra, entzute, ezkontza, aberastasun, ta anditasun gustijak; baña alperrik. Egun baten aurkituten zala Luis bere gelaan bakarrik Santo Kristo baten oiñetan etzunda, azote gogorrak eskuban zitubala, odola erijola, ta negarrez eskatuten eutsala, arren berak alkantzau egijola gizonak ukatuten eutseen lizenzija, sartu jakon aita, ta ikusirik taiju atan, ezin euki izan zituban malkuak, ta bigundurik agiñdu eutsan emongo eutsala lizenzija, baña leleengo igaro biar ebala Milana etxeko gauza batzuk erabagi, ta garbitutera. Juan zan laster Luis ziudade atara, garbitu zituban gauza gustijak, ta biurtu zan pozik etxera. Baña ezaguturik aitak, geruago ta geijago, Luisen iratzarritasuna edozer gauzatarako, damuturik emon eutsan berbiagaz dirautso; Luis, asko engañau ziñan, baldin sinistu bazeunstan itxiko neutsula erlijinoian sartuten. Ogeta bost urte dituzunian pensauko dozu orretan, baña artian, alperrik izango dozu nigaz. Luis, entzunik uste ez zituban berba oneek, etzun zan negarrez aitaren oiñetan, ta biotzik gogorreenak bigundu oi dituban modestija, ta humilldadiagaz dirautso: neure aita maitia, ez daijala Jangoikuak laketu ni zure borondaterik aldendutia; obedeziuko deutsut, au da, itxarongo dot edade orretara artian, baña ontzat artu biar deustazu esatia, Jesusek bere Konpañiara dei egiten deustala, ta isten ezpadeustazu, aituten da oraindisek, bere borondatiari jarkiten zatxakozala. Ainbeste indar egiñ ebeen berba bigun oneek aitaren biotzian, zeiñda oraturik Luisi laztanga egon zan samurtasunez mutututa legez malko gorijakaz matrallaak bustiten eutsazala, ta arnasa puska bat artuta esan eutsan: Neure semia, edegi deustazu biotzaren erdijan zauri bat luzaro penazko odola emongo dabena; maite zaitut, ta zeuk merezi dozu; zugan neukazan imiñita neure familija gustijaren esperantzaak; baña aiñ ziur bazagoz Jangoikuak dei egiten deutsula, eziñ gelditu ziñaidaz onezkero; zuaz bada, neure seme laztana, Jangoikuak dei egiten deutsun lekura. Au esanda sartu zan aita bere gelara negarretan biotza deskanseetara. Luis bere samurtu zan; baña laster, ta pozik juan zan Jesusen Konpañiara, urte gitxitan santu andi egitera, izateko gazte gustieen ispilluba, ta batez bere garbitasuna maite dabeeneen anparu, ta zeruko abogadu andija. Exenplu onetan ikusten dira aldabatara, humilldade, ta sendotasuna; humilldadia, erregututian aitari, ta biar izan balitz itxarotian urte batzuk; ta sendotasuna, ez istian Jangoikuaren deija, ez palagu, ez luurreko interes, ez aitaren negar, ta ez beste gauza gaitik. Baña ze sendotasuneko exenplu obarik zuben santeenak baño? Uste dot, erakutsi neutsuzula gaztetxutan eureen bizitzaak.

        INESEK: Bai umetan erakutsi zeunstan, ta ondo gorde dot neure gogo, ta biotzian. Santa Ines, jaio zan Erroman, guraso noble, aberats, ta birtuosuak ganik. Emon eutseen aziera txito erretirau, ta Jangoikuaren billdur andikua. Ainbeste argitasun, ta grazijagaz bete eban Jangoikuak, zeiñda amar urte zitubaneko zan birtuteen exenplurik argijeena. Naturaleziak apaindu eban edertasun andijagaz, ta zabaldu zan asko bere famia amairu urte zitubaneko. Egun baten ikusirik Erromako gobernadodiaren semiak, gustija beragana itxuturik, erabagi eban bere esposatzat artutia, ta bialdu eutsan erregalu andi bat, bere borondatia agertubagaz batera; baña zurtuta gelditu zan ikusirik atzera biurtu jakola bere erregaluba artu baga, ta Inesek ez ebala gura bere esposotzat. Imiñi zituban asmo gustijak beraganduteko dama onen borondatia; baña alperrik. Juan jakon ikustera eskintsari, ta labankerijaz beterik; ta sendotasunik andijeenagaz dirautso Inesek: Zuaz emendik tentatzallia; ez zaite kansau, artu gura izaten beste esposo illgo ez dan bati eskiñirik daukadan eskuba. Jakiñik gobernadoriak zer igaroten zan, ta gusto emon nairik bere semiari, uste izan eban berak errazto lograuko eutsala ezkontza aa, ta deiturik beragana esan eutsan, bere, ta semiaren borondatia zala, onen esposa bera izatia, ta munduban espera eukian fortunarik andijeenak jo ebala. Erantzun eutsan Inesek: badakit mundurako honra andi bat egiñ gura jatana, baña badaukat nik neure esposua; maitiago dot garbitasuna munduko koroe gustijak baño, ta berau da neure esposuak eskatuten deustan dote bakarra. Arrituta gelditu zan gobernadoria berba oneetara, ta an eguan kaballero batek esan eutsan, Ines zala kristinauba. Orduban gobernadoriak esan eutsan Inesi; ogeta lau hordu emoten deutsudaz penseetako, eskojiu daizun, edo izatia Erroma gustiko leleengo damia, edo tormenturik andijeenetan bizitzia galdutia. Ez dot denporarik biar penseetako, dirautso Inesek; erabagita nago Jesus baño beste esposorik ez artuteko. Beriala berdugu gogorrak, katee, ta grilluz beteta, datoz bere billa; baña ez dau ezek billdurtuten Ines. Gura deutseez eskini eragiñ inzensuak Jangoiko palsuei, baña atarako ez dira asko gustieen indarrak. Eruaten dabee emakume galdubeen leku atsitu, ta illunera, ta zeruko txinpart batek argituten dau gustija. Bakarrik azartuten da urreratutera gobernadoriaren seme lotsabagia, ta jausten da illik donzella garbijaren oiñetan. Billdurturik gobernadoria, eskatu eutsan Inesi, arren biztu egijala bere semia, ta begijak jaso zitubaneko Inesek zerura jagi zan difuntuba diadarrez: Guzurrezkuak zirala jentillen Jangoikuak, ta ez eguala beste Jangoikorik, kristinaubak adoreetan ebeena baño. Onelako milagro, ta mesede aiñ andiagaz, erakutsi zan gobernadoria Inesen bando; baña jentilleen sazerdotiak, sorginkerijatzat emonik milagrua, arrotu ta biztu ebeen jentia, ta azkenik beste juez bateganik atera ebeen Ines sutan erreetako sentenzija. Subak gorde eutsan lotsia Inesi, ta ez eban erre aise otzak baño geijago; baña au bere sorginkerija izan zala esanik, agiñdu ebeen samia ebateko. Eskatu eutsan Inesek Jesusi, arren artu egijala bere bizitziaren sakrifizijua, ta biurturik berdugubagana esan eutsan: ez zaite billdurtu emoten niri eriotza bat, izango dana betiko bizitziaren asieria. Alan egiñ eban, ta bere arima garbija igaro zan laster, ta pozik, zeruko esposuaren betiko eztegubetara.

        AGEDAK: Nire santiaren bizitzia zan oraiñ entzun dogunaren irudi bizi bat, ta alan luzatu baga, esango dot berba gitxitan. Jaijo zan santa Ageda Sizilijan, ta bere noblezia inguratuten eutseen ondasun ugari, ta edertasun gustizkuak. Sizilijako gobernadoria egin zan bere ezkongei amodijorik bizijeenaren itxutasunagaz. Ikusirik Agedaren sendotasun, iñok geijago egiñ ez eutsana, ez artuteko Jesu-Kristo baño beste esposorik, biurtu zan gobernadoriaren amodijua gorrotuan. Adorau eragin nai deutseez idoluak. Asten dira tormentubak. Sartuten dabee Ekuleo gogorrian; austen deutseez makilladaz azurrak; plantxa gorijakaz erreetan dabee; ebaten deutseez bularrak; baña Ageda beti dago sendo, ta garbi. Sartu ebeen alan kalabozuan, ta agerturik bertan San Pedro apostoluba konsolau, ta osatuta itxi eban. Alan prestau zan tormentu barrijetarako. Agiñdu eban gobernadoriak, billosik sutan sartuteko, lekurik gogorreenetatik tatarras erabillteko; baña, asi ziraneko, agertu eban zerubak bere aserria. Luur ikara andi batek ondatu zituban palazijo asko, ta billdurturik gobernadoria iges egiñ eban. Biurtu ebeen Ageda karzelara, ta egiñ eban orazinoe au: Jangoiko altsu, ainbeste miserikordijagaz txikitatik maitetu nozuna, artu egizu arren nire arimia zorijonekuen egon leku gloriazko orretan; au da azkenik eskatuten deutsudan mesedia, ta benetan zure ontasunian itxaroten dodana. Amaitu orduko berbaak itxi eban bere arima garbija betiko esposuaren eskubetan, ogeta bat garren urtian.

        AITAK: Orra bada nun ikasi daikezun biar dan sendotasuna, Jangoikuaren deijei jarraitu, ta garbitasuna gordeetako. Maitiago ez dabenak birtute au, beste luurreko gauza gustijak baño, ez dauka lekurik Jesusen esposeen artian. Geijago: ez daguana prest bizitzia, ta edozer gauza leenago galdutera, pensamentu, nai edozein azinoe, edo egitada loiri biotzian leku emon baño, ez da Jesusen seme ez alaba maitia, ta alan ez dau izango beragaz parterik zerubetako erreiñuban. Estaduba artu bagako gustijak (dana dala, gero artuko dabeena) ikasi biar dabee exenplu onetan, zelako sendotasunagaz portau biar dan nora ezeko okasinoerik estubeenetan. Alan, ez andi izeneko, estaduko, edo aberats, edo ugazabeen errespetoz, ez sari, ta zemaijak gaitik, ez ezkontzako esperantza, ta berbaak gaitik, lekurik emon leijueela garbitasunaren kontrako gauzari. Iges egin biar da okasinoetik, albada, ostian diadar egiñ, Jangoikuari eskatu, ta ill leenago leku emon baño pekaturi, ta juan zuzen zerura. Garbitasuna Jangoikuaren amorez gordeeta arren illten dana, da martiri egiijazko bat, eriotziagaz batera zerura igaroko dana. Oh garbitasun egiijazkuaren sari andi ta betikuak! Alargun, ta ezkondu gustijak bere bardin aitu biar dabee eureentzat doktrina au, eureen estadu santubei jaokeen moduban. Ez dauka pekatubak iños bere atxakijarik Jesusen aurrian, zeñek galdu eban bizitzia gure amorez, ta gaukazan obligauta geuk bere geure bizitzaak galdutera, bere amodijuak aginduten deuskuzan okasinoietan. Ez dago bada iñor garbitasuna maitetu biar ez dabenik, ta daukazan peligrubak gaitik, ardurarik andijeena imiñi biar ez dabenik ondo gordeetan. Aiñ da barriz delikauba arimako garbitasuna, zeiñda sarritan begirakune bategaz galduten da, diño San Anbrosiok. Alan galdu ebeen leleengo Dabidek, Israelgo Juezak, ta beste askok. Zer izango da bada, urteten bada arroturik mundu zoruaren begijetara? Geijenian, eguzkijak edur zurija legez, mundubaren aise epel, ta itxaaskorrak desegiten dau arimeko zuritasun eder au. Ahi, arima errukarri, aiñ gitxi estimeetan dabeenak Jesusek emoniko doterik ederreena! Zelan agertuko ete dira bere aurrian galdu dabeenak joija garbija nasaitasuneko simaurtzeetan? Eskuka, oratute, begirakune, berba, ta ibillera lotsagarijakaz, atsituten ditubeenak eureen, ta beste askoren arimaak? Jesus garbija: zuk ikusten dituzu gabaz, ta egunaz, etxe, bide, plaza, baso nai beste zurkulubetan; baña eurak ez zaitubeen legez zeu ikusten, ez dira billdurtuten; baña, arako donzella garbijeen koru ederragaz inguraturik, deituten dituzunian zeure juizijo zuzen, ziatz, ta gogorrera; arako, zeru, ta infernu guztijaren aurrian agertu biar ditubeenian eureen egitada isill, nai agiri, asmo ta pensamentu gustijak; ze lotsaari, ta negarra eruango ez dabee infernura. Aizta batek, bestia, lagunak, laguna, auzua, ta ezagunak ikusi doiazala betiko zerura, garbitasuneko koroe ederrak jantzita, ta nor berak jatsi biar betiko infernura! Au da pensamentu bat, fedia ondo biztuta sarri eukiko balitz, desterrauko litukiana betiko gure pekatu gustijak.

        AGEDAK: Beste tesoru gustieen gañetikua, duda baga, arimako garbitasuna; baña zer egingo dau galdu ebanak?

        AITAK: Ara emen santa Maria Ejipziakoren exenpluba. San Zosimo monje, Palestina gustijan bere penitenzijaak gaitik aiñ entzuna, ebillen Jordango ibaija igarota, basamortu andijak aztertuten, jakinik ango leza, ta zuluetan bizi oi zirala monje santu asko. Egun baten, errezuban eguala, ikusi eban urrinetik keriza modu bat igesi joiala. Asi jakon jarraituten, ta zerbait urreraturik dei egiñ eutsan, gelditu ekijola Jangoikuaren izenian. Obedezidu eutsan, baña sarturik zulo baten dirautso andik: Aita Zosimo, bota egijozu mantuba pekatari triste oni, baldin nai badozu berba egiñ, ta zure bendizinoia artu daidan. Entzunik Zosimo, bere izenagaz berba egiñ eutsala, ezagutu eban persona santaren bat aurkitu ebana, ta bota eutsan pozik mantuba. Orduban, ondo eztalita, urten eban zulotik emakume batek, aillagiña penitenzijaz sikatuba, eguzkijagaz baltzituba, denporeen gogortasun, ta indriskaz azala kallu biurtuta, zeinda geijago zirudijan amesetako begitazinoe, edo beste munduko gauza bat, kriatura bizija baño. Jarri jakon belauniko Zosimo, ta dirautsa berak: Aita, aaztu da sazerdotia dana, ta emon biar deustana neuri bendizinoia, eskatubagaz Jangoikuari munduko pekataririk andijeena gaitik? Erregutu eutsan Zosimok esan eijola nor zan, ta orazinoe aldi bat egiñda esan eutsan: Ni nas emakume triste bat, Ejiptuko naturala. Amabi urtekua iges egin neban neure gurasueen etxetik, libertadian bizi izate arren. Igaro nintzan Alejandriara, nun entregau nintzan mundubaren olgantza, ta banidadiaren itxutasunetara. Ikusirik egun baten jente asko urreratuten zala itxas-bazterrera ontzijan sartutera, itandu neban nora juazan, ta entzunik Jerusalena nai ebeela Kurutze santiaren exaltazinoia zelebreetara, burubak emon eustan eurakaz juatia, ta alan egiñ neban. Jerusalenen bizi nintzan Alejandriako moduban munduko banidadiakaz erotuta. Eldu zanian Kurutziaren egun santuba juan nintzan bestiakaz batera eleisako atera, baña sartutera egiñ nebanian, ikusten ez neban esku batek atzeratu ninduban. Asi nintzan indarra egiten sartuteko, ta zenbat indar geijago egiten neban, ainbat atzeraago botaten ninduban. Edegirik arimako begijak, ezagutu neban, ez nebala merezi adoreetia Jesusek gure Erredenpzinoia egiñ eban Kurutzia, ta lotsaari, ta damuz beterik, alde egiñ neban plazako bazter batera. Emen askatu zan nire biotza negar, ta zotin ugarijakaz. Jaso nituban alako baten begijak, ta ikusirik Ama Birjiniaren imajiña bat, indarra artuta asi nintxakon esaten: Ama miserikordiazkua, errukitu zaite arren kriatura zorigaistoko onegaz; bada izanik zu pekatarijeen anparuba, ta ni luurreko pekataririk andijeena, esan lei daukadala beraarizko eskubide modu bat zure laguntasuna eskatuteko; egizu bada arren, adorau daidala nik gaur, nire arimia salbeetaarren, Jesusek padezidu eban kurutzia; emoten deutsut berbia, beriala gero igaroteko basamortu batera, bizitza gustiko negar, ta penitenzijagaz, neure arimia garbitutera. Orduban artu neban konfiantziagaz juan nintzan eleisara, ta sartu eragozpen baga. An, kurutze santiaren oiñetan auzpazturik, neure begijetako malkuakaz ezkotu neban ugari luurra. Gero, zuzendurik Ama birjiniagana, esan neutsan: Ama errukiorra, zu zara, Jangoikuaz ostian, nire arima konbertiu dozuna; zugan bada, Jesusen urrengo, imiñten dot neure esperantzia. Agindu neutsun mundubari istia, ta prest nago zure borondatia egiteko; izan zakidaz lagun neure salbazinoeko bidian. Beriala entzun neban urriñetik legez esaten jatala, igaro egizu Jordango ibaija, ta aurkituko dozu deskansuba. Alan egiñ neban, konfesinoe jeneral baten ondoren, ta berrogeta zazpi urte dira aurkituten nasala basamortu onetan, ta ikusi ez dodala zeu baño beste personarik. Mantenidu nas bedar, ta sustraijakaz. Eskatu eutsan gero Zosimori, urreengo eguben santu egunian eruan egijola gure Jauna, komulgau nai ebalako, ta eldu zanian denporia, ikusirik Zosimo ibaijaren alde batian, etorri jakon aringa oiñaz uraren ganetik, bide liorretik legez. Komulgauta, emon eutsazan Jangoikuari esker gozuak, ta esan eutsan. Zosimo, azkenik eskatuten deutsut beste mesede bat, ta da, urreengo Garizumaan etorri zaitiala leleengo ikusi nenduzun lekura, nun aurkituko nozun Jangoikuak nai daben moduban. Juan zan Zosimo denpora izentauban, ta aurkitu eban illda, albuan eskribiuta eukala: Aita Zosimo, enterrau egizu karidadez Maria pobriaren gorputza, bada ill zan Barijaku santu egunian, komulgauriko bijaramonian. Ara santa Maria Ejiptziakaren bizitzako jazoera labur batzuk. Neskatilla, edo dama arro onek, bere apaiñdurija, edertasun, ibillera, ta nasaitasunakaz egiñ zituban ots andijak munduban, ta ez kalte txikarrak arimeetan, baña berrogeta zortzi urte osuetako negar, ta baru gogorrakaz, arri bategaz bularra zaurituten ebala, billosik, eur, nai eguzki, bere edertasuna biurturik itxusitasunik andijeenera, garbitu zituban Jesusen amorezko iturrijan bere pekatubak, ta irabazi eban betiko zeruko koroe ederra.

        AGEDAK: Penitenzija gogor orreek ez dirudijee aiñ egokijak pekatari asko bide onera zaletuteko, zeiñda billdurtu, ta atzeratuteko.

        AITAK: Jakiñ biar da penitenzija, edo dala salbeetako duiñekua, edo santidadian aurreratutekua. Salbeetako asko da bizitza geisto, ta bere okasinoe urrekuak itxi, konfesinoe on bat egiñ, konfesoriak emondako penitenzijaak kunpliu, ta bizitza barri graziazkuan irautia. Orregaitik onetarako biar oi dira gorputzaren mortifikazinoeren batzuk, geijago, edo gitxijago, zenbat bizijago edo makalago diran pasinoe, ta leenagoko ekandu txaarrak. Baña pageetako gustiz pekatubeen zorrak, ta santidade andira elduteko, egiñ ditubee gizon, ta emakume askok entzun dituzun ta beste alako penitenzija asko. Ez orregaitik pensau, penitenzijarik gogorreenak isten ditubala Jesusek atsegiñ ta konsuelo baga. Maria Ejipziakok berak esan eutsan Zosimori, askoz atsegiñ andijaguak artu zitubala bere biotzak basamortu atako gogortasuneen artian, munduko banidade, estimazinoe, ta olgantza gustietan baño. Esperantza, ta amodijua dira atsegiñaren sustraijak.Eta zelan izango ez da gozua zeruko betiko atsegineen esperantzia? Zelan izango ez da, gozo baño gozuagua Jesusen amodijua? Ahi probauko balebee bere biotzeko ur estitsubaren puskabat pekatubaren ur atsitubakaz ekandubak! Eta zelan itxiko litukeen betiko!

        JABIERREK: Aita, natorzu neure arreba Sinforosagaz geure estadubaren gañian berba egitera. Jangoikuak deituten daben estaduba izanik bakotxak artu biar dabena, guk uste dogu matrimonio santura deitu gaitubala, ta gatoz zuri borondatia agertu, ta zure baija, ta konsejubak artutera. Ez dogu zure, ta amaren lizenzija baga pausurik emongo onetan.

        AITAK: Sakramentu andi, ta santuba da matrimoniokua, ta ez da erraz konteetan zenbat santu andi izan dira estadu onetan patriarkeetatik asi, ta oraiñ artian. Egiija da karga astunak daukazana, baña ondo prestauta, intenzinoe onagaz artuten badozu, Jangoikuak emongo deutsu gustirako laguntasuna. Nik ez deutsubeet lotuko borondatia, baña ez litzaate errazoia zubek gurasueen barri baga ezkontzagiñen ibilltia, ta gitxiago berbarik emotia. Zubei tokeetan jatsu gurasuei agertutia borondatia badaukazu iñoganako, ta guri lagun egiñ, ta bitaarteko ibilltia, zuben akomoduba egiteko. Gurasuei zor jakeen errespeto, ta nagusitasunaren kontra uts egiten dabee, eureen barri baga ezkontzaak egiten ditubeenak. Gurasuak, alegiñez gusto emon biar deutsee seme alabei, borondatia daukeenagaz ezkontzaak egiten, baldin ezkontzia ezpada txito desbardin, lotsaarizkua, ta bizitza txaarreen bat egiteko arrisku andikua. Ostian, konseju, ta errazoiakaz balija deitekez gogotik kenduteko, obareen bat espera badabee, baña ez zemai, ta gogortasunakaz. Onetan uts egiñ oi dau guraso askok. Seme edo alabiaren borondatiari jaramon baga esan oi dabee; urlija da ona gurerako, edo aiñ lekutan sartuko dot neure seme, edo alabia; gura ezpadau, nai dabenak lagundu deijola bestegaz egiteko. Edo diñuee, gurian sartuko danak biarko dau onenbeste dote, ta begiratu baga jenijo, bizi modu, ta ezkondu biar dabeeneen borondatera, egin, edo desegiten ditubee ezkontzaak, interes utsa gaitik. Beste guraso batzuk uts egiten dabee libertade laarregi emonagaz. Ez dabee ardurarik imiñten; denporaz jakiñ eureen borondatia, ta eurak gurasuak trateetako seme alabeen akomoduak; ezpada diñuee, edadeko dira, ta nai dabeenian erremedijauko dira; zer emon andirik bere ez daukagu, ta nai dabeena egingo dabee. Agaitik izaten da ainbeste nasaitasun, ainbeste ezkontzako berba ariñ, ta ondo pensau bagaak, pasinoe utsekuak, ta sarri guzurrezkuak. Sarri egiten dira onelakuen ezkontzaak, fiesta ta alkarregaz nasaitasunetan oi dabilltzan okasinoietan. Amodijo argalak eragiten ditu, ta sarri laster garbatu. Zenbat bidar emoten ditubee mutillak guzurrezko berbaak, gaur bati, ta gero beste bati? Ta oh, neskatilla tonta, sinple, ta gatz bagakueen kondizinoia! Beriala sinistuten dabee, ta mudau bere ez dala egingo mutilla, ta beste mutillik munduban ezpalitz legez, pensau baga, itandu baga, emoten dabee eurak bere berbia. Ganadubeen tratubak obato pensauta egiten dira. Baldin bada, ezkontzako berbia naasteetan bada labankerija, ta nasaitasunaren asmua dakarreen gauzaakiñ, señalia guzurrezkua, edo amodijo argalak ondo pensau baga, erasua dala. Iges enbusterubak ganik, milla juramentu egiñ arren. Ez arimarik mantxau, ta demoniuari entregau, dan ziurreenak balira bere ezkontzako berbaak. Garbija dalako, ez dau sekula iñok iñor atxakijau ezkonduteko, borondatia euki ezkero. Baña alan balitz bere, leenago da arimia, beste gauza gustijak baño. Ezkontzako berba, ariñ emon, ta damutubetatik, urteten ebeelako auzi, ta beste kalte askok, urten eban Karlos IV. lege batek aginduten ebala, ez eleisako, ez bestelako juezak admitiu eijeela esposaleen gañeko demandarik, baldin persona, atarako lizenzija eukeenak izatiaz ostian, esponsal, edo ezkonduteko berbaak eskritura publikuagaz egiñak ezpaziran. Orregaitik aozko berbaak, ez dabee balijo, beintzat luurreko justizijagaz obligeetako ezkontzara. Ahi, goguan ondo sartuta baleukee lege au emakume sinis errazak! Jangoikuaren billdurrak ezpada, engañauta gelditu ez ditianekuak, librauko lituke okasinoe askotatik. Badira beste uts egite batzuk bere gurasuetan akomodubetako denporaan; batari emon dote andija, eureen gogokua dalako, ta besteei sinpleza bat baño ez, gustijak bardin eureenak ezpalira legez. Beste batzuk, ondo eukijak izan arren, eukijago ta maitiago dabeelako, emoten deutsee gitxi akomodurako, ta ez deutsee lagunduten jatorkeen moduban. Asiera pobria nekez gero jasoten da. Illten diranian itxiko deutsee, ezin aldian eruan izan ebeelako. Ez da au esatia, gurasuak gustija seme alabei emonda, gelditu ditiala eurak aiñ baga, ezpada zekentasun baga porta ditiala, okasinoiak, ta semeen amodijuak eskatuten daben moduban. Bardiñian, errazoe geijago da, semiak gurasuen premiñaan gelditutia, gurasuak semeenian baño. Ara jazoera bat. Juan Kontxiak ezkondu eban seme bat, eukan gustija emonda, ta etsigi zan beragana. Baña laster ezagutu eban, semiaren leenagoko berba onak zirala eukana atera artekuak. Ez eukanian zer emon, gustija zan astuntasuna, ta desprezijua. Negar egiten eban gau ta egun, egiñ eban tontakerija, ezer baga gelditutian, ta eskarmentubak emon eutsan ondo izateko argitasuna. Adiskide bati eskatu eutsan diru pillo bat egun batzubetarako, ta eurakaz bere gelaan sartuta, asi zan konteetan, ta ots eragiten entzuago zan moduban. Semia, ta erreiña asi ziran, sentiuta zelata, ta poztu ziran ikusirik zenbat diru kontauta sartu zituban kutxaan. Urreengo egunian itandu eutseen, norenak zituban ainbeste diru, ta erantsun eutseen: Nik seme bat baño geijago ditut, ta daukadaz dirubak gordeta onduen porteetan jatanarentzat. Emendik aurrera, gustija zan aita ondo artutia. Zer gura eban, zer palta jakon. Ill zan, ta beriala pozik juan ziran kutxara semia ta erreiña, edegi ebeen, ta ez ebeen beste gauzarik topau, ezpada makilla trosko bat, ta paper bat esaten ebana. Nik Juan Kontxia, azkeneengo testamentu onetan agiñduten dot, kutxa onetan daguan makilla onegaz galantak emoteko, bere burubagaz aaztu, ta daben gustija semeei emoten deutseen guraso eruari.

        XABIERREK: Ez daukazu zetan billdur izan aita, gu ibilli gariala, ta ez ibilliko gariala ezkontzagiñen geurez. Zuk eskiniko deuskuzuz, ta guk konbeni jakuzan edo ez pensau, ta erabagiko dogu, ta proponiu zuri, iñor goguan sartuten bajaku. Andik aurrera, zeuk tratau, ta enparauba geure onian egiñgo dozu.

        AITAK: Egunak dira aiñ Etxaguntzako gurasuak berba egiñ eustala bere seme alabaakaz, ta zubekaz trukadia egiteko; leenago bere izan dira konbenienzijaak, baña ez neure ustez onelakorik. Zubek ondo dazauzuz, ta erri gustijak ao batez alabeetan ditu, eureen juizijo, ta ontasuna gaitik. Pensau orregaitik ondo, ta libertadez esan zeuben borondatia. Nik esaten deutsudazan gauzaak ez dira zuben billdur nasalako, ezpada jakin daizun munduko barri, dala konseju onak emoteko, dala iñosko denporaan, biar bada zeubek guraso izan zinaindezalako, alan bada oraiñ bere aztertuko deutsudaz ezkontzako berbaak emonda gero oi diran uts egitiak. Estadu santuba artu biar danian, albait ondueen prestau biarrian obra on, ta sakramentubeen grazijagaz, erakarteko eureen gañera zeruko bendizinoiak, erakarten dau askok Jangoikuaren madarikazinoia. Oi dira ezkongeijak, atxakija modu askogaz, alkarregaz trateetan dabeenak peligru andijagaz, ta sarri murmurazinoerako bidia emoten dabeela. Edozer sinpleza gaitik luzatuten dira ezkontzaak, ta artietan or, ta emen dagoz, edo dabiltz alkarregaz batera, ta bestera. Ezkontzaak egiñ orduko pensau biar da ondo, ta egiñ ezkero laster akomodau. Sarri, illak, edo urtiak leenago tratauta oi daukeez, baña nekez izango dira peligru andi baga. Dago batzubeen artian kostunbria, juateko ezkongeijak ferija, edo saldu lekureen batera; nobijiak eskojietan dau beretzat jantzija, ta nobijuak pagau. Gurasuak eurakaz juan arren peligruba dauka alkarregaz ibilltiak, asko da pensamentu loi borondatezko bat arimia galduteko; ta gurasuak ezpalijuaz eurakaz, edo juan arren beti presente ezpadaukeez, peligruba izango da andijagua. Beste persona tonto batzubeen artian dago eureen moduko oitura tonto bat; bigarren eleisdeijeen gabian dua nobijua bota ardauagaz nobijia, ta bere gurasuak konbideetara. Kleitu ederreko konbita da donzella ezkongei batentzat ardaozko konbita; baña ori da gitxieena; usauta egongo dira plaza agirijetan edaaten. Oh Jesus ona! Edan ondo, guraso, ta enparaubak, ta nok ezagututen ez ditu dagozan peligrubak? Biar bada alde egiten dabee, edo luak artuten ditu guraso berotubak; eskepera agiño baño ezpada bere urteten dau nobijiak agur egitera. Ahi, zenbat arrisku! Ze guraso modu dira, onelako kostunbriak kenduten ez ditubeenak? Gero bere izango da denporia honrau, ta prestubak izateko, ta konbitak artuteko, gurasuen izenekuak badira, ta nobijiari, honrarik badauka ez jako ondo egiten alako konbit burlagarri, ez beste traturik orduban eukitia. Abrahan Patriarka santubak, ez aurkiturik gustiz goguan sartuten jakon donzella honesta, ta birtuosarik, bere seme Isaak justubaren esposatzat, bialdu eban maiordomuba senidiak eukazan erri urriñ batera, eskojietara, berak emon eutsazan señaliak eukazan donzella bat; Maiordomubak egiñ eban txito ondo agiñduba, ta Jangoikuak alan nairik, esleidu eban Rebeka eritxon bat. Ekarren beragaz, ta urreraturik errira, ikusi ebeen zaldun bat, ta ezaguturik Maiordomubak esan eutsan: ara berorren esposo geija. Ozta entzun eban Rebeka eder, baña modestiak, beriala mantu, edo belua imiñi, ta eztaldu eban bere arpegija. Oh, ezkongei garbi, ta honestiaren señale argija! Exenplu, goguan sartuta beti donzella garbi gustijak euki biar leukeena! Baña zetarako ekarri bakarrik justubeen exenplubak? Irokes barbaro, ta jentileen artian, dirauskubee historija ziurrak, betiko lotsaarijagaz geldituten zirala ezkongeijak, alkarregaz berba egiñ, edo trateetan ikusten bazitubeen. Eta, egon leite premiñarik geijago esateko Euskal Erri, ta kristinau zaarreen artian, tonto batzuk sartu, ta nasaitasunak zabaldu gura dituban kostunbre lotsagarrijeen kontra?

        XABIERREK: Aita, ez eukeen asko zer pensau zuk eskini zeunskuzan akomodubak, izanik desiau gendukezan oneenak, orregaitik arturik astija, ta informiak, dirautsugu gura dogula tratau daizuzan, nai dozun denporarako. Zurtuten nas entzunik, ezkongeijeen artian oi diran artu emon, ta peligrubak. Baña zer geijago beiñ entzun neutsana baño atso bati? Ikusirik ezkongei batzuk, esan eban; orreek Jangoikuaren aurrerako ezkonduta dagoz.

        AITAK: Orra noraagiño eldu leitian kristinaubeen ez jakiña! Oh diabrubaren doktriñia! Ezkonduta dagozala Jangoikuaren aurrerako sakramentu santuba artu baño leenago! Kristinaubeen artian entzun deite eskandalu andijagoko gauzarik? Zetarako da bada sakramentu santuba? Onen antzekua da modureen baten beste esakune au; jazoten da nosbait ezkondu baño leenago agertutia pekatuba, ta gero ezkondutia, ta esan oi da orduban; Ah! Ez daukee lotsaririk, idiak ziran, ta eurak erremedijau ebeen. Ezer ezpalitz legez pekatuba, munduko kaltiak erremedijau ezkero! Baña ahi! Erremedijau ete ebeen Jangoikuaren aurrerako pekatu andija? Askok ez beintzat eureen bizitza gustijan; ta sepulteetan dira eureen pekatu ta gusti infernuban. Ez dira ondo damututen, pakatubaren bidetik alkantzau ebeelako ezkontzia; Poztuten ditu atera ebeen mundurako interesak, ta inportanzija gitxiko gauzatzat begiratuten deutsee Jangoikuaren ofensa andijari. Ahi tristiak! Ezagututen ezpadabee, pekatuba beti dala pekatu, edozeñegaz egiña izan arren; ta garbituten ezpadabee penitenzija sendo, ta biotzekuagaz. Dabid ezkondu zan bere pekatuko lagunagaz, kastigau zituban orregaitik irrime Jangoikuak; egiñ ebeen sendaro penitenzija, ta batez bere Dabid geisuak bere bizitza gustijan egiñ eban negar, kastigeetan ebala gorputza erruki baga. Bide batez esango deutsut orain zerbait eztegubeen gañian. Eskritura Santako Historijeetatik dakigu, hebreotaarreen artian bere egiñ oi zirala eztegubak. Lagunduten eutseen nobijuari bere mutill lagunak, ta nobijiari neskatillaak, baña, dala jaateko denporaan maijan, dala beste eukiten zitubeen dibersinoietan, aparte oi egozan neskatillaak mutilletatik. Emendik ikasi biar litzaate eztegubetako modestija. Baña zer jazoten da orain leku askotan? Banidadez, batuten da albait jenterik geijeen, edaaten da neurritik kanpora; an urteten dabee kantarik loijeenak, esaten dira berbarik zikiñeenak, egiten dira dantzarik naastaubeenak, ta esan lei, ardaua, ta lujurija baño beste gauzarik ez dabillela. Gurasuak biar bada barrez begira, edo alde egiñgo dabee libertade geijagogaz ibilli ditian; nosbait, ez dira faltako zaar tentadoriak. Oh, estadu barrijaren asieria! Desterrauko ez ete da nosbait, nasaitasun aiñ andija? Oh, zenbat lazu tristegaz naastaurik dagozan mundubaren bazterrak!