II

        Tolosan Deun Jon jayak igaro bearrian bultzia artu ta Zarautz nere Ui maiteratu naiz. Geltokiyan zai zegon nere lagun maite Mirentxu. Bultzia geltokiratu zanean, besarkatu giñan.

        Nere lagun onaren arpegiya gorrituta zegon ta nerea ere ala ote zegon derizkiyot. Alkarri idazkiz esandakoak oroituta, noski.

        Mirentxuk lagundu zidan nere etxera ta geratu giñan urrengo egun batean alkarrekin ondartzan ikusteko.

ONDARTZAN

        Mirentxu, ondartza onek nere oroimena gertaera xamurrak ekartzen dizkit. Amaika aldiz jolastua naiz itxasoan murkilka Maren eta Bingen bañeroak besotik elduta. Orduan zorionekoa nitzan. Ez nuben ezagutzen maitasun miñik ta gotzontxu bat bezela bizi nitzan...

        Orain, ordea, mutil eta neskatilak alkarrekin itxasoaren edertasuna ikustatzen ta alkarrenganako maitasun garbia biziyago nabaitzen detala, itun arkitzen naiz. Zenbat eta toki maitaleagoan egon, orduan ta itunago nabaitzen det nere biotza.

        Zertarako ikasi ote nuben maitatzen!... Nagon ixilik!

        Edestu zaizkidazu, Mirentxu, igaro diran lau urtetan gure Zarautz maite onetan izan diran aldakuntza aundiyenak.

        — Dakidan pixka poz pozik edestuko dizut, ezer gutxi bada ere.

        Idazkiz esaten nizun bezela, zure sendiyaren zoritxarra ekarri zuen jauntxoak indargetzen ari dira... Gastediak begiyak zabaldu ditu ta ez da erraz atzipetzen, jauntxopean edukiyaz.

        Abertzaletasunak indar aundiya artu du. Gastediya, dana ez bada ere, geyena behintzat abertzalea da. Abertzaletasuna maitasun utz utza izanik ez dago jauntxo ta otseñik, anai maitasuna baño.

        — Nere oroimenera oldozkun itunak datoz abertzalatasunatzaz ari zeranean, baño, abertzaletasuna...

        —Jarrai zazu, zure barrenean gordeta daukazun atsekabearen ziyoa bildurrik gabe azkatu zazu.

        — Nere barrengo korapilloa azkatzen zail dago. Edestu zaizkidazu zure gertaerak ta gero edestuko dizut gertatzen zaidan jazokun negargarriya.

* * *

        — Euzko Etxea'ra antzeskizunak antzestera deitu zidaten. Egiya esan bear badizut, bildur nitzan mutillakin batera antzesteko. Nere aitorleari baimena eskatu niyon ta bayetza eman ziran.

        Antzezkizun batzuek antzestu ondoren, oso pozik geratu nitzan. Gastedi zintzoa, itz zatar bat gabeko gastedia zan Euskal Etxea'ko antzeslari talde gastedia. Jarraitu nuben antzeslari ta ikusten asi nitzan gaste batek xamurkiro begiratzen zidala.

        Ni, ordea, ez negon orretarako. Aldu gutxi zan bi mutil gaste, erdeldunak, ondoren ibilli nitula. Senargaya egiteko baño lenago ondoren ibilitakoatzaz aztutzeko gogo geyago neukan...

        Oso itun arkitzen nitzan ikusirik berriro mutil gaste batek begiyak jarri ote zizkiran oldozturik... baño...

        — Jarrai, jarrai, Mirentxu. Oso atsegin zait ekin diyozun jarduna. Nik ere...

        — Ogeita bat urte betetzen nitun egunean artu nuben idazki bat, euskeraz idatzita, izenpe gabea, zorionak emanaz. Bereala antz eman niyon norena zan...

        Egun berean, arratsaldean alkar ikusi giñan nere ustez idazkiz zorionak biali zizkidana ta gero itzez eman zizkidana. Bat zan!

        Arrezkero neretzat egun oroigarriya izan zan!...

        — Zergatik diyozu, Mirentxu?

        — Gizonik ezin maite nuben... Biotzik ez ote nuben egoten nitzan... baño, egun oroigarri ura ezkero, biotza ba ote nuben nabaitzen asi nitzan.

        — Nola antz eman ziñun?

        — Beste oldozmenik ez nebilkin, idazkiz zorionak eman zizkidana; arratsaldean itzez eman zizkidana; Eusko Etxea'n xamurkiro itz egiten zidana; Iñurritza bitxabalean «Agur!» goxokiro esaten zidana. Bat, zala!

        Loretxo, baga gañean degu ta gaurko aski izango degu. Etxeratuko ote gera beste egun batean jarraitzeko?

        — Oso ondo derizkiyot zure asmoa. Nun ikusiko ote gera berriro?

        — Getari bitxabalean, itxas ta mendi artean, zer derizkiyozu?

        — Oso ondo. Agur Mirentxu.

        — Agur, Loretxo begikoa.

GETARI BITXABALEAN

        — Loretxo, ziñez zoragarria da Zarautz-Getai bitxabala. Itxaso zoragarria bare bare dago, eguzkiaren dizdirak urdintzen dubela. Eusko arrantzalea arraunketan dakust. Mendi aldetik, zugaitzak osto orlegi, lore zuri gorriz beteta.

        Txoritxoak txorro txioka abeslari bikañak. Oraintxe esan genezake! Bitxabal amestoki zoragarriyan gaudela!

        — Ortik Mirentxu.

        — Edestuko dizut guziya...

        Ondartzan eduki gendun jardunean esan nizun, zorionak eman zizkidan ezkero nere biotza maitatzen asi ote zan.

        Ondo goguan daukat. Jai arratsalde batean nere lagunarekin ondartzan exerita negon. Getari bitxabal onetan zijuan bere adiskide batekin, nere ondoren zebillen mutil gastea... Gutxiyena uste nubenean, ikusten det guregana datoztela.

        Bi lagunok alkarri begira zer esan ez gendubela geratu giñan...

        «Jainkoak arratsalde on» —esanaz—, gureganatu ziran bi mutil gasteak.

        Erantzutea aztuta geratu giñan. Arpegiyak gorrituta. Jardun aldi atsegiña igaro gendun!

        Igaro ziran aste batzuek ta gerogo ta poz aundiyago bera ikusteko eta gutxiyena uste nubenean... galdetu ziran, lenago ainebste gorrotatzen nuben galdera ta poz pozik entzun nuben.

        — Zer galdetu zizun?

        — Galderak etzeukan garrantzirik. Galdera baño len irabazi zidan nere biotza. Maitatzen eztakiyen biotza, maitale bikain bat izatera jarri zubenari nola ukatu?

        — Zorionak, Mirentxu, mutil gaste euskotar abertzale batek maite zaitulako. Ni, ordea, zorigaiztokoa naiz. Goiko Jauna ez ote da nitzaz errukituko?

        — Loretxo, edestu zaidazu gertatzen zaizuna. Onenean nork daki sendakaya izango ote dedan.

        — Berandu da, Mirentxu. Gaxo nago. Osasuna galdu det ta zertarako edestuko dizut gertatzen zaidana?

        — Neri gertatu zaidana edestu dizut eta zergatik ez didazu edestuko zuri gertatzen zaizuna.

        — Zuri bakarrik edestuko dizut. Arren, Mirentxu, nere biyotzaren gaxotasuna sortu duben ixilkakoa ez iñori edestu.

        — Ez bildur izan, Loretxo, orain arte bezela ixilpean egongo da. Biyok bakarrik jakingo degu zure gaxotasunaren ziyoa.

        — Ez ote degu gaurko aski? Txadon nagusira urreratu gara. Bertara jun bear det otoitz egitera ta beste egun batean jarraituko degu.

        — Nun alkartuko gera?

        — Iñurritzako zumardiyan.

        — Iñurritzako zumardiyan alkar ikusi arte, Loretxo, zintzo ori.

        — Agur, Mirentxu, lagunik onena.