VII

        Larunbata da. Andazarrateko guda oñetan gudaketa izugarria ari da. Yon ere guda oñetan arkitzen da eta Loretxoren kezka, aundia da. Igande goizean goiz, Loretxo lenbiziko jaupa entzutera prailletako elizaratu da. Yonek ere guda oñetatik etorrita jaupa entzuteratu da. Jaupa ondoren bi gazteak zugastiratu dira. Alkar urreratu orduko, Loretxok negarrari ematen dio, esanaz bere maiteari. Guda galdu degu eta agur gure ametsak... Ez dizut geigo ikusiko...

        — Baretu zaite, Loretxo. Ez uste izan gure uria galdu degulako, guda galdua degula. Gurenda gurea izango da...

        — Zertarako gurenda geigo alkar ikusiko ez bagera? Urian geratu zaite eta nik gordeko zaitut. Zu juten bazera beste gaxotasun gabe maitasun miñez ilko naiz...

        — Loretxo. Ni, lenbizi euzko gudaria naiz eta gero... Zin egin det aberri aldez jokatzeko bizi naizen artean eta euzko gudaroztean jarraituko det guda amaitu arte. Zertarako soiñ azkatasuna gogo lotua eukitzeko? Bizi nai zenduke orain datoztenen menpean? Naiago det gudan jarraitu azken artean, jakinda ere eriotza billatuko detala amaia baño lenago. Euzkadiren aldezle zintzo il naiago det, euzkotar endekatu izan baño lenago. Zer derizkiogu?

        — Egia diozu, baño, maite dizutelako esaten dizkizut nere biotz barneko naigabe une auetan sentitzen detana. Garbi agertu dirazu zure iritzia gudatzaz, baño, bildur naiz geigo alkar ikusiko ez gerala.

        — Loretxo. Gaur illunabarreko sartuko da paxisten gudaroztea eta nik euzko gudaroztearekin batera aldegin bear det.

        — Nik, zer egingo det?

        — Oraindik etzaude nere menpean eta nik ezin aginduko dizut zer egin bear dezun...

        — Zurkin jungo ote naiz? Geratuko ote naiz? Zer egin bear det, Yon? Zoratu bear zait oldoztu utzarekin arerio gudaroztea urian sartzean ikusi bear ditudan ankerkeriakin!...

        — Gurasoak geratzea naiko dute. Oraindik gaztea zera. Zeure buruan jabe izateko adiñik ez dezu...

        — Zure gogoa beteaz geratuko naiz... Esan dirazu, Yon. Zer uste daukazu gudatzaz, irabaziko ote degu?

        — Nere ustez irabazle izango gera.

        — Zure uste orreri indarra emateko oñarririk agertzen ez dirazun bitartean... arerioak aurrera eta gu atzeraka goaz.

        — Izkillurik gabe ezin genezake egin, egiten degun baño geigo. Izkilluak egun gutxiren buruan etorriko dira eta orduan...

        — Aspaldiko leloa, izkilluak badatoz, baño, ez det izkillurik ikusten. Ez ote zaudete atzipetuta?

        — Etzaite bildurtu. Egun gutxiren buruan ikusiko dezu ez dutela aurrera egiten paxistak eta kontuan euki dezazu izkilluak etorri diran ezaugarria izango dala.

        — Yon. Nola biziko naiz zure berririk jakin gabe?

        — Nere berriak jakingo dituzu, ziurtasun ori euki dezazu, bada, ni ezin biziko naiz zuri berririk bialdu gabe...

        — Zugasti onetan egin ditut nere amets zoriontsuenak. Zugasti onetan biotza lertu zorian negar dagit. Guda amaitu ondoren zu eta ni bizi bagera, berriro zugasti onetan alkarrekin lenbiziko jardun aldia. Zoragarria dago, ziñez, Yaunak nai dezala berriz alkar ementxe ikustea gurenda ondoren... Gure gurasoen itsumenak ez dauka neurririk. Zugasti au ere erdeldun baten izenarekin dago. Garaille bagera zugasti zoragarri oneri euzkotar zintzo baten izenarekin zugatzatu bear degu.

        — Bai, Loretxo. Izen berria, euzkotar jator batena. Euzko izakera biziko degu. Euzko gogoa euzkoen jabe izango da... Alkarren senar emazteak izango gera... Zoriontsu biziko gera eta amets auek guziak irizteko nola gudarozteratu ez, euzko abertzale gaztea?

        — Pozik nago, Yon. Abertzaletasunaren alatzak, noski. Etzaite aztu, goiz arratsetan iru agur Miren otoi egitea Arantzazuko Miren Neskutzari, gorde zaitzazun okerbide guzietatik eta zaitu deizun osasuna.

        — Orobat, Loretxo. Zuk ere otoitz gure ametsa egitasun biurtu dedin. Etzazu negarrik egin... Ez dezu ikusten maite dizutela? Zugasti onen oroimenak neri emango dizkiten kemenak ez du neurririk izango. Agurtu nai eta ezin... Gudaria naiz, ordea, aberria nai daukat eta jun egin bear det.

        — Agurtzeko eskari bat, Yon. Euzkadi eta Loretxo zure biotz barnean biak alkarri josita euki bear dituzu.

        — Bai, Loretxo. Zure naia beteko det bizi naizen artean. Ondo ikusia dago gure arteko maitasun garbia. Oraindik alkarri lenbiziko muxua emateko gaude... eta gaurko egun biotz beratasunak menperatuak gauden unean zer diozu?

        — Bai pozik! Baño ez! Gudari senti naiz eta nere bizitzan egin detan jauskain edo sakripizio aundiena egin nai det, baño, biok aburu batez nai izanik. Ez derizkiozu muxu ori gorde biotz barnean alkarri gurenda ondoren emateko?

        — Loretxo maitea. Gerota geigo maiteago zaitut, ikusirik zure maitasun sakon ta garbia! Ez dute zapalduko zu bezelako emakumeak sortzen ditun lurraldea!... Banua. Agur, Loretxo, eta zugasti nere amets gaiak...

        — Agur, Yon. Zu bezelako gudari bulartsuak dauzkan aberria azkatasun diña da. Gurenda egun arte!...