AZKEN JUDIZIOAREN GAINEAN

Lehenbiziko ikuspena

        Gure lur hau bere akhabantzara ethortzen denean, zer da gerthaturen? Zer ikusiko den, nork erran dezake? Ai nere Jaungoikoa, zuk bakharrik dakizu, eta ez bertzeek, noiz eta nola izanen den munduaren urratzapena. Ordu lazgarri hekietan, alde orotarik goseteak, izurriteak, gerlateak, lur-ikharak eta heriotzeak, hestura gaitzak eta etsimendu ihargarriak. Eta horiek akhabantzako azafraldien abiadurak baizik ez dira. Azkenean, haize bunbada izigarrien artean, Jainkoaren hasarredurako su bizi zorrotzak, diren gizon, abere eta bertze gauza guziak erre eta hauts beltzera bihurturen ditu.

        Eman dezagun, munduaren aldarte izigarri hunen erdian, bakharrik bizi gelditu zarela; eta estanta dohakabe horretan ikusirik, erraiten diozula: Oi zorigaitzezko mundua! Zu zare bada Adamen semeak zorarazi eta enganatu ditutzuna? Zugatik hanbat gudu, hauzi, borroka, hasarrego; zugatik hanbat armada altxatu dira, hanbat heriotze egin? Non dira orai, zer egin dira errege handiak? Hanbat nekhe eta galmenten erdian manatzen zuten aintzindariak? Non dira aberats eta botheredun, zure ontasunak gozatu dituztenak? Non dira diru goseak moltzatu dituen urhe eta zilharrak? Non dira dorre gorak eta jauregiak, baratze eder eta loretegiak? Non dira maina guriak, atsegin erhoak, hanbat gozakari sukhar handirekin bilhatzen zirenak?

        Ai nola guziak hauts bihurtu eta khea bezala suntsitu eta hondatu diren! Errana da errege handi bat nigarrari eman zela orhoiturik bere armada ederra, urthe gutirik barrenean ez deusetara itzuliren zitzaioela: eta orai ikusteaz munduko armada, gizon eta gauza prezatu guziak, azkeneko gaztigu paregabe hunetan hondatuak, nori etzaio estaliko bihotza eta minez erdiratuko? Bainan nere bihotzeko estaldura eta nigarrak izan beitez nere hobenen gainean! Munduaren azken desmasiak ikusiz geroz, zer dire lurreko ospeak eta ontasunak? Ah! guziak eskuan banauzka ere, direnak oinpera egotzi behar nituzke. Deus guti da nik dagokadan guzia, eta halere, (oi zorigaitza!) aphur horren uzteko, bihotzak ez nau laguntzen. Eta ez deuskeria horren-gatik hanbat gaizki, hanbat damu Jainkoari diotzat egin.

        Zer da ur tanta bat itsaso guziaren aldean? Zer da lur pozika bat, lur guziari begiratu eta? Nik ditudan, eta bizi guzian izan detzazkedan ohore, estimu eta ontasunak, errege guzien bothere, ohore eta aberastasunekin, zer dute zer ikusi? Bada mundu hau bere izaite guziekin, dakizunez, hauts pozi bat baizik ez balin-bada, eta estimu hori badu merezi, nola nere bihotza hunen gauza aphurrari iratxikitzen eta josten da? Nola nabila hain grinatsuki ez-deuskeria horren ondotik? nola nere indarrak higatzen ditut ez-deuskeria hori eskuratu beharrez? Eta nola ezartzen dut askotan nere arima bere galpeneko mentan? Oi zorokeriaren handia!

        Huna non Jainkoaren suak munduaz egin duen hauts meta handi bat. Zato, nere arima, meta horretan bilha zazu zuri hanbat nekhe gosta zeraizkitzun ontasunak. Ikusazu non diren zure aintzinekoek utzi izan zerotzuten etxea, zure ondokoentzat altxatu izan zinduena, zure atseginetako lekhuak, zuk gehienik lakhet zintuen tokiak. Ikusazu, begira zazu heia gainazpikadura ikharagarri horretan zer aurkhituren duzun. Guziak herrauts eginak dagode. Eskuan hauts puska bat har ezazu. Hori, behar-bada, lehen khoro bat zen. Non da haren edertasuna? Behar-bada makhila bat zen. Non da haren larderia? Behar-bada neskatxa eder bat zen. Non da haren berregintasuna? Ai guzia ilhauna, haizea, hutsa, eta hautsa! Eta izan othe daiteke kristaurik hain guti atzarririk, non Jainkoaren bethiereko ontasuna eta edertasuna, gauza ez deus iragankor horiengatik galdu nahiko duenik? Ai eta hoietarik bat izatu naiz ni; gauza erphil horientzat, Jainkoaren legea ostikatu dudana. Oh zeinen itsu izatu naizen! Jauna! Jauna! Hau ongi ezagut dezadantzat, indazu othoi zure argia: horrela zuganik, oi nere on guzia, behinere ez nadien urrunt. Halabiz.

Bigarren ikuspena

        Guziak Jaungoikoaren judiziora deitzen gaituen turuta lotsagarria, nere beharrietara heltzen da. Jaun done Jeronimo bat, mortuan zagoelarik barurean, penitentzian, othoitzean eta nigarretan, turuta horrek bihotzeko ikhara ematen zeroen. Ai eta ni bada! nola lotsatzen ez naiz ni, hanbat gaizki penitentzia gabeko soinean egartzen ditudana? Elizetako pilarrik sendoenak, turuta hau entzun eta dardaratzen dire. Eta ni, hanbat ikharatzeko aria dudana, sor eta gor nago! Oi bihotz edo-zein tentazioneren haizeak zeramatzana, nola hil-hotza gelditzen etzare, dei hau entzutearekin: Pitz zaizte, hilak, jaiki zaizte eta zatozte judiziora! Jaun guziz botheretsuaren dei hunek, zer ikhara emanen darot orduan! Nola ihardetsiko diot? Nola abiatuko naiz jaikitzera? Nondik ilkhiko naiz?

        Ai nere bekhatuei begiratzen badiotet, ifernuan izanen naiz, eta handik naiz ethorriren. Bada, hara nere burua, hanbat aldiz anbildu izan dut. Handik arima atarako da gorphutzaren bilha, harekin bihurtzeko bien estiretara. Hobitik jaikiren naiz, ororen aintzinean akusatua, juiatua eta kondenatua izateko bertze gaixtagin guziekin. Jaikiren naiz, erreparu gabeko eta eternitateko kondenamenduaren aditzeko.

        Hau guzia, bekhatu mortal bakotxaz merezitua dut, eta planta hunetan hiltzen banaiz, hola-hola izanen da. Nola bada hanbat urthez horrela bizi izatu naiz? Nola hain errezki bekhatura bihurtu naiz? Nola damu minez, bihotzeko nigarrez eta egiazko penitentziaz ez ditut oraino borratu nere gaizki-eginak?

        Oi arima nerea, nahi ez baduzu, munduaren akhabantzan, judizioko turutak lotsa gorrian eman etzeraitzan, oraidanik emozu, haren deiari beharria, oraidanik begira zakiozko. Hilak, jaiki! judiziora zatozte! Bekhatu dorphean ehortzia bazagode; heriotze horretarik, phitz zaitezen manatzen darotzu. Hilen erara, Jainkoaren deiei gor balin-bazagode, tontodura gaitz horretarik atzar zaitezen manatzen darotzu. Hainbertze denbora bada, zure bizitze makhurra zuzent dezazun erraiten darotzula: zure bihotz-inguruan oihuz dago, bekhatuaren galbidetik eta urhats gaixto horietarik ihes egin dezazula. Deihadarka badagokizu eta argia dakhar zure barrenera. Zure lagunaren helkaitzean, eta bertze adiskide edo ezagunen ustegabeko heriotzean argitzen zaitu. Eta hori begiz ikusi, eta itsu zaude! Haren oihua entzun, eta bethi gor eta lotan zaude. Bada berriz ere dio: Jaiki! zure juzioa zu baithan barrena sar zazu!

        Ai nere Jainkoa! Eta zenbat zuk, ni pitzarazi eta jaikiarazi beharrez, egin duzun! Eta ni lotan, zeinen harritu eta sortua egotu naizen! Zenbatetan bihotzeko ikharaldiez, nahigabeez, liburu onez, predikarien mihiz deithu ez nauzu? Eta guzien-gatik, ni zure fagoreez ez axolati! Jauna, zer zihoakizun bada ni galdurik ere? Ni ez kondenatzean, zer probetxu zindukeen zuk? Ni zer naiz bada, nitaz hanbat artha hartzeko? Ai Jauna, handia da nitaz izan duzun miserikordia, eta hainitz handi lotsagarria nere esker gaixto itsusia. Ezagutzen dut orai, sentitzen eta aithortzen dut. Hargatik heda dizadazu eskua jaiki nadien bihotzoiki, eta zure judizioko beldur sainduan, khordokatu gabe egon nadientzat. Amen.

Hirugarren ikuspena

        Azken judizioko turutak bere deia heltzen duenean munduaren bi bazterretara, arima saindu bat jautsiko da zerutik, et arima kondenatu bat ifernutik iganen da. Ordukoz bien gorputzak ilkhiak izanen dira lurretik. Ai bainan, zeinen guti elkar iduriak! Arima sainduak, bere gorputza aurkhitu bezain sarri, eraginen du iguzkia bera baino argiago eta ederrago, dena dirdira ospetsu batez izarniarazten duela. Eta bere aingeru beiraleak erranen dio: Zato, arima dohatsua, gorphutz eder hunetan sar zaite. Hau berthuteetan zure lagun ona izan da. Haukiek dira begiak, lurrera begira zaudenak, gaitzbidezko edo zilhegi etziren gauzak ez ikustea-gatik. Haukiek kira ezpainak, nihoren gaizkirik erraiteko edo damu egiteko ideki izan ez direnak. Haukiek dira beharriak, marmara tzar eta hitz gaixtoei hertsiak egotu izan direnak. Hau da burua, asmu sainduak hartzen zituena. Oin haukiek Elizara eta egintza onetara erabiltzen zintuzten. Huna esku benedikatu behar gaixoari amoina-emaile zirenak. Hau da gorphutza, bere mendean, barurean eta Jainkoaren araberako lanetan higatu duzuna.

        Gauza horiek gogorrak ziren orduan; oi bainan zeinen gozoak izanen diren eternitate guzian! Oi zorionezko begia, zeruetako edertasunak ikusi behar ditutzuna! O beharri dohatsua, Aingeru eta zerutar guzien musikak entzun behar ditutzuna! Oi ezpain dohatsuak, Jainkoaren laudorioak eta ospeak kantatu behar ditzutzuenak! Oi gorphutz zorionekoa, lurreko atsegin labur eta erdeinagarrien orde, zeruko gozo betheen erdian bethi gozatzen egon behar zarena! Zato, arima saindua, laster egiozu zure gorphutzari, bat-tasun hestu batean iratxik zakizko.

        Berehala arima sartzen da bere etxe berreginean, eta argi eder gozoz bethetzen du, iguzkiak hedoi bat arratsean argitzen eta edertzen duen bezala. Gorphutzak ihardesten du arima, mirailak iguzkiaren argia ihardesten duen bezala.

Laugarren ikuspena

        Ai bainan arima kondenatu batek, ai ezinen itsusi, izigarri, bere gorphutza duen atzamanen! Zeinen naskagarria! Bere bekhatu guzietarik itsusiena egin izan zuen tokian atzamanen du behar-bada. Ikusi, eta errabiaturen da, eta sephaz betherik erranen dio: Ai nere zorigaixtokoa! hi haiz nere hondagarria; hi haiz gorphutz galdu zeina-gatik egin izan baitiat hanbat bekhatu! Zer! presondegi beltz horretan sarthu behar baitut! Zer! hobi ustel ihargarri horretan izan behar baita nere eternitate guzi bateko egoitza! Oh gorphutz madarikatu, nere zorigaitz guzien eragilea! Ai hor harturikako bozkuntza labur eta atsegin lohiak, zeinen garasti gostatzen zeraizkidan orai! Zer! izigarri beltz horri atsegin egiteko, zeruko gozoak galdu ditudala! ifernuko estirak irabazi ditudala! bethiko kondenatua naizela!

        Oh! mundura bihurtzeko banintz, nola trata nezakeen gorphutz hori! Abere bat bezala hez nezake; gathibu bat bezala burdinazta nezake. Gogoeta tzarrei biderik ez uzteko, begi horiek, behar balitz, iraz niotzoki. Urhats gaixtoetarik begiratzeko, oinak ebaki niotzoke. Mortuetako penitent guziek baino gogorkiago hilaraz edo mortifika nezake. Irakats niozoke nola behar duen bizi. Ai bainan, nereak egin du, erreparu biderik ez da! Gorpohutz horri, adiskideari bezala nahi nioen, eta orai, eta bethiko nere etsairik herratuena izanen da. Barur bat horri ez jasanaraztea-gatik, zakhur hamikatuen ifernuko gosea eternitate guzian egarri beharko dut. Zeren ez axolkeriaz meza bat galdu dudan, lotsaz herrestaka Juie hasarrearen tribunalera agertu behar du. Oh zeinen errexki hau erremedia nezakeen! Oh zeinen gozoa laitekeen orai orduko penitentzia!

        Horren gainean, debruak errabian, marrumaz hasten dira: Zer dituk justa horiek, arima madarikatua? Hau duk hau hire gorphutza, hire bizio tzarrek hiretzat egin izan duten etxea eta egon-lekhua. Hau itsusia balin-bada ere, izigarriagoak zituken oraino hik hor eginikako bekhatu lohiak. Sar hadi, ordu gaixtoan hiretzat, sar hadi lehengo hire atseginetako lekhu horretan. Egun eta bethiko estiretan, hori dukek hire laguna.

        Orduan arima gorphutzean sartu, eta ifernuko su-garrak, berun urthua bezala, barrene guzira hedaturen zeraitzo. Garra eta pindarrak abiaturen zeraitzo begietarik, ahotik, beharrietarik. Suge hasarre batzu iduri, debruak alde orotarik lothuren zeraitzo, eta bilhurrez josirik, ja pairatzen duen sententziaren aditzera eramanen dute.

        Ai arima galdu, hau irakurtzen edo entzuten duzuna! Zure zorigaitzean bekhatuan bazaude, nola zerurainoko deihadarrekin miserikordia eskatzen ez duzu? Zure gal-menta ikusi, eta nola harritua gelditzen etzare? Ai nere Jainkoa! gaitz horiek guziak nere gainera ethor othe daizteke? Bai, eta asko aldiz merezituak nituen. Eta erremedio gabe, horietan egonen nintzan jadanik, baldin zuk, Jauna, begiratu ez baninduzu. Zer da bada hau? Hau zer da? Nola Jainko onaren legea dorpheegitzat utziren dut? Nola nere lehia gaixtoei ukho egitea, gauza gogorregia idurituren zerait? Nola erretirantzari, othoitzari, ixiltasunari, penitentziari ematen ez naiz? Horiek, oinhaze hekien aldean, zer dira? Bihotz, beraz! bihotz! eta gorphutz galgarri hau, orai beretik hezten, zathitzen eta Jaunaren xedetara erakhartzen abia nadiela. Eta hori, asturugaitz hekietarik begiratzeko, boztarioz egin dezadala.

        Orduan nahiko dudana, dezadan orai egin.

Bortzgarren ikuspena

        Orai arteo erran diren dohakabetasunez gainera, handiagorik izanen da? Ai eta zenbatez handiago eta harrigarriagoak! Guzien Juie soberanoa agerturen da hedoi baten gainean. Han izanen ditu, gu salbatzea-gatik hartu dituen zauriak eta gurutzea. Oi zauri, oi amodio, nik hain guti prezatuak! Oi salbamenduko gurutze, nik gaizki ezagutu eta guti bilhatua! Zuk izan behar zinduen nere begiralea, eta orai nere kondenatzaile izanen zare. Hemen da aldarte izigarri bat.

        Kristok aingeruei manatuko diote, onak gaixtoetarik berez detzatela. Eta bada, gaixtoen arteko izatu naiz ni, eta huna zer iragaiten den. Guzien erditik, buila handirekin ataratzen dituzte Jesu-Kristo akusatu, kondenatu eta hil izan zuten Juduak. Bekhatorezko bertze oste ikharagarri batekin esker aldean ezartzen dituzte. Eta horiekin ni ere Juie garratzaren aintzinera neramate. Nere garrasien parerik ez da. Bainan nere bekhatuen meta izigarria ikusi eta, lotsatua eta harritua gelditzen naiz. Judas traidorea debruek herrestan dakharte: akusatzen dute nola Jesus, bere nausia, hogoi eta hamar otxinetan saldu izan duen. Oihu eta orroa gehiago egiten dute nere aldian, zeren nik, ez behin, bainan askotan eta merkeago, aphur bateko atsegin ilhauna-gatik, nausi bera saldu izan dudan. Judu itsuak akusatzen dituzte, zeren Jesus baino Barrabas gehiago estimatu izan duten. Eta hemen nere kontra marrumaz abiatzen dira, diotelarik: Hunek, Jauna, ez deusentzat iduki zaitu; eta zuri baino, zure etsaiei nahiago izan du jarraiki. Jesu-Kristoren kontrako burlagileak akusatzen dituzte. Eta berehala nere kontra bihurtzen dira, erraiten dutelarik: Hunek ere zure lege, fede eta sakramenduez, bere sakrilioz burla egin izan du. Burreu beltz, Kristo gurutzean itzatu zutenak akusatzen dituzte. Eta indar handiagoz nere kontra oihu egiten dute: Hunek bazakien, Jauna, apostoluaren errana, bekhatu mortal bakhotxak berritan gurutzefikatzen zintuela; eta halarik ere, errextasunekin eta askotan bekhatu handiak egin izan ditu, zakielarik ongi zu bere Jainkoa zintuela eta bere Juie izanen ere zintuela. Sinhesten zuen, bera salbatzea-gatik odola eta bizia eman izan zintuela; bainan zure odol sakratua ez du abere batena baino gehiago estimatu. Horra hunen ezagutza. Judu eta legegabeak baino hobendunago da; gaztigu handiagoa du merezi. Horiek etzakiten, zerorrek erran bezala, etzakiten zer hari ziren: bainan hunek bai; bazakien zu bere Jainko, bere Erosle, bere Juiea damuztatzen zintuela. Ifernuko bazka hau, madarikatu horien lagun izan da; horiekin bethor ifernuko lezera.

Seigarren ikuspena

        Ai nere Jesus ona, orduan zer erranen dut nik? Nora abia barkhamendu eske? Bainan ez da gehiago muga. Ama Birjinaren gerizara ihes eginen othe dut? Bainan Andre onaren urrikalmenduen ordua iragan zen. Nere aingeru beiralearen aldera itzuliko othe naiz? Bainan hori bera nere bizitzearen lekhuko izatu da, eta nere salatzaile bidezkoa izanen da. Guziak nere kontra! Zer erran? zer egin? Oi nere dohakaitza! Oi ondiko ezinbertzekoa!

        Ai Jauna, eragotz daizkidatzu gainera munduan daiztekeen gaitz eta zorigaitz guziak, bainan erreparu-gabeko azken dohakabetasun hunetarik begira nezazu.

        Eta zer idurituko zerait, ordu hartan ikusten dudanean aingeruek, saindu handien artera eskutik deramatela eskale gaizo bat, nik lehenago nardatuki eta erdeinurekin bazterrera utzi izan dudana? Ai eta gure bien izateak nola diren mudatuak! Nik, puskaz jauntzia zelakotz, begiratzen ez nioen orduan: eta orai berak burua itzultzen du ez ikusteko nere bekhatuen zolda beltza. Nik zirtziltzat nagokan eta nere sehien artera hartuko ez nuen; eta orai, zorion handitan, zeruko buruzagien artean ohoratua da; eta ni, munduko giza tzar, gaixtagin eta zirtzil guzien erdian, labe gorrituan nago.

        Ai eta zein da bertze hau, sainduen artean iguzki baten pare agertzen dena? Hulakoa iduri du, nere lagun eta adiskide izana. Bai, eta hura ber-bera da. Nola bada? Urhats tzar beretan elkarrekin ibili ez ginen? Bekhatuetan nere lagun etzen izatu? eta hulako gaizkia berak eragin etzerotan? Bai, egia da. Bainan gero guziez penitentzia egin izan zuen. Mundua utzi, eta erretirantza hartu izan zuen, eta bizitze saindu batean higatu izan zen. Eta horra nolako khoro ederra dagokan buruan! Eta horra nola bozten den sainduen erdian!

        Bainan ni bekhatu lohietan bi begietaraino sarthurik, Jainkoaren deiei bethi beharriak tapatuz, nere lehia tzarren asetzen ibili izatu naiz, judizioko egun hau behinere ethorri behar ez balitz bezala. Eta nola bizi, hala hil. Ai nere dohakabea! Beraz, egiaren bidea bazterrera utzi, eta erremedio gabe bethiko galdu naiz!

        Bada, hori da bekhatore gogortua igurikitzen duen akhabantza eta bethi iraunen duten oinhazeen hastapena. Bainan neretzat oraino bada erreparu guzien bidea. Zertan nago bada? Zergatik ez naiz Jainkoaren zerbitzuari khartsuki lotzen? Hea beraz! nohan Jainkoak berak deitzen nauen bidetik; utz detzadan munduko gauzak; eta nekhe eta arrantzeen erditik balin-badere, azken judizioko dohakabetasunetarik begira nadiela.

Zazpigarren ikuspena

        Azken judizioa da bizitzetik eta eternitaterako iragaitza. Nihor, nihor ezin itzur atheka lazgarri hari! Ikus dezagun beraz zer izanen den hura.

        Ekhartzen dute ongien eta gaizkien liburua; idekitzen dute Jaunaren aintzinean, eta agertzen dituzte guzien egintzak. Juie soberanoak oro badakizki, bainan mundu guziak entzun behar ditu. Askok behar bada saindutzat eta beren adiskidetzat zinerozkaten, noiz eta ere zu Jainkoaren etsai bat eta gizonen aldera traidore bat baizik ez baitzinen. Ai itsu zoroa! uste zinduen menturaz zure gezur eta maula tzarrak bethikotzat gordeak zintuela. Orai, direnak egun argitara, ororen aintzinean agertzen dira. Zer ahalgea, zer laidoa, zer damua, kofesor bati beharrira erraiteko herabe nintzen itsuskeriak, mundu guziaren aintzinean agertzea! Hori ikustea baino nahiago laiteke mendiek azpian hartzea. Zergatik bada, egin dut orai, gero hanbat atsekabe emanen darotana?

        Oro jakinen dira. Jaunaren eta mundu guziaren aintzinean agertzeko on ez den gauzarik, ez dut beraz gaurgeroz egin behar; eta oraidinokoez, egiazko penitentzia egitea badohakit, eror ez nadientzat egun batez ahalkerietan eta bethiko dohakaitzean. Hortarakoz, arrats guziz begiztatu behar dut egun iragana; nere gogoeta, solas eta egintzak ikhertu, Jaunaren tribunal aintzinean banintz bezala, aingeru eta sainduak lekhuko balire bezala. Hola, gauza guziak ongi bahatzen badira, zenbat gure gogarakoak direnak, Kristoren desgogarako izanen diren! Khen beraz hori guzia; khen, dela guti, dela hainitz, zeren Jainkoak nahi ez duen. Makhurrei erremedia; xede sendoagoak har, Jaunaren arabera bizitzeko eta hari gaizki dohakonik ez egiteko.

        Azken urhatsean ethorriko da bethiko sententzia, prestuen onetan eta gaixtaginen kaltetan. Ai zer izanen da nitaz? Nere egintzen arabera, orai nahi dudan sententzia, orduan segura izanen dut. Zerua eta ifernua biak eskuko ditut orai. Niri hautatzea. Ongi nahi badut ongi, gaizki nahi badut gaizki, neronen arabera izanen naiz juiatua.

        Juie soberanoa miserikordiazko obrei begiraturen da. Hasteko, eskuinetik dagoden justu eta sainduak, begitharte amodioz bethe batekin eta bere benedizione guziarekin, zerura deithuren ditu, eta sententzia boztariagarria emanen daroe, zeren miserikordiazko obra on asko, haren legearen arabera egin izan dituzten. Gero, ezkerrera bihurtu eta, gaixtoei bere hasarre eta madarizione guziarekin, kondenamenduko sententzia emanen daroe, zeren haren legearen araberako miserikordiazko obrarik egin ez duten; eta debru guziekin hondatuko dira bethiko. Eta onak, ospe handiren erdian, iganen dira zeru gainera; eta gaixtoak eroriko ifernuko sutegi izigarrietara.

        Ai Jauna! orai bethorzte nigana oinhazeak, bethiko hekietarik begira nadientzat! Bethor zure argia; bethorzte zure grazia, penitentzia, bizitze berria. Egin dezadala hil arteraino zure gogara sainduaren arabera, gero bethi zu lauda zaitzadan zeruko ospean, Amen.