12
IBAIAZ BERTZE ALDERATZEA

        Euskaldunak sineste handitakoak dire, zeren baitute fede oso bat otoitzaren indarrean.

        Gabaren ilunpeari jarraiki zaio goiz pittintaren argia; mendiaren gorena doi-doia estaltzen da itxura zuriztez. Argi ezkilak jo du. Euskaldunak jauzi egiten du bere ohetik eta gurutzearen seinalea eginik, erraten du bere goizeko otoitza.

        Eguerdi da. Ikusazu gizon hori makurtua bere golde nabarren gainerat eta nola jarraikitzen den neke handirekin aintzinean idekitzen duen ildaskari. Ezkilak jotzen du: bereala langilea gelditzen da gurutzearen seinalea egiteko eta bere otoitzaren errateko.

        Arratsa da. Iguzkia sartu ez-bai han da, oraino haren azken argiak hedatzen dire zelaiean. Haritz baten ondoan jarria, gizon bat, bere maitearen aldean, goxoki eleketan dago hari erraten zein berant heldu den bat bertzearena biak bat egin behar dituen orena. Jarria bere etxeko atean, ama gazte batek altzoan dauka bere haur sortu berria; hunentzat ditu bere irri eztiak, hunen loak-hartzeko aldizka bere kanta lamo guziak. Anjelus hasten da eta ama euskalduna zutitzen bere haurra besoetan, gelditzen kantatzetik bihotzeko otoitzaren ezpainetan erabiltzeko; gizon gazte eta andregeia ere kolpez jeikitzen dire, utziz hitz eztiak, zeruari begira, otoitz egiteko.

        Ikusatzu gizon gazte hoiek, errautzezko hedoi batean, birun-birun dantzan hari, krosketarik gabe eriz dituzte haren soinuak, tanburina eta txirula jotzean, batean altxatuz beso eta zangoak, bertzean zein gorago egi ez salto berak irrintzinaka: mutxikotan ari dire. Begi on diotela inguru begira diren neskatxeri, hoiek atxikiak baitire; dantzariez baino arta gehiago dute dantzaz.

        Betan ezkilaren soinu zilarkara aditzen da airean, tanburina, xirula eta krosketak isiltzen dire, jauziak gelditzen, kapeluak burutarik belaunetaraino jausten, jauzilari bakoitzak egiten du gurutzearen seinalea eta erraten anjelusa.

        Merkatu eguna da. Herriko zoko guziak beteak dire, jende tratulariez, bat bertzearekin eskatiman hari dire, begiak zorrotz, mehatxuzko edo dixiduz ko ukabiloak eginez. Ezkilak jotzen du; begitarteak arraitzen dire, besoak erortzen, eta bakoitzak isiltasunaren eta bildutasunaren erdian otoitz egiten du.

        Lehenbiziko Anjelusen tankakoan, ostatuan diren gizonek makurtuak dauzkaten flaskoak zutik ematen dituzte, basoak ezpainetarik urruntzen, erdi beteak mahain gainean uzten.

        Pilota plazan haro guziak isiltzen dire kolpez, eta jokarien esku hantuak izerditan ateratzen eskularruetarik gurutzearen seinalea egiteko.

        Eta guzien bihotz altxatze hortan, norbaitek, kapel buruan, irri edo trufa balu, zorigaitz, zorigaitz hari!

        Hirrisku batean euskaldunak gurutzearen seinale batez erakusterat ematen du beti giristino dela eta Jinkoaren begitartearen azpian dabilala. Zerbait on gartatzean, Jinkoari orobat eskerrak ditu isiltasunean, seinale beraz, egin dioen graziaz. Bere egintza xumeenetan, erakusten du sinesten duela, Jinkoaren aintzinean dela.

        Familiako aitak egiten du gurutzearen seinalea ogi osoaren gainean, zatiturik eman baino lehen bere haurreri.

        Arrats guziez amak egiten du seinale hori haur sortu berriaren sehaskaren gainean.

        Kandeleroz, xirio benedikatua pizten da euskaldunaren egoitzan, eta xirio horrekin familiako bakoitzak kopetaren gainean egiten du gurutzearen seinalea.

* * *

        Ibai hegirat heldu zirenean, Euskal-herriko ohikuntza laudagarriari lehial, Ganix belaunikatzen da eta eskua sartuz Ur-handian, eskaintzen dio bere eri bustia printzesari.

        —Egizu, andrea ­dio— enekin gurutzearen seinalea, eta otoitz, Jinkoak lagunt gaitzan!

        Hola, Jinkoa lagun hartu eta, Ganix zutitzen da; ezartzen du erregina sorbaldetan eta badoa saltoz ur lasterrerat. Horra non dabilan urian, harri eta arroka erorieri trebes, deusek ezin baratua, burua gora, ozar garraiatzen duen zama ospatuaz!

        Betbetan, kordokatzen da behaztopa batean, ezagutzen etzuen zilo berri baten aintzinean. Gurputz guzia ikaran dardaratzen zaio. Erregina beldurrak hartua oihuz abiatzen da. Baina, Ganix, utzirik kordokak, badoa jauzi batez lezez bertze alderat.

        Halere, ez dire denak akabo ibaiarekin; iduri du berekin eraman behar dituela oraino itzurtzerat doazkon ihesilariak. Mende luzeen lazgarriko moment batez, etzitaken erran zertarako zen Ganixen gudua ur lasterrekin. Baina azkenekotz, Ganix uhoi

        nen nagusi, leihorrarazten da eta pausatuz printzesa, erraten dio: «Orai, andrea, salbo zare, Jinkoari esker. Traba guti izanen dugu hemendik aintzinerat gure bidean; guti zelatatua da. Gardek baitakite hemen ez dabilala zenbait kontrabandist atrebitu bakar baizik.»