10
AHUKOA

        Hilezkilek urrunerat adiarazten dute bere soinu samina. Martilu tankako idorrek diote bihotz minaren auhena.

        Zertako, ene Jinkoa, ni hilaraz... ?

        Bereala oihartzunak beretzen ditu soinu hoiek eta, gure buruaren gainean handitasunarekin dabilan galernak bezala, iduri du erraiten dioela gizonari: «—Aditzen duk? Horra Jinkoaren boza». Orobat izkiritu bihotz erdiragarri hoiek, airean luzatuz heldu dire oraino huni erraiterat: «—Ni mintzo nauk, ni, hire juje bakarra!... Apur bat utzi hindudan hire buruaren nagusi frogatzeko, egun eneganat hartzen haut. Betitik enea hintzen».

        Maiz eta ardura, hilezkila hoiek mezutzen dute ama bat kendua dela bere haurren ferekaduretarik, edo haur bat amaren musuetarik.

        Bihotz-minezko urruntzea, zeinetarat gizonaren arrazoina ez baititake ohi! Nor da egin dezakena, auhenik eta dolamenik gabe, azken adio bat bere bihotzean dituen maiteeneri?

        Kobra ditake diru edo ontasun galdu bat, bizitze gisa nasai ihes egin bat; baina herio lazgarri eta ezin trikatuak jo duena, suntsitzen eta desegiten da, ondikotz, gibelerat itzultzerik gabe. Gizona baratzen denean oroitzapen hortan, beldurrak ekartzen dio izpiriturat ilundura; bere burua utz lezake etsimenerat, baldin Jinkoaren oroitzapena heldu ez balitzaio betan erakusterat uhartze deskantsagarriak.

        Gizonak bestiaren akabantza bera ote duke, eta harekin nahastatua izanen ote da putzu edo hobi berean? Bentzutzen du lehoina, garaitzen otsoa, lur huntako bizi den guziak obeditzen dio haren nahiari; herioak jotzen du: hekien iduriko bilakatzen ote da? Ez, ezen hil ondoan, oraino kar ageri ez den batek berexten ditu gizonaren eta bestiaren ariak. Arimak bizitze berri bat hasten du, hiltzerik ez den lekuetan; eta, bihotza nahigabe handietan, oroitzapen horrek bakarrik deskantsarazten du. Amak erraiten dio herioak kendu dioen haurrari: «Berriz ikusiko haut!»

        Zertako loreak, zerentzat hobi baten gainean otoitzak? Hilentzat erraten diren otoitzak eta egiten diren ohorezko gauza guziek, ez ote dute frogatzen bertze bizitze batean dugun sinistea? Horrek iraunarazten du oroitzapenaren sua eta bihotzean finkatzen esperantza.

* * *

        Gela beltz apaindu baten erdian, bi zirio piztuen artean, horra kaxa bat hil-oihalaz estalia. Barnean du ama gazte baten gorputz hila.

        Ahaide eta adiskideak biotz-minetan hurbilduak ziren ama gaixo huni azken adioen egiterat.

        Gizonak kapa-dengadun artarekin aitatik semerat atxikietan ziren; emaztekiak aldiz, gorago aipatu ditugun eliza-bidetan dabilzkaten kaputxa beltzetan.

        Herioak bere sar-ilkia egin men etxe aterat jendeak bilduak zireneko, etorri ziren bi kaputxa beltz-dun andre, hain ongi biribilkatuak, non ez baitzitaken den gutieneko hekien arpegirik ikus.

        Laster, dolamenezko kantak hasten dire; entzunazu harrabots ilun hori: gorputzaren altxatzea da. Auhen eta nigar marraskak zartatzen dire alde guzietarik, eta daramaten kaxak, etxetik ilkitzean, kentzen diote ahaideri beren azken esperantzen enganioa.

        Hilaren ondotik, abiatzen da ahukoa ixiltasun handienean, noizetik noizerat apezak adiaraziz hilak bere azken egoitarat segitzen dituen kanta mingarriaren zenbait pertsu.

        Ahukoa zoan bidea harritsua baitzen, bezperako galernak min guti egin zioen; etzuen bertze trabarik, han hemenka zenbait istil bakan baizik.

        Bi kaputxadun azken etorriak bazoazin soinez-soin, noizetik noizera zerbait elkarri erranez.

        —Zer kuraia! —zioen batek— galernaren elementan bilatu du ene ihes-lekurateko bidea. Zein bihotz oneko gizona! Jinkoak sarista dezala!

        —Nor da zuri estekatuko ez litekena? Nork ez lezazke ahal guziak egin zure laguntzeko —zion bertze kaputxadunak.

        —Gure etsai atzarrien engainatzeko ote zitaken asmo hobeagorik ene hunat doluko arropetan bidaltzea baino? —zerasan printzesak (ezen hura zen mintzo zena)—. Zuk dakizun gorde-lekutik urrun gare? Ezagutzen ote duzu ongi harat daramaken bidea?

        —Ez izan beldurrik, andrea —dio Rafaelak— Ganixek niri gomendatu zaitu; fida zaite niri.

        Ordu berean, Burrunbaren soldaduen xispa kolpek iharrosten dute mendia.

        —Jinko handia! zer da harrabots hori? Iduri du tirokan hari direla.

        —Deusik ez da hori; soldaduek behar bada setiatzen dute anaiaren etxea, baina han atzemanen dituzten haur eri eta gizon zaharra gerizatuko ditu bere flakeziak berak. Ez diote soldaduek minik eginen.

        —Aditzen dituzu oihu eta paturri hoiek? Segurki soldaduek jarraikiko naute... Barka ote nazakete zeren ihes egin diotedan?

        —Urrunsko dire, urrun, gureganik; etzaiote gogorat etorriko ere hemen zarela.

        —Bainan, ikustearekin ene gelako nahas-mahasia, ezagutuko dute aise, ez naizela urrun.

        —Bilatuko zaituzte auzoko etxeetan eta han geldituko dire.

        Itzulian, mendi bizkarra behera jautsi eta ahukoa sartu zen Un-handik bere ibai nahasiak lasterka zabilzkan zelaian. Hurbilduago eta ur haren harrabotsa bortitzago aditzen zen.

        —Ibai hori haserrezko iduritzen zait —dio erreginak—. Nola gan bertze alderat?

        —Etzaitezela lotsa, andrea. Ganix trufatzen da hirriskuez, salbo eramanen zaitu alde batetik bertze.

        —Nahi edo ez, ez naiz beldurraren nagusi ­-dio pintzesak— hil hori, ahuko hau, nigar eta doluko arropa hauk ikaratzen naute. A Jinkoa, indazu behar dudan kuraia!

        —Ez izi, andrea, ez; iragan gauean bertze hirriskutan ibiliak gare; orduan gutiago beldur zinen; eta orai, salbamenduko porturat heltzean, hirrisku handienak abantzu bentzutu ondoan izitzen zare? Izan zazu beraz, andrea, Jinkoa baitan fidantza gehiago.

        Gure bi solastiarrak ahukoko jendeen ondotik urrun zabiltzalakotz, elkarren artean mintza zitazken nihork aditu gabe. Holako biltzarretan, bereziki gure herrietan, bidea luze luzea denean, jendeak alkarretarik urruntzen dire; bat-bedera mintzatzen ere bere lagunekin. Ahaideak bakarrik isilik dagozi; egiazko bihotz-minak ele guti baitu.

        Bizkitartean, Ur-handirat hurbilduak ziren, eta ibaia itzaltzen zuten arbola, hesi eta etxeak, emeki emeki gibelerat utziak ziren ahukoarrez.

        Itzulika bat-bertzeen gainetik trunbilka zoazin uren harrabotsa, gero ta gehiago lazgarritzen hari zen. Itsas-marloin zuri eta potorro, ur handituetarat lehiatuak, hegaldaka zabiltzan ur-hegi batetik bertze. Ageri ziren behin urperat sartzen, gero gaineratzen, berriz pulunpatzen eta azkenean airetan abiatzen.

        Ahuko etendua baratzen da, hats hartzeko. Kaxa lurrean pausatu dute eta ahaideek inguratzen marraska berrietan. Emeki-emeki oste barraiatua bateratzen da; kapa eta kaputxa beltzak elkarrenganat hurbiltzen dire eta multzokatzen. Ikustekoa zen eta bihotz mingarria hil-ohatze hura galernak gauaz sakailatu zelaian.

        —Bainan non ote gare bada? —galdetzen dio printzesak Rafaelari beharrirat.

        —Zaude isilik, isilik otoi, andrea; ez gare gehiago bakarrik biak; den gutieneko hitzak gal gaitazke; ongi dire guziak... Begira, ikusazu non den?

        Ordu berean, hesi artetik, printzesak eta aren lagunak Ganixen begia ikusi eta, berriz esperantza sortzen zaio erreginaren bihotzean.