XIV. EZTAIONDO

Anton Kokoak berekin artu

nai ditu koko-errira,

goiz-maatsak eslu zaizkiola ta

dizela janez maastira.

Aiek ebaki zuten leendanik

txangoa itsas-egira,

Donosti'n, beela, urteoroko

arraun-burrukak baitira.

Maatsa Kokoak aipa orduko,

albotik da Zimurrio:

udazken eder Beterri artan

igaroa dala dio.

Goizenekotik asi ta azkenen

txiadillak bildu artio,

ez omen gose, zizta ta zizta,

idurituz erlabio.

Gogoan dauka osto-tartean

ateman zun azaria...

Egoa pal pal, ostoak bar bar,

sor zedukan belarria;

araxegoan iduri zaio

lurrera gurtzen orria;

biltzaillerik ez, isil ta bakar

urbildu da gel-geldia.

Eizeak ua suma orduko,

izkutatu zun isatsa.

Ainbeste kale berdin! Noark ikus

arek zeraman urratsa?

Uste baiño leen lasa zitzaion

barnean zeukan arnasa...

Eizea baiño eskuanago

zeukan Zimurrio'k maatsa.

«Gogoratzen dut; bein Maiatzean

Basakaitz osto zegoen;

koko-errian anduak, igar,

bizi-zantzurik ez zuen.

Orain, ordea, orria malo,

piztiak daki izkutatzen.

Orain bezala liztorrik orduun

ardantzean ez zebillen».

Uzta bikaiñak poz daragio

koko begi-gorriari;

goizean ez du andreak lanik

ontzen eltze ta zartari;

baraurik doa maastira; an ba

bazkal-arteko gosari;

bazkaria, aldiz, otordu bakar;

etxera doala, afari.

Ezin isildu, koko bati zer

gerta zitzaion beiñola:

Eliz Amaren barau-legeaz

ez omen a'ri axola;

«San Matio'ren barau-eguna,

ardantzeraiño» ziola,

ale bat maxiz sartu-orduko

bertan koka zitzaiola.

Eriotz arek dardara zitun

koko ta malkor-erriko.

Andik aurrera baraurik iñork

ez zun nola nai utziko.

Sori-egunez aere maastian

oroitzen ziran aldiko,

leenen-alea «Aitaren»ekin

Zimurrio'k zun asiko.

Sasoia nai lu, berriro ere

ara txango bat eiteko;

damurik dago belaun-ikara:

artatik ez sendatuko;

leengo denborak oroi ta aipatu

aski balitz, gaztetzeko,

ua litzake, bere kideko

zaar orotan aurreneko.

Ez dauka aazturik oin-beso-gorri

sartu zala dolarean,

saskika maatsak ara jaurtiaz

tinkatzen zitutenean;

entzun-uste du mustioaren

irakiña kupelean:

alako xalda berorik ez da

eiten iñongo eltzean.

Anton Kokoak eskaintzen dio

bein, biz, azkenez, zaatoa,

mando gorrian igoz; urrena

elduko da axurtaroa...

Arteen, ez daki artzaiak bestek

neguaren arazoa.

Alare, bazkaz, iñoiz ez ainbat

betea du mandioa.

Bibelarrera sartuak ditu

ardizaarra ta bildotsa.

«Anton, pestara etorri zaite;

—gure Zimur'ek diotsa—;

laister baitugu». Agindu die

ekarriko duala maatsa.

Pesta-bezperan atzetik dizu

erri-aur denen isatsa.

Eztulaunditu da Zimurrio,

—extula ba zun artean—;

aren usiña sumatzen zuten

leguerdi bat bidean...

Leenen-izotzak eragin dio

gaztaiñari zugatzean;

igaz aiñako janik ez dute

atzemanen afaltzean.

Artoa, aurrera etorri eta

zorro-barrenean gorri;

lastoa mardul... biamonean

ebaki baiño leen, zuri...

apal-ondoan ezin emanen

zatuka bana beieri,

belarrez ase ta aiekin gero

ortzaldea zaten garbi.

EBROTIK ITSAS-EGIRA

«Lur ontan ere, jendeak bizi»

dio Koko'k beretako.

Zer-esan ba du besteak ere

koko-erriarendako:

«Lau maats-adar soil negu gorrian

egurrik ez sutarako»...

Eder naiz kaxkar, sartua dauka

joa nork bere errirako...

Ebrotik itsas-egira ba du

Euskalerriak baztarraik!

An zabaldia, emen mendia,

ur andiak iparretik.

Zimurrio'k ez dezaieke eman

gazteai ango berririk;

itsas-laiñoa sortu-lekua

ez ezagutzen, damurik!

Zubietatik Baztan'en barna

izandua zen Baigorri'n;

baita Akelarre ta Arpeak ere

ikusi Zugarramurdi'n;

ontzian sartuz Amerika'ra

joaten zala ba zekin;

baoám Donosti ta Baiona zer,

iduriz asmatu ezin.

Esan zaar batek euskeraz dio:

«Balio luke Baiona».

Donosti'rentzat oker ez lego

Baionarentzat diona.

Onetaz ere aitonak ba du

bost ipui eder entzuna;

baiñan maiz naasten, jardukitzean,

Donosti'rekin Iruña...

EZKONBERRIAK DONOSTIA'N

Ezkonberriak joanak dira

lur berriak ikus-aala.

Aurregunetik iritxi dira;

agertu zaie zabala.

Amaika arrai ta giza-bizitza

gordetzen ditun magala!

Barerik dago, belar-euntzea,

gari-alorra bezala.

Lurrak bi adar: Urguill, Igeldo,

ugartea aien erdian.

Zuzen begira, erabat ura,

zeru-lurren muga, aurrean.

Lurrik ikusten ez dan tokitik

biribil omen barnean...

Sabel da beti; ontzia, berriz,

beti zilbor, doanean.

Lurraren mugan esirik ez du;

zelai eta apur, ondarra;

ark ezitzen du, Jaunak aginduz,

ur aundi aren bularra;

artalde xeea bezala, aurrera,

milla kosketan aparra;

irakin-otsa isiltzen zaio

iragazirik indarra.

Ekaitz gogorrak aize-burrunbaz

ugiñak lertzen baditu,

an dago geldi, denak ezitzen,

gora jaso bage buru...

Ale bakoitza berez aul dala,

—edozein aizen jostaillu—,

elkar artuan, indarrik ez da

deragionik zotuku...

Aldiz aldian orro barne bat,

—ugiña leer-aldi-oro—

itsas-barrenak bialtzen die;

zer nai dun ez da nabaro.

Illuntzen ez du, alaitzen ez du,

sor edukitzen luzaro.

Bein burutatzen asitakoan,

orduak doaz emaro.

Gogora zaie baso-zugatzen

erabateko surmurra;

axalagoa dala, alaitzen du

gorputz, odok, zain, ezurra.

Bein, pagopean artzaia zegola,

Elederri lo lapurra

etor zitzaion; arbi-garai zan,

ta ardiek esiak urra.

Ego-aizeaz, Guraz-gaiñetik

ikusi zun itsasoa,

urdin beltz; orain baegi-aurrean

zeukan, aren antzekoa.

Urren Guratza'z igo daitenez

ezagu garbiagaoa,

besteek berari bezala, berak

besteeri agertzekoa.

Ontziska bi-iru, bakan, ez urrun,

txori-mozorro antzera,

aizerik ezta oiala zimur,

arraunez doaz barnera;

ezin igarri azkeneen ua

datorren, ez, legorrera;

itsasotarrak igar lezaio

leenengo begi-kolpera.

ESTROPADAK

Illunabarrak aizea dakar;

indartuz doa gauean;

arraunlariek arenik ez nai

biamon-bazkal-aurrean.

Ogeiez beetik irabaztunak,

erronka ari zan kaiean:

aize-ziztuak ixildu ditu

arrandiak ezpaiñean.

Ezkonberriek etzalekuan

entzunik milla takela,

jabetzen dira, Euskalerria

an-emen ber-bera dela...

Egun aietan jendeak bero

barrena bezain sakela;

biamonago, burua kuzkur,

jan-ariñago sabela.

Donostiarrek etzuten, ustez,

etsairik Getariarekin;

Zumai ta Zarautz janik zeuzkaten

barran agertzearekin.

Albotik batek esaten die:

—«Begira aztien itzekin!

Joku-aurreko igertze orrek

ez dik gauz onik berekin».

Oraingoan ez da Bizkaia'tik

bildur daragin Ondarru,

—Donosti'rekin aurren-urteko

zorrak ordaintzen lana du—.

Aren itzala sumatu bage

lasai Donostia'k oiu.

Getari isillik ari da aspaldi,

Elkano'ren jaio-leku.

Gizon umo bat, Debarra, ari da

zein eder dan estropada;

biotzarentzat beste kirolek

ez omen ainbat dardara.

Urterik utsik ez omen, ogei

urte zitunetik ara:

jun-etorriak azal detzake

gazte aien nahitara.

Ontziak ola, arraunak ala,

mutillak ez aundiegi,

zama aundiz alana bota ez dien

gaiñez beren burueri.

Lerden, indartsu, besoak zaiñar,

gorputza, berriz, giarri;

sabela serail, lepoa legun

batez ere biguin gerri.

Ontza gutxiren aldea dute

ontziak ontziarekin;

gizakiena berdindu dute

indarren aldearekin,

Patroiak ez du gutxien eiten

neurriz keiñatzearekin,

eta, batipat, biatz-emanez

noiz-beingo oiu beroekin.

Irten-sartuak ikusi omen

zuin ondoko ontzi batetik;

aruzko mugan, zuztaka-atzean

bai giltz-egiten, bestetik.

Urguill-mendia, ugarte ta abar,

Donosti'k ez du zokorik

ark estropada nondik obeki

ikus, saiatu ez denik.

Gazte arrotzai adieraziz

bein ikusteko non obe,

biamoneko deituak ditu,

aintzat artuko balute.

Zer egokigo? esker emanez

pozik erantzun diote:

ezagun bage bein begiratuz

baeta galtzea litzake.

Biamon goizez ontzi-antola

ez omen-diteke galdu;

ikuskarririk ederretatik

itsas-kirolak au aal du.

Ezin egonez oiean omen,

eguna noizko zabaldu:

—ala pasatzen omen du gaua

geitxo dularik afaldu—.

Lagun berriari agindu die,

lotan baleude goizean,

erantzun arte, bein ta berriz «kosk»

egiñen diela atean...

Ez zen goizegi jeki bearrik

oiturik zeuden aldean;

egunero ordu ona lukete

lanera diradenean.

Esnezaleak atez ate ta

eek, kalez tsas-egira.

Uri aundian amaika loti

maindire-tartean dira.

Ez dira esnatzen eguzki-izpia

etorri arte begiraf.

—Egun aretan eguzki ere

makar-gabeko jeki da—.

Mendiak gorri, zokoak itzal,

legor-egaztiak esnai;

odei-laiñoren liparrik ez da;

lepo-ondotik egoa nai;

goiz-usoren bat igaro dedin

mendian eiztaria zai;

itsas-gizonak, arraunketako,

egualdi isillaren erpai.

Itsas-kaietik bana-banaka

ontziek joku-lekura.

Artzai-kaikuan esnea bezain

lasa, zabalean, ura...

Marka añndiren bat egiñen dute

mentzen ez bada gazura.

Bat edo bati asia zaio

diru-poltsaren azkura.

Ikus-nai batzuk, kai-baztarrera,

ontziak dauden tokira;

igurtziketan nor-beareari

ekarri-aala ari dira;

agoz-beera ta bizkarrez-gora,

saieska, noranai bira;

oiu bat noizbein erakustunak;

zintzo, aren itz-erdira.

Negu gorrian lastargiekin

ala zimeltzen txerria,

bizarra soilduz, larrua zuriz,

urdaia agertuz guria:

agoz-gora artzen duten aldiroa,

barna dirudi idekia;

auspez jartzean, «lumera-bale»

deritzan arrai aundia.

Leenik, tipulaz igurtzi; gero

pizar-autsez utzi dirdai;

uretan errez irrista dedinñ

ere guziak eman nai.

Ontzi bat alde, ontzi-erdi bat,

mutur bat beintzat, kendu-nai;

ainbat indarrak berdinduz, iñoiz

sartzen dira «ni bai, i bai».

Aurrerapena, ontzi ariñak,

itsasoa bare dela:

legun ta legun, ez legunago

aingirearen sabela.

Arontzakoan lagun, ez aundi,

gibel-egoaize epela;

onontzakoan ez etsai ere

uiñak ekartzen dutela.

«Ogeiez beetik»: au, entzuten dan

aize-burrunba aundiena...

Zortziak dira; nekez datorke

ipar-aize nabarmena...

Geroenean etor leikio

erronka a'ri jardespena;

biur liteke pirrinta xorrotx

odol-zirrara duena.

Eguzki'k jo dun bisuts iduri

pizar-autsaren dirdaia;

aizean gora ta beera dabil

aizea baezain ez-baia.

Eguzki bera dirude, ua

ala xeetzen duan baia;

uda-neguen edertasunak

betan edertzen du kaia.

Batzuk urrundik etorri dira,

zaato ta puska zorroan;

beste batzuek erronka ausarki

ardandegiko zokoan.

Mutillen berri dakien batek

aznaia dauka kolkoan;

ustez ark ainbat dakin besteak

itzak ere baia agoan.

Donosti baietz, Getari baietz,

baietz ogeiez azpitik.

Alako bian donostiaraek

eskaintzen dirua goitik.

«Diruak diru balio dik, i»

diotsa batek albotik;

«erdi-dirua bi alakotan

biru duk uste bagerik».

Fola arei dira bi ordu artan.

Bertan, barraendik iparra;

minututarrai arnasa kenduz

artzen du ta artzen indarra.

Aietan batak, txapela arrotuz,

beazkatzen du kazkarra.

Minutueri pakean utziz,

aldatzen du deadarra.

Aizeak biztu, urak zimurtu,

erronka aundiena, aizeak.

Amaikak. An-or, ugin-tartean

agertzen dira arkumeak.

Ekaitzen baten bildur, dirurik

egin ez duten jendeak.

Aize-burrunbak izutu ordez,

odol berogo besteak.

Estropadarik ez ote-egingo?

Iraungo ote eguartean?

Itsasoaren asarregiaz

utziko ote urren artean?

Ola daudela, gorputzak gorri,

arraun egiñaz batean,

donostiarrak agertu dira...

joka diteke, arean.

Asarregorik urak ez baitu,

ubel urrena Getari:

urre-kolore Zumai urrena;

Zarautz azkenean, zuri.

Saio egiñez urrundu dira;

orduarekin etorri.

Zotzak egiñik, egoki dira

ubel, ori, zuri, gorri.

Gure gazte ook, Santa Klara'ra

ditu Debarrak eraman;

bide dena ta arozko balizak

ez ala ageri iñondikan.

Ark adiraziz konpreni zuten

nonbait-or, joku au zer zan.

Amaikak ez du ainbat ikasten

bakarrik, iru lauetan!

Tokirik ezin artuz, jendea,

leen zeukanetik bestera:

zein arkaitzetik, zein gaingunetik,

obeki ikusten ote-da?

Ontziak lerro dauden ezkero,

erabat bear aukera...

Arraun-jokuak, ikuskarririk

ikuskarrien, irtera.

Urguill'pe jendez bete baiño leen,

ala arantzan tximilloa,

gero, beteaz, arkaitz-inguru

dabillen erle-mulkoa;

mando-zaurrira eulia ala da

ongi zorroztuz miztoa...

arri koloka mugi delarik,

sendogo batera doa.

Guziak geldi; arraunlariek,

adoia artuz kibortari,

ezin geldirik; sumatzen dute

eskuan biotz-izerdi:

lepoa luza, biran eragin,

eskua luza, biran eragin,

baztarrera so, xortu naiean,

begiak maiz itxi-ideki.

Arraun-endaia saieska jartzen,

—ala dagola leendanik—,

ezin asmatu, kiborta beti

beatzetan aztaturik.

«Erne zaudete» maaiak esan du,

—etzuten leen ere lorik—;

leentxeagoko turuta jo du;

patroiarengana begiik.

Aren txapelan dagon euliak

lasago dauka barrena.

Ontzietara zuzenik dago

begi guzien eztena.

—Eztena argi-izpi biur baledi,

sorgin-orraze ederrena.

Ontziek argi egingo lute

balira ispillu gardena—.

Patroiak atzez estatxa atxi-ta,

—txakur-isats iges-naia—,

mingainka ari da, sar-ateraka,

mutillen arraun-endaia,

ontzia dar dar baitabil eta

iduki naiez arraia...

Biotza gaiñez estu ez dedin,

ezin luza asi-garaia.

Astiro «bat, bi iru, lau» entzun ta

keiñu ber-berak artuaz,

bat baterago ezin atera

beurri berean sartuaz.

Leenengo txanpan alde egin nai, ta

iru, mokoz moko, doaz.

Donostiarrak atzera dira

zalapartaka naastuaz.

«Irtera txarra»; baiña Getarik

kaletan ango baztarra;

ugarte-alde dagon izpurak

kenduko dio indarra;

Donostik, leku obea dula,

zuzen zake irtera txarra;

txanpa-lekuan utzia digu

aldi bateko aparra.

Orain oiuak, orain dirua,

begi erne, biotz itsu;

oker ikusten dutena bera

barnean biur zaie su.

Poltsa-dirua, ezpaiñen itza

bertan nai lukete ustu.

Gero kontuak;

oraingoz, beintzat,

egin dezaten apustu.

Txanpa buka ta joa bakandu

patroi-besoaren neurriz;

arean oiua «ots, nere seme

ederrak» bein eta berriz.

Zumai ta Zarautz leentxago doaz,

batera, besteak utziz;

ontzi-erdi bat Getari baiño,

Donosti baiño bi ontziz.

Zumaiar mutil batek, onetan

arrauna jaso zerura;

autsi zaio ta ordezkoa du

autsi dun aren lekura.

Zarautzek alde nai lioke egin

ikusiz aren estura;

uste baiño leen, eupada berriz,

sartu da bere jokura.

Getarik ba du ur lasterraakin

egundaiñoko burruka,

Donostigandik atzeratzeko

bildur bizia daduka;

beste berrogei ukaldietan

ez badu egiten uka,

andik aurrera, lasai arnasa,

kezkarik deus ez leduka.

Donostiarrek ezin berdindu

txanpan ein duten galera;

patroi berriak biotza galdu,

mutillek ezin aurrera;

arra bete ezin urbildu dira

Zumai-Zarautzen aldera;

Getari, berriz, aurrean dute

goituxerik ur-joera.

Bide erdirako urbildu zaie

ontzi betean Getari;

indarraldia larritxoa ta,

eutsiz doa neurriari.

Bira artzekoan berdin lezake

orain duten alde ori;

ta andik zuiñera neke gutxigoz

guzien aurrean jarri.

Zumai-Zarautzek ba dirudite

bata besteren itzalak;

bi gurdi-zaldi, esku bakarrak

daduzkanean egalak;

noizbein putreak ala darabiltz

jaso ta makur egalak;

uin batek berak jasotzen ditu,

batean gorde magalak.

Itsasoak doi-isil lezake

legorrekoen takela;

batzuek leenik Donosti eta

besteak Getari dela.

Urrun baitira, begi-aurrekoz,

—ezin bereizi bestela—

saiatzen dira; gauza garbirik

ozta atera ditekela.

Atzeka ageri diran arteo

neke da nor leen igartzen;

baztar baitoaz, otezko gauza

uin berak ditun jasotzen.

Denok nai ainbat lutzatzen dute

arozko muga bigurtzen.

Ordua da ta zerbait berantuz

ikusten dituzu urbiltzen.

Zumaia asi da ontzi-saieska

zuztakaren ondo-ondotik.

Zarautzek bira zabaltxago du

gelditu bage zizturik.

Arek il baitu geitxo burrunda,

naiz bira laburragorik,

ipurdiz moko diradenean,

batere Zarautz aurretik.

Bi ook zuzendu diradeneko,

Getarik oker mokorra;

beela Donosti'k dirudiela

bigarren eultzi-beorra.

Donosti leentxo zuzen dalarik

Urguill'dik oiu bizkorra.

Andik mugara leenen sartzeko

ba dute eskuan kozkorra.

Getarik gogor eraso dio

uin-gaiñetik baliatuz;

txanpa labur biik usu dakarte

uiñak adin bat korrituz.

Berdindu ditu, igaro ditu

ontzi baten aurrea artuz;

bere batean dator, indarrak

azken-unera bialduz.

Getarik denak ikusten ditu;

Donostik deus ez ikusten;

begiak itxi, arrauneri indar,

etsaia noiz dan arkitzen;

alako batez, «ondoan gaituk»

patroiak oiu egiten,

«Donostiagarik, seme ederrak,

gizon atera gaitezen».

Nai dunak aal du; Donosti orrek

artu du berriz joera:

arraunlariek sumatu dute

Zarauzko ontzian ubera.

Bertan dirala gogo-arturik

ein dute beste sarrera;

ogei ukaldi eman orduko

eldu zaizkie parera.

Erbi-atzetik zakurra alaxe

zantzua berri ikusirik:

ikus, atzeman, aurrera artzen du:

eldu bear muturretik.

Ala Donosti gaillendu zaigu

Zumai-Zarautzen aurretik.

Asi-lekura leenbizi sartzen

lana bear du Getarik.

Zumardi-antza —erdian kale—

oial-ontzi, lurrin-ontzi,

aize-burrunbak jo ditun gisan

batean dute ein irrintzi.

Turutak asi zalapartaka,

mutillak il edo bizi;

ez eun eiztarik, berreun zakurrek

basoan ainbat karraisi.

Elur aundi-iges zelaietara

etorri dan basurdea

inguruka ala ertsi oi dute

oiua sortuz ta kea.

Elkarren txandan, gizonen eran

urratu bage bidea,

atsedenik ez, belaun ta bular

biltzen baitute nekea.

Mutillen bati, leenik ez bazun

bear aiña zorabio,

marru mintxo ark belarrietan

furrunda gaizto dagio.

Ez da agertuko bukatu arte.

Patroiak gogor dakio

soiñu ua gortuz, oiu ta mintza,

erabat garai artio.

Itsaso aundiik itzaliz artu

oi du urubi aundiena;

ezin itzali bertan bertako

giza mintzorik aulena.

Lurrin-ontziak bakan baitzeuden,

itxasoaren barrena

ez dardaratzen legorra adin bat;

emen zuten larripena.

Begiak erne, nekatu ziran,

ez zuten zillegi ixtea;

aurrerakoan, belarriekin

erditzen dute nekea.

Mugara artean gero larrigo,

arnasa laguntzaillea;

nork beretarra orain baiño orain

ikusi nai jalkitzea.

Oiu-furrundaz laguntzen die,

lepoz ere egiten deiñu;

ez aurreratzen aiek nai ainbat;

sortu zaie bildur-listu.

Ara, Getari, elkarretara

zuten katea autsi bailu,

eriosuar aurrera zaie:

ark eramanen apustu.

Zumai ta Zarautz, au ikustean,

oldartu dira; Donosti,

aurpegietan oiñaze dula

gelditu bear atzeti.

Andere batek Urguill-aldapan,

aurra zintzil bularreti,

eskuak jasoz esaten die,

belaunez eutsiz azpiti:

«Donostiarrak, non dugu gatza?

Gure aitona balego or!»

Ura sar zaie; leenez gaiñera

berekin dute naiko lor.

Zarautz aurrra, naiko alaare

Getariarrai die zor.

Zumaia ere, aalegiñetan,

onen orpoz orpo dator.

Azken txanpa du Getarik.

Ua itsasoa jan bearra!

Zerura arraunak jaso ditute,

erre dute leengo marra.

Getari ixillak lau aldetara

zabali du deadarra.

Amabost arraun-ukaldiz gero

sartu zaie zarauztarra.

Andik bitara Zumaia an dute;

Donosti andik seitara;

kukuak oker egun artan jo;

ook bear zuten bandera.

Ola diote, dirurik egin

ez dutenek; buruz beera

egin dutenak; sakel-agoak

ustu zaizkie batera.

Zerura arraunak jaso bezala,

erori buruz ertzera,

—axuari jaio berriak ala

lepoa zintzil lurrera—;

gizagaiso bat buruz kanpora

jan ez duna botatzera;

beste bat, biguin burua artzeko,

beso biak gurutzera.

Bekaiñak dardar, buruan ostots,

begietan —naiz itxita—,

eraztun ori-gorria dir dir,

dirudiela tximista.

Biotz-pilpirak belarrietan

atera nai du gaindizka.

Beso ta gorputz ikara daude.

Gerogo... lotsaren zizta.

Getariarrak zuti... geienak;

batek, illaren taiua.

Aizka bat bide geigo balute,

zut eramango burua;

aizka bat leenik geldi balira,

berdin eror aunatua:

usteak eusten;

naiak aal eman;

irabazteak, gar-sua.

Min zuria arek; denen ikara;

bidean ez izana poz;

—patroiak mutil bat bota zizun

saioan izan zulakoz—;

larrua zurbil, ezpaiñak ubel,

zaiñetan ematen du otz...

Arek lagunen arreta bear

ta an ditu guziak gogoz.

Urguill'dik eta kai-ingurutik

etxera bar bar jendea;

itsasotarrek, lurrera bage,

dute bazkari-legea.

Ura aparretan utzi bagerik

atera da arraunzalea;

lurrin-ontzien arnasa dago,

gudu bizi aren kea.

Apustu egin, irabazi, ta,

itza merke, erri-zokora:

ardo, sagardo-edale bizkor

ba doz Irutxulora.

Galdunak, berriz, itz asko bage,

ez begira nai iñora.

Gora begira, itzul-inguru,

antxitak zerua gora.

Ke artaz gaindi pakea dago;

ke-tarte artan, naaspilla;

antxitak ere zalapartatik

igo dira pake-billa.

Galdunak, argi burua; baiña

naasia biotz-pilpilla.

Urrengo batez isilduko du

diru-gose ezin-isilla...

DONOSTIA'REN EDERRA

Ezkonberriak atsalde-erdian

itsasaldera berriro.

Ainbat istillu goizean, eta

atsaldean pake-giro.

Iru, lau ontzi, geldi bezala;

itsas-zabala garbiro.

Burruka gogor aren aztarnik

iñork ezin arki liro.

Kerik, aparrik, oiurik ez da;

erabat urdin da latsa.

Lurmendu denez, alaxe galtzen

basurdearen urratsa.

Lurmen dagola, aizean naasten

orbel garoen kalpatsa.

Guda-lekuan luzaroago

il diran aien kiratsa.

Donosti-inguru guziak ikus;

zein ta diran zoragarri,

legorrez ainbat ez dira arritzen;

urera begi belarri;

baso ta mendi, belardi ta lur,

errian ikusten sarri,

ez orrelako zelai aundirik,

ez baita ageri mugarri.

Urguill-mendian eseri, egon

—leengo aldean, bakarra—;

ikusi, entzun, bakan itzegin,

erdi-lo dute oarra.

Ertzetan, leetuz, bestetan ez da

ageri uiñen aparra.

Ola daudela, oartu bage,

gaiñean illunabarra.

Eguzkia apal etziñaldera;

uretan urre-galtzara;

—bide artatik iñolaz ere

joaten Amerikara—.

Erraiñu arek jarraitzen die

eguzkitik oiñetara.

Alako batek lilluratuz, bost

joan ziran uretara.

Kaiera doaz; baiña joanez

eten dakie bidea.

—Urrea janez, tarte jarri da

Santa Klarako ugartea—.

Araxeagoa, ta, berritzen dute,

—mingarri baita galtzea—;

luzaro bage ikusko dute

eguzkiaren sartzea.

Urre-bidea itzali zaie,

—eguzki zan iturria—.

Egizkoaren orde baizik ez

begien txoragarria.

Etxera biur diradeneko,

—urtea baita joria—

egiñen dute, gezurrik ez dun

artapil gorri gorria.