VI. IÑAUTERI

Olentzaroz Jainko Aundi,

Iñauteriz jainko txiki:

euskal-sabelak beti billa du

napar-ardo eta zitzi.

Aietaz ase bat egin, eta

dantzan asten da bizi.

Iñauteri-aurrean,

irutan ostegunean,

gizon, emazte, gazte ta zaarren

jaiak elkarren ostean;

iñauteriak iru egun, eta

barau Austerre-egunean.

Erri osoan gaurgero

ez da txerririk iltzeko;

azpi, saieski, ziztor naiz urdai,

oraindi ba da biltzeko.

Anton Koko'k mandoka dakar

beltza, barna berotzeko.

Larru-zail zan atsoa

orain ipurdiz arroa.

Aitonak ere, jaia sumatuz,

zuzenago du lepoa.

Non ote-da gaur erri guzian

naigabez dagon zokoa?

«GIZAKUNDE»

«Gizakunde» leen-eguna

jainko txikiak diguna.

Mutil gazte ta gizon elduak

zaiñetan alaitasuna.

An jauzi eta emen irrintzi,

biguintzen dute belauna.

Ale naikoa jan ta lo

ganbelan zegon zikiro,

illean aiztoa legunduz

nagusiik egin du lepo.

Oillo gizen alperrik bada,

on dator atsalderako.

Nexkak ikusiz mutiko,

lepotik elduko dio:

—«Zer agintzen duk? —Or ditun bi sos

jostorratzak erosteko».

Eskaiñi duna luzatu arte

ez du paketan utziko.

Atsaldean jai-erdi;

norbait illuntzerako ordi.

Iru gurbil ditun zagiak

egiñen mokoz-ipurdi.

Oiñez ezin doanarentzat

or Zanpantzar'en gurdi.

Ikazkiña goitik beera

ardo-dantzen emaitera;

ortzuri zorrotz okelanai ark

listua du sabelera.

Bababeltz-orde zikirokia

oso bakan deza aukera.

Zizili gatzemaillea,

neketan aizatuz kea,

asi da aroan, odol ta gurin,

egiñaz barrunbetea:

oi bezain ongi jarri nai ditu

egosia ta errea.

Iñazio Danbolin,

txirula garbitu ezin;

aiza ta ziztu, noizbait uxa du

tartean zedukan zikin.

Mortxil ordez arratzean du

urre gorriko txin-txin.

Obeki zegola, agian,

andrearen belarrian,

Jospe Xipo'k esaten dio

ikusten duan guzian.

—«Nik ez nian ijitorik artu

ezkondu nintzan goizean».

Olakoxe bat ba zen

aren kutxa-baztarreen.

Eskupeko-orde jasoak zitun

estutasunak lasatzen:

eriogiñak Prantzi-mugara

ibiltzen baitzan pasatzen.

Mari Antoni Oiartzungo,

ez egun artan paltako.

Ark ere bazun mugaren berri;

ta an izua artu zulako,

beti usmoka gain-ezpain arroz

sudur-zuloak gordeko.

Gogorki artu zutela

gau-lanean zebillela,

larru guzia sedaz bilduta

atorrape zekarrela,

atzi dute, ta larru-gorri,

eman ere eultzi epela.

Amaren semez, aukera

atsaldean larratzera.

Bazkal-arintxo geldirik balitz,

bete dezake sabela.

Baten batek beti nai luke

egun artako ganbela.

Zenbait trinkin balira,

daudela gero begira.

Diran geienak sabelez baiño

zangoz ariñago dira;

oin-muturrez, lege danera,

egiñen jauzi ta bira.

Lau-mordoskan eseririk,

zangoak antxumaturik,

gibel-errai ta erre-egosiak,

—zurruta atzendu bagerik—,

usu ta arin garbi dituzte

larratza koipatuxerik.

Andik urren-egunera,

ezurrak milikatzera

zakur goseen bat; koipe-kutsuaz

astorik ez an jatera.

Intz euriak garbi dezate

andikan «Emakunde»ra.

Alkien dantza aurrena,

iñauteriz ager dena.

Beste urtaroz etxe-barnean

dantza guzien azkena:

eztaiez edo artazuritzez,

bizkor danean barrena.

Iru alki, lerro-lerro,

utzirik tarte zenbaitxo,

bizkarrez belaun elkar daudela

ta aietan iru morrosko,

beste iru zutik aien parean

aztalai eragiteko.

Larratza dute garbitzen

irrixtik balitz arkitzen:

agiñ aketsak estekiren bat

damurik baitu baztartzen...

An erori dan mutikoak

denen ardoa pagatzen.

Oin-muturra lurrean,

orpoa, berriz, airean,

orpo-azpian arrautza jarriz

lotsa luteke leertzean.

Legeren batek alaxe dio

zaar guzien mingaiñean.

        «Bein batean tabernan

        lau lagun bildu giñan:

        xan eta edan, edan eta xan

        iruren artean gurbilla edan

        dirutan, pagutan,

        iruren artean gurbilla edan». (biz)

        «Bat ori zan Alkate Jauna,

        bestea Errejidorea zan;

        irugarrena, ez erran, bai erran,

        erriko Erretor Jauna zan.

        Ua zan, bera zan, ala zan,

        erriko Erretor Jauna zan». (biz)

        «Seiko-oro, lasterrago

        danboliñak oi du jo.

        As-berri dira; burugoienak

        par egite du gogo.

        Urlik dio: "Ez duk izanen

        oraingo konturik gero"».

        «Kartak iru, kartak lau,

        jokuak ontara ekarri nau...

        Amairu diru izan eta

        ezin galdu amalau:

        poltsan dutan diruarekin

        ez diat apalduko gaur».

        «Kartak ditu lau egi,

        seiko urreak sei begi...

        Gizon galduaren aurra

        maiz gose eta egarri;

        atarira atera eta

        eguzkia gosari».

        «Gure etxean laur ardi;

        lauak zortzi belarri...

        Sekularean ez naiz izandu

        oraintxen bezain egarri,

        urra labiru-labiru-lena,

        oraintxen bezain egarri».

        «Gure etxean ardoa salgai,

        ez baitakit zenbana.

        Zenbana dagon jakiteko

        edan dezagun pinta bana...

        Urra, labiru-labiru-lena...

        edan dezagun pinta bana».

Laisterragoz elkar uki;

ertzetan ere, bai, alki.

Oiña luzatuz, atzeraldia

berdin dezakete sarri.

Ezpain-estutzen asia dugu

leen egiten baitzun irri.

        Binbili-bonbolo, jan ta lo...

        Errege Prantzian balego!

        Akerrak kanta,

        idiak dantza,

        astoak danboliña jo.

        Danbolin ori berria,

        Donosti'tik ekarria:

        baztar guziak perlaz beteak,

        erdian urre gorria».

Alkiak utsik baleude,

arin lurrera lirake.

Batek iztarra igurtzia du

—ezpaiñak ala diote—;

alarik ere, ardo-ordaintzen

min geiago ar lezake.

        «Zikiro beltza ona da, bain

        obea buztan-zuria...

        Dantzan ikasi nai duzun orrek

        nere zangora begia.

        Zertan ari aiz bakar dantzatzen

        agertzen gorputz-erdia?

        Su illun orrek argitzen badik,

        ageriko aiz guzia».

Estu da gure Xurio,

gerrikoa baitario;

an ostopatuz erori, eta

pagatzea dagokio.

Denen aurrean lotsa-bearrak

min aundigo eman dio.

Ez da moskor arraillik

naiz aldarotxo egiñik;

illunabarrez etxera dira

geldi diranak zintzorik.

Ardandegian eskainka daude

Peru ta Matxin berorik.

EMAKUNDE

Urren «emakunde-eguna»,

jainko txikiak diguna.

Argi orduko mutikoari

oska asi zaio amuna.

Ez du nagirik; argiago du

atzoko bekoki illuna.

Bezperatik burruntzia

txanbil-ertzean jarria,

—urte osoan erdoi ta kedar

ba du garbitzen premia—

koipez legun, zatarrez igurtzi,

utzi du garbi-garbia.

Odolki-egunez baiño

batere ez asarrego.

Bera baiño leen asiko-bildur,

mutillak amari dio:

«Sar zazu leenengo puska,

atera nadien uso».

Leenengo puska etxean,

ala zan oitura zaarrean,

ziria bete, laisterkan utzi,

berriro bete naiean.

Amak, amañik sartu-okela

an geldi zan ondarrean.

«Ziztor miztor, "Emakunde",

urdai edo arraultze;

Andre zabala, eman eiguzu

bat ez balin bada bertze».

Au da mutil guzien kanta

iñor ate-ondora arte.

Aur bat etxean negarti,

ez dula burni-burruntzi;

aitak ein dio lizar zuzenez,

aiztoz koska, burni gori...

Erdi-lotsaz ba doa auzora;

negarra doi-doi du geldi.

Leenen-atean asi da

bildurrez «ziztor-miztor»ka.

Andre xaloak ekarri dio

jan-aldi on bat lukainka.

Goxoagorik izketan dio:

«Ori burruntzi apaiña!».

Beste atetan berori.

Poztu diote belarri.

Etxeratzean, barna zabalduz,

adierazi aitari.

Ark: «Tutulu, ez nin esaten?

Urrena siñesta neri».

Neska lepotik artzea

gaur mutikoen xedea...

—Zer agintzen dun? —orratza ziztaz.

—Nik? sukaldeko kea.

Ezak, begien igurtziketan,

eure biziko nekea.

Zenbait esku-ikusi

bakoitzak senargaiari.

Mikel, datorren astelen-iautez

antzaretan buruzagi;

Gerrieder'ek erosi dio

sedazko gerriko gorri.

Marimil Danbolin'ena,

zaldabai-jotzen onena.

Amalau txintxil,

txirrikaz jantzi du dena.

Igandero joz, larruak ez du

lizun-usai apurrena.

Gerritik bekokiraiño

zaldabea eltzen zaio.

Erdi-erdian, bekoki-antzo

aurpegi atera dio;

atsaldean zulatu arte

autsak arro dezazkio.

Senar-emazteen tankera

bertsotan itzetik ortzera.

Nik esanik sinisten ez bada,

egin Uitzin galdera:

maiz atxoak tantaren etorriz

utzi du senarra atzera.

Neska banak oillo bana,

oroon atsaldeko jana.

Mutillek berek ekartzen dute

kantzari denen edana.

Sortu dutena jaten, edaten,

ba da aldi bateko lana.

Jan-ondoan, Bizkai-dantza:

bestek ez andretan dantza,

gizonik bada; ba dabillake

ur biurtu arte gantza.

Marimil da, bere bertsoekin,

orepil aren arraultza.

Kaskazuri'ren Otxanda,

ark egiñen dio txanda;

eskuak bezain zangoak arin

ditula ager-naiean da.

Emakunde, ta, dantzatu bage

ua bein ere egon aal-da?

Besteek dantzan leer egin,

ark berri-berritik ekin.

Plaza agirian, itsusi ez balitz,

dantza lezake «txakolin».

Sasoi artan sukal-zokoan

ez egoteak dio min.

Sukalde edo trabena,

esanen dizut urrena.

Oraingoz ere zintzo ta pakez

sartu dirade barrena.

Laratz-ondoan zer gerta dedin,

zeuk asma zenezakena.

ORAKUNDE

Azken «Orakunde»-eguna

jainko txikiak diguna.

Neska ta mutil, atso ta agure,

dantzan ikusten tuguna.

Oroen dela itzak berak du

adirazpen ezaguna.

Illa dute zekorra,

—ikullun ba zan, bizkorra—.

Ari barnera eragiteko

ba da arraultze ta ziztorra.

Dantzatze'ez danak, bearko dizu

ixiritzeko dijiritzeko( mozkorra.

Janaldia bukatzean,

ezin-egona lurrean.

Aniz'ko Ganix dantzan asten da

oin batekin erpiñean.

Berak dantza, berak kanta,

almute baten gaiñean.

        «Sagarraren adarraren

        igarraren punttaren punttan

        txoriñoa zegoianen kantari:

        bai, txiruliru-li; ez, txiruliru-li...

        Nork dantzatuko din soiñu ori?»

Lau ezkurrak ikazkin,

—lauek bina makillekin—

basoko babaz oroitu bage,

zorroa dutela berdin,

makil-dantza bat ematen dute

soiñu ezagun onekin:

        «Iru txito izan, eta ama, lau;

        oiek oillo egiteak pozten nau.

        Gure txito oien ama, gaixoa,

        axariak dantzara daroa.

        Iru txito izan, eta lau galdu;

        gure txito orien ama zerk jan du?

        Gure txito orien ama, oilloa;

        axariak moztu dio lepoa».

«Eskalapoin» eta abar,

—saldoko dantza ta bakar—

ardo-dantzetan ariak dira

gizaki gazte eta zaar.

Gero andreekin Bizkai-dantzan

asten dirade su-ta-gar.

Dantzaldi-oro zatoa,

gizonezkoen arloa.

Andrezkoeri begirapenez

betetzen dite basoa.

Ezpain-ukituz (lotsa-agerian)

azkeneraiño oso doa.

Baten batek etxean

bildur-bage lezake edan;

gorria baiño xuria naigo

osasunaren kaltean.

Senarrak dantza deza makilla

andrearen bizkarrean.

Egun ontan ez errenik

dantzarako gai ez denik.

Baiña bi ankak sendo dituna

limur da belaunetatik.

Buruz arro, mingaiñez bizkor

ez da azpira dezakenik.

Gure Peru eta Matxin

mingaiña gelditu ezin.

Ardandegitik atera dira

nor geldi txapelarekin.

Burrukan eldu baiño leenago

itzez luzaro dute ekin.

Odeiak legortean

keiñuka buru-gainean:

gaur erasoko, biar leertuko,

ostotsa alako batean.

Euririk ez, nekazaria

itxaropen alperrean.

—«Asi adi— dio Peru'k.

Matxin'ek: —Jo zak, nai baduk.

—Akit ondora. —Ator nigana.

—Ire bildur, beintzat, ez nauk.

—Eure denboran, esaidak, zenbat

giza-larru bilu dituk?».

—«Oraintxe bat geiago

isil-isil ez ba ago.

—Gizalarruak? ego-aize eran,

joanago bizkorrago:

oiu mintzo orrek barnean baiño

agoan dik indarrago».

—«Zerbait edan orduko

berriketak au mendeko.

I aiñako bat lurreratzea

ez diat, naski, luzeko.

Erdi-zaragi dagon batekin

burrukan ez nauk asiko».

—«Mozkor esan bear neri!

I baietz leenik erori?

—Mozkor gaixo bat lurreratzea

ez ike beti gauza aundi.

—Ik ez uke oinbeste kemen,

ala banengo ere ni».

—«Aul, ezer-ez, berrizu!

—Ume zirtzil mukizu!

Bego mingaiña, besoz mintza adi»—

sartu zaio ondora Peru.

Barnez otzak ez egon arren,

ez dira beela berotu.

Iñarrausi du lepoan,

koloka zegolakoan.

Oraindik ere tinkatzen ditu

zango-belaunak lerroan;

berak ere lotu du Peru

besape ta gerrondoan.

Erro bateen, tantai bi

gerriz gorago bereizi;

adaburuan antzumatu ta

naiz bat ondotik ebaki,

kuku egin ta zail da botatzen

bestea motz ez baledi.

Peru'k ar nai luke gaiña,

nekatuz ari izta-zaiña;

eskuz, ordea ezker izan ta

oker dabil eragiña.

Ezker-zangoz tinkatzen baita,

gero bestera du keiña.

Eskuiñetik ezkerrera,

ez baitu bere joera,

ezin okertuz lanak ba ditu;

asi da berriz bestera.

Barnean damu-liper bat aal-du

aterarik larratzera.

Gezurrean eskuz jo,

iztazaiñera nai orpo.

Ez du asmatzen;

ari da ta ari

bestea noiz lurrerako.

Nozpait bear ta, ustekabean

biek dute erori gaizto.

Larratza aldapa-antzean

saieska dira lurrean;

iraultze bi iru egin ondoan

Peru geldi da gaiñean .

Buruz gora aldapa artzen du

berriz iraul ez daitean.

Belarra dago gaindua,

asto-gernuz urdindua.

Usaiez edo... morroztu bage;

au da Matxinen patua!

Peru ezkerrak pozik antxe du

gogortzen ezker-eskua.

Beste eskuan, belar motza,

—ibilli da agin zorrotza—.

Nolaz ez ote-zan ara jausi

beste artako gorotza?

Matxin an dago zabal-zabalik

erakutsiaz okotza.

Eskuz nai luke tinkatu;

Peru'k goitik debekatu.

Bizkarrez gora jarri ezkero

ote-lezaken urratu.

Esku batez itsatsi dala

Matxin'ek Peru sumatu.

Andik egiñez indarra,

urra nai dio belarra.

Alako batez, entzuten dizu

belar-muturren zarrata.

Peru'k ostera, non eldu ba du;

ez, balitz itsas-ondarra.

Berriz indar eta oldar,

etsi beltzik ez du nai ar.

Agotik antzarka naiko,

ezpaiñetatikan apar;

ia gainduz ta azpira sartuz,

bildu du soiñean belar.

Oraindikan ez etsitzen;

zirauna antzo biurritzen.

Oiñez ta gerriz jare da, baiña

besotaz ez da jabetzen.

Gaiñekoek txil egin dezan

bein eta berriz otoizten.

Oztopoz dala jauzia

ateratzen aitzakia.

Atzera asteko itza nai luke,

zuti, burruka-berria.

Peru'k ez du nai; Matxin gaisoak

eskatu bear pakea.

Jeki ta ardandegira

etsai biak sartu dira.

An daudenetan batek galde du

nork nor bota dun sasira.

Orok begiak zorrotz dituzte

gure Matxin'i begira.

—Ez duk galdegin bearrik—

dio Xipo'k baztarretik.

Ez aal-duk iñoiz errekondoan

burrukan ikusi beirik?

Adar-puntara begira, nork dun

besteren ille-mototsik.

Belar ortatik ikusi:

Matxin diagu nagusi.

Ageri danez, ara nolako

eultzia dion erauntsi.

Peru'k berriz, adar zantzua

or zedukak atzimurtzi.

—Edan ezak —esan diote—

joan dakikan asarre;

beltzaren bidez asarre zana

aren bidez adiskide.

Egun artan etzun odolak

egin errekara bide.

Usu zetorren Iñaute,

beste nonbait «Aratuzte».

Iru egun on; laugarrena, aldiz,

erio oroi dan Austerre;

katuek eta txakurrek ere

barau egin oi baitute.

Artean jan, edan, dantza,

—piztiek ere bat antza—;

poz onen berri ez dunik ez da

ez arrosa ez arantza.

Damutan, aldez, ez da jekitzen

Ostiral Sainduz orantza.

AZARI-DANTZA

Oillakunde, geienez,

Astelen-iaute-egunez.

Izenak berak dion bezala,

oillo-eguna da biltzez.

«Azari-dantza» esan zioten

giputzek beren izenez.

Jai onen etorburua

labur esatera noa:

pizti oiek maiz galdu baitute

axuri eta oilloa,

eizatzean eske dabizte

irauliz erri osoa.

Bizia bada, bizitan;

illa bada, larrutan:

agotzez bete, estekiz josi

mutillek alde banatan,

erdian batek daramalarik

makillaren muturrean.

Arraultzak bil oi leenago;

gaur oillo eta oillasko.

Axuri, oillo, galdu digunik

ba da tegietan asko.

Etxanderak eiztariari

besteren bat eskaiñiko.

Etxerik etxe kantatzen,

soiñua bera dantzatzen,

ate danetan ari dituzu

aal ditutenak asmatzen.

Egun ontan deus eman bage

etxe bat ez da gelditzen.

        «Azariak sei axuri

        galdu ditu bart bordan;

        sei gizenenak eraman ditu,

        artzaia dagola lotan».

        «Azari deabru orrek

        non ote-du zuloa?

        Axuri-jaten arki baneza,

        moztu nezaio lepoa».

        «Sei oillo palta zaizkigu

        etxeko oillategian.

        Azariek, arranoek,

        zer afari duten jan!».

        «Pizti guziak iltzeko

        banintz eiztari trebe,

        inguruan bat bizirik

        damurik utziko nuke».

        «Andre zabal, zure etxean

        oillorik ez dute ito.

        Ortaz eman dezazuke

        oillo, oillar, naiz oillasko».

        «Egazti onik ez balitz,

        zerriaren azpizuna,

        urdai, arraultz edo ziztor,

        zuk gogara duzuna».

        «Neguan eizatu genitun

        azkonarra ta arranoa.

        Emen dakargu bizi-bizirik,

        azari buztan-arroa».

        «Sator-buxtanak pinta bat ardo,

        sapelatsak arraultz pare.

        Oillo ta axuri galtzalle onek

        zerbait geiago nai luke».

        «Oilloaz eskerrikasko,

        ba dugu zerekin dantza.

        Etxe ontako Andre eskuzabal,

        Jainkoak bedeika zaitza».

Mutil batek oilloa...

makilla-puntan daroa.

Beste mutillek makilla banaz

darabillate auzoa.

Denek bana bil dutenean

jasoko dute zangoa.

Ostatu eta plazara,

oiu-irrintziz dantzara.

Azaritxoa erdian utzi

ta, oillodunen bi illara,

inguruan ari erakutsiz,

dantza dirade ontara.

«Axarko, lapur, zorrizu,

zenbat ardikume galdu?

Bana-banaka oillo oetara

begiak ortzak zorroztu.

Guk jaten ditugun artean,

ik egin ezak baru».

«To oillo bat eta to oillo bi;

or, muturrera ekarri,

oillategian baiño lotugo

gaisoak egonagati,

ez diek eltzen. Aseta agola

nai aal-diguk erakutsi?»

Oillo gaiso oek egalka

egiñez bildur-karaka,

azaria loturik arren

soilduko dira lumaka.

Axarko ori asarretu da

ortzez egiñez karraska.

Dantza danean bukatu,

ostatura dira sartu.

Ardo-dantzak an berri ditute;

gero gogo onez afaldu.

Afal-ondoan berriz dantzara;

eguna dute luzatu.

ANTZARA-JOKUA

Ogeita lau ordu bage,

eldu da Astearte-iaute.

Batzun batzuek egun orrena

berorik irrika dute:

zaldun eder nor ageriko

andregaiaan aurkez-aurke.

Beor bareak etxean,

beor izuak larrean...

Eultzilari bat bizkar ezia

Gerrieder'ek etxean.

Mikel Eleder gaur buruzagi

jekiko da aren gaiñean.

Ba dira zenbait antzu,

neguuk ez baititu galdu.

Ote ta aiñarra ta amua janez,

gosea dute garaitu.

Etxekoetan otz gogorren ook

lur otzean dute etzangu.

Etxeko irastor bigun

oetarako dute igun.

Ez orrazerik bizkarretan,

ez nai mataillean legun;

basoetako esku-gabea

ezagutu dute zaldun.

Apaindu nai tutelarik;

iñon ere ez dute egonik;

buru ta buztan, lepo ta anketan

ez dite etsitzen girgillik.

Gorputz osoa kilika dute;

aientzat non da zaldunik?

Mariene'ko Illargi

baten gaiñean da jarri.

Ezle ona arren, zilipurdika

larratza-barna du jaurti.

Besteen batek —azkena dedi!—

joko du lurrez ipurdi.

Aizarrene'ko Muxu

an dago, begiak itsu.

Beorra apaintzen ari dalarik,

isatsez du milikatu;

ez, aurrena besteek bezala

isatsa tontortu balu.

Igaz, Domitxi Irurte'ko,

arturik beor-ostiko,

ez zan agertu plaza agerira;

aurten or da bigarrengo...

Urkabe aldera doazi

egiñik aal duten lerro.

An dago erri alaia

isten duela zelaia.

«Etxeaundi»ren bi aldeetan

dago esi orren taia,

zaldun beorren birundarako.

Ba dago begira-naia.

Ele-eder aurrean doa

geldiaraziz pausoa.

Bizkarrez gerri erakusten du

Maitederren gerrikoa.

Zugatzeen bezain trebe zaldian,

ebasten dio gogoa.

Danboliñak artean,

zelaiaren ertzean,

buruzagiaan soiñua asi du

asti geldi ederrean.

Beorrak ezi aal balitezke,

ark luzke bere mendean.

        «Antzar zango-gorri orri,

        zaldun-buruzagi,

        lepoa erauzi. (biz)

        Orrek duen gibel aundi

        zure maiteari

        biotzez eskaiñi.

        Urrena agertzen diren mutillentzat

        besteak utzi».

Antzarrik ederrena

zintzilik daukatena.

Bi zutabe ta goi-abeagaz

egiña duzu tresena.

Leenen-kolpean erauzi dio

lepo luze ta lerdena.

Denek jo diote txalo,

—nik dakidan bat ez da lo—.

Urren zaldunak, zaldia sartzen,

berekin du lana naiko.

Eskuz keiña, gutxiz utsegin;

an dago besterendako.

Goi-abearen gaiñetik

txirrikan kiribildurik,

eskutik soka, gora ta beera,

mutil bat ari da azpitik;

mutil lerdena sartzean, gora;

beera, txikia dalarik.

Beste keiñu bat ere egin;

oraingoz ere utsegin.

Zortzi antzara iltzen diraiño

poz du jendeak aiekin.

Antzar gaisoa, kara ta kara,

zangorik askatu ezin.

Mikel'ek, andik aurrera,

sartu arren urkabera,

eskuz bekoki, agur eiten du

gudu-zaldunen antzera,

bere mutillak lerro darraizkon

begiratuaz atzera.

Bat orain, bestea gero,

egiñik antzarak lepo,

beren tegira doaz beorrak

etorri baiño pozago.

Urka-ondoko soiñua

danboliñak dite jo.

        «Astearte-iaute

        edertu duzute,

        buruzagiak taldearekin

        Mutillik mazalik,

        gudari bizkorrik,

        Napar-Erregeak ba du Uitzi'n».

ASARREA TA PAKEA

Ikullura doazela

biik sortu dute takela:

Jaunak ez bestek jantzi arronta

agertzea lege dela.

Sedazko zapi gorri lepoan

Goikotxeko'k dakarrela.

Joanekoak itza artu,

itzez samiñez mintzatu:

—Noren aginduz jantzi duk ori?

—Iri zer? Ez diat ostu.

—Iñor ez bezain ire burua

plazan nai aal-duk agertu?

...Nolabait duk ez-izenez

«Labea bai, ogirik ez».

Jateko doi ta jateko jori,

auzoan zorra adi danez.

Neskatx-aizea buruan sar zaik

pinpirin agertu naiez».

—Burutxuri'ren semea,

txoribururen umea,

bizkarrez lurra jo nai ez baduk

isil ezak aakaldea.

Zuen laratzak bestek ba zekin

darabiltzuten naastea.

—Leen il dudan lepa-zuti

ikusi duk girgil-gorri.

Erosi dunak lepoan lotuz,

jarri ziok apaingarri:

ari bezala biurrituko

lepame gangaildun ori.

Agotik ukabillera

bereela dute sarrera.

Ukaldia aalbait zuzentzen dute

begira ta sudurrera.

Mutil lagunak bereizi tute

biak igorriz etxera.

Goikotxeko seme ori

zan igaz mutil-nagusi.

Naaspilla zenbait sor zitula-ta

mutil soil zuten eraitsi.

Arrezkero billatzen zizun

asarre-bidea beti.

Odei ori ixildua,

ez da lurra mordindua;

baiña bakoitzak bere etxepean

piztu du bigarren sua;

bi tximist oiek ekarko dute

erauntsi amorratua.

Auzoen asarrea,

inpernuetako kea.

Elkarrengandik ezin alde ta

alde egin nai izatea.

Begiak gau, bekaiñen pean,

biotza atsegin bagea.

Etxean izketa gaiñez;

atetik ara tutik ez.

Egun geiena an igaro bear

lanak eskatzen dionez.

Otorduetan jaki guzia

samintzen dute mingaiñez.

Lanean ere, auzoa,

mugabitarte arloa.

Mugarri-zurrun dirade berak;

idekitzen ez agoa;

ardietan, saldo bakoitzak

ba du bere gizotsoa.

Bide bat onek arako,

beste bat ark bertarako;

tabernan ere sartzen ez dira

elkar ez an billatzeko.

Damurik, orde, baita bearrik

ate bat Elizarako.

Garizumaren adarra,

luzea, baiña bearra.

Azkenerako garbi dezate

beren pekatu zakarra.

Ezin dirudin ortako ba du

goiko laguntzak indarra.

Jainkoaren itza, sarkor,

oiek, ordea, entzungor.

Buru-belarri, gaur eta biar,

biotzez gaur ta biar sor.

Euri-jasa arek aitz aietatik

iges eiten du jauzikor.

Iduriz goizean intza,

koka da Jaunaren itza;

ark ezarian busti lezake

aen gogoaren mintza.

Apez Jaunak ez luke damu

muineraño sar baleza.

Gorrotoaren azala

lurrik elkorrena dala,

otoitz eta arren, Jaunari dago

luza bage entzun dezala.

Garizuma artan damu bagerik

errian ez diteala.

Urriskidez urteoro

barka oi dute maitaro;

barka bagerik bat ez daitela

ba du orduko itxaro.

Urruskidek zer adi duen

esanen dizut motxaro.

Erruskide, Urriskide,

balinba, leen Orriskide,

Orrits, otordu ona genuen.

Itxuraz ortik datorke,

gaur egunean galduxea dan

maite-bazkari agape.

Ez dakit nondik izena,

baiñan ola du izana:

urte-gorroto guziak barkaz,

ospatuz Pazkoa-jana,

etsai zanaakin biltzen da, Apaizak

Elizan aipa duana.

Sermoi edo Mezakoan

naiz Apaizaren altzoan

arri gogorrak bigundu dira,

—iñoiz baita sutondoan—:

Pazkoaz nork norekin bazkal

irakur ditu lerroan.

Joane ta Goikotxeko

entzun dira aien tarteko.

Goiz-axuri bat ba dute etxean

Urriskidez bazkaltzeko.

Egun artan biotz gogorrik

errian ez da agertuko.

Bekain aundiak erori,

begi berriak ageri;

Pazko-eguzki ederrarekin

auzo leio denak argi;

gorroto-ondoan maitea zer dan

etsai izanak soil daki.

Ote-da besotakorik

aiek bezin poz dagonik?

Amabitxien emaiarekin

asi dira goiz-goizetik,

opil adardun arrauztatuaz

lerde daritela agotik.

Lapur-mezan jaunartzea,

Meza Nagusiz pakea:

asarre bage pasa nai lute

danak datorren urtea.

Asmo guziak sendotzeko

kristau-bazkari maitea.

Atsalde-dantza leenena

ordezka anai-arrebena:

zortzikoetan aurre ta atzeko

bikorik asarreena...

Mutil-arteko asarre arek

emen izan zun azkena.